op de turfvaart eenen, door water werkenden, ijzermolen, toebelioorende
aan den Heer H offman te Rotterdam, alwaar zeer zware staven ijzer,
ijzeren wagenässen cn zeescheepsänkers gesmeed worden. Deze ijzermolen
is , volgens octrooi van W illem, Prins van Oranje-N assau, van 28 October
1/65, in dat of in het volgende jaar, door J ohan F rederik H offman
, koopman te Rotterdam gesticht geworden , bet octrooi werd
toen verleend voor den tijd van vijltig eerstkomende jaren en
onder speciaal beding , dat het water op zoodanig peil moest gehou-
den worden , dat geen overlast aan de ingelanden werd toegebragt, zijnde
dat octrooi, bij Koninklijk besluit van 20 Februarij 1819, Lett. X ,
voor vijftig jaren verlengd.
De inw., die hier, op een twintigtal na, alle R. K. zijn, onder
welke 1090 Communikanten, maken eene par. uit, die door eenen
Pastoor en eenen Kapcllaan bediend wordt.
De Herv., maakten hier vroeger eene gem. uit, welke tot cersten
Leeraar gehad heeft J ohannes D ammannus , die in 1616 berwaarts kwain ,
en nog in hetzelfde jaar naar Made-en-Drimmelen vertrok. Nadat in
1675 de Predikant T heodobds S antvoobt van R ijsbebgen naar Ginneken
vertrokken was , werd deze gemeente , van '1676 en vervolgens , gecom-
bineerd, of met Ginneken , of met ’sPrincenhage om de andere reis,
of met Zundert, met welke laatste gemeenle zij nu nog vereenigd is,
zoodat de 20 Herv., welke hier wonen, thans tot de gpmeente Zun-
dert-en-Rijsbergen behooren.
Men beeft in deze gemeente eene school, welke gemiddeld door een
getal van 160 leerlingen bezocbt wordt.
Vroeger was R ijs b e b g e n eene heerl., van welke , naar men wi l , onder
anderen , de H. B av o Heer zoude geweest zijn. In het vervolg van
tijd is zij bezeten geweest door den Abt en de Geestelijken van S t , B a v o
te Gent. Immers vindt men, toen Keizer O t t o I , in 9 6 5 , de bezit-
tingen dier abdij bevestigde , daaronder voornamelijk genoemd hetdorp
R i j s b e b g e n , gelegen op de rivier de Aa , met den molen enz. Na-
derhand , omtrent de twaalfde eeuw, behoorde zij aan B e r n e r v a n
R ijs b e b g e n of, zoo als hij bij de Latijnsche Schrijvers genoemd wordt,
R e b n a b d u s a R ise b e b g e n , die in 1 1 5 0 onderscheidene goederen , onder Es-
schen en Calmphout gelegen, aan het konvent van Tongerlo heeft ge-
schonken , welke gift door G o d e v a a b t , Ilertog van Loihrijck en Bra-
band, bij zijne opene brieven , gegeven te Loven , in 1 1 7 9 , nader be-
vestigd heeft. Deze B e r n e r u s was , naar alle waarschijnlijkbeid uit het
huis v a n B r a b a k d afkomstig en zoude, naar sommigen •.illen , eenen
zoon , volgens anderen eenen broeder, geweest zijn van A b n u l f h s ' toe-
genaamd den Brabander. Hij was gehuwd met eene doebter uit het
huis v a n B r e d a , zonder dat men echter ergens baren naam vermeld
vindt en voerde ten wapen eenen zilveren leeuw, gekroond van
goud, op een veld van sabel. Hoe lang R ijs b e b g e n in dit geslacht
ge1 leven zij , kan men, bij gebrek aan behoorlijke aanteekening,
niet melden. Echter is het zeker, dat die heerlijkheid namaals ge-
komen is aan den Heer v a n B r e d a , hoewel de gemelde Abt en het
konvent van St. Bavo, daarin nog eenige heerlijke regten behielden ,
bestaande in renten , cijnsen , jagt enz., welke zij eindelijk, op den
9 November 1 5 2 5 , aan H e n d r i k , Graaf v a n N a s s a u , Heer van Breda ,
overgaven in ruil tegen eene erfelijke rente van drie ponden groot Bar-
bandsch (12 guld.), die de gemelde Graaf hen bezette op de Halle
van Diest, genaarad de C o l d e , slaande binnen de <stad Antwerpen,
en onder voorwaarde, dat aan den Abt zoude blijven het regt om de
pastörij en de vicarij te begeven. Deze overeenkomst is in alle zijne
deelen , door Keizer K arel V, in het zelfde jaar,. bekrachtigd.
Het dorp R ijsbebgen ligt 2 u. Z. W. van Breda, kant. en 2 u.
Z. W. van Ginneken en l£ u. van de Belgische grenzen, aan
de rivier de Aa, längs den straatwcg van Breda op Antwerpen. Het
is een vrij groot dorp, in welks kom men 115 h., en ruim 600 inw.
telt. De kerk , ter cere van den H. B avo gesticht, was eertijds eene
proostdij van de abdij van St. Bavo te Gent, en later met een per-
soonschap en twee vicarijen voorzien. Het is een tainelijk ruim ge-
bouw, met eenen fraaijen toren en van een orgel voorzien. Sedert
de Reformatie was deze kerk bij de Hervormden in gebruik, maar zij
is in 1796 aan de Roomsch-Katholijken terug gegeven.
In overoude tijden moet hier. ook een klooster van Benedictijner-
Monniken gestaan hebben , zonder dat ons echter gebleken is wan-
neer dit is opgerigt of vernietigd geworden.
Ook stond hier vroeger een oud kasteel het H o f - v a n - R i j s b e r -
ge n genoemd. Zie R ijsbergen (H et H of- van- ) .
De kermis valt in Zondag voor St. Jan.
In 1572 werd dit dorp door de Spanjaarden gcheel aan kolen gelegd. —
In het jaar 1845 zijn hier, uit onderscheidene tumuli germaansche lijk-
urnen opgegraven.
Het wapen van R ijsbebgen is van äzuur (blaauw), met een keper
vergezeld van drie lelien, alles van goud.
RIJSBERGEN , voorm. bürg op het eil. Schiermonnikoog, prov.
Friesland, arr. en 8 u. N. O. van Leeuwarden; kant. en 4 u. N. 0 .
van Bochum , op het ooslen van het dorp Schiermonnikoog.
Nadat Bi nnendi jken , het stamhuis der Heeren en Yrouwen van
Schidrmonnikoog verwoest was , was deze bürg de woning van de Heeren
eu Vrouwen des eilands. Het huis was met twee vleugels gebouwd ,
ruim en fraai betimmerd; tuineh , bosch en lanen waren er bij aan-
gelegd , gedeeltelijk is een en ander nog te zien ; doch in andere han-
den gekomen zijnde, heeft het nog onderscheidene veranderingen on-
dergaan.
RIJSBERGEN (HET HOF-VAN-), voorm. kast. in de bar. van Breda,
prov. Noord-Braband, arr. en 2 u. Z. W. van Breda , kant. en 2 u.
Z. Z. 0 . van Ginneken , 2 min. ten 0 . van Rijsbergen.
Dit käst, is in het jaar 1837 gesloopt. Ter plaatse, waar de stal
en koetshuis gestaan hebben, ziet men thäns eene bouwnianswoning.
De daartoe behoord hebbende gronden , worden tegenwoordig in eigen-
dom bezeten door onderscheidene personen.
RIJSBRUG (DE), voorm. brug in den Alblasserwaard, prov. Zuid-
Holland, gem. en 10 min W. van Bleskensgraaf, over den Graaf-
stroom , Welke vöor vele jaren is weggebroken.
RUSEN BURG , gem. in het Overkwartier der prov. Utrecht, arr.
jdmersfoort, kant. fFijk-bij-Duurstede (2 k. d., 8 m. k., 4 s. d.) j
palende W., N* en 0 . aau Driebergen , Z. aan de Werkhover-meer,
welke haar van de gem. Werkhoven scheidt.
Deze gem. bevat het d. R ij senburg en eenige verstrooid liggende
huizen. Zijbeslaat, volgens het kadaster, eene oppervlakte van
218 bund. 55 v. r. 30 v. eil. Men telt er 46 h., bewoond door
42 huisgez., eene bevolking uitmakende van ongeveer 270 zielen, die
meest hun bestaan vinden in den landbouw. Vroeger bad men er ook
eene lakenfabrijk en eene kousenweverij , doch de eerste is thans ge-
heel te niet.