en het Domkapittel, jaarlijks acht ponden (6 guld.) uitkeeren rnoest. Hct
is waarschijnlijk, dat er toen ter tijd, van wege den Graaf van Holland ,
ook reeds een bijzondere Baljuw van R ijn la n d gesteld geweest is. Immers
in een handvest van F l o r is V , Graaf van Holland, gegeven in het
jaar 128 5 , wordt reeds van eenen Baljnw van R ijn la n d gewaagd.
Onder dat baljuws. behoorden Leyd e r d o r p , Alph e n - e n -Ri e t -
v e l d , 0 udshoorn - e n -Gne ph oek , Aa rl ande rve en , Ri jnza-
t e rwo u d c , L e ymn i d e n - c n -Vr i e s e k o o p , K a ls l a g en , K. u-
d e l s t r a a t , Zevenhoven - en - Noorden , N i e uwv e e n - e n -
U i t e r b u u r t , S o e t e rw o u d e , Sto mp w ij k -me t -Wi Is vee n -
e n -Te d i n g e r b r o e k , Voo r b u r g , Z o e t e r m e e r - e n - Z e g w a a r d ,
Be n t b o r n , Z u i d - e n - Noor d - Wad din xv e e n , Mi d d e l b u r g ,
S l u i pw i j k , S a s s e n h e im en de Y e n n i p . Tbans uitmakende de
volgende 19 plattelandsgemeenten , in Zuid-Holland : Aa r l a n d e r v
e e n , A l p l i e n - e n - R i e t v e l d , Be nt ho rn , Leyde r do rp , Midd
e l b u r g , N ie u wkoo p-e n- Noorden, Ni euwvee n-me t -Ui t er -
b u u r t , O u d s h o o r n - e n - d c -Gn e p h o e k ,Ri j n s a t e rwo u d e , Sas-
s e n h e i m , S l u i p w i j k , S o e t e rme e r , S o e t e rwo u d e , Stomp-
w i j k -Wi l s v e e n -Z u i d z i j d e - v a n - d e n - L e y d s c h e n d a m - e n -
Te d i n g e r b r o e k , d eVe n n e p , V o o r b u r g , Noord-Waddi 'nx-
v e e n - e n - S t . -H u b e r t s g e r e g t , Zuid - Wa d d i n x v e e n , Zeg-
waard en Ze v e n h o v e n ; in Noord-IIolland de gem. Ka l s l a g e n -
e n -Bi l d e r d am en Le vmu i d e n - e n -Vr i e s e k o o p , benevens een
gedeelte van de gem. . Ui th oor n .
Dezegem. beslaan gezamenlijk, volgens het kadaster, eene oppervlakte
van 29,291 bund. 6 6 v. r. 10 v. ell., waaronder 28,795 bund. 6 8 v. r.
91 v. ell., belastbaar land ; en maken in Zuid-Holland gedeelten uit van
de kant. Voorburg, Leyden, Noordwijk, Woubrugge, Alplien, Gouda
en in Noord-Holland een gedeelte van het kant. Nieuwer-Amstel. Men
lelt er 4304 h., bewoond door 5547 huisgez., uitmakende eene bevol-
king van 28,000 inw., die meest in de vee- en zuivelteelt bun bestaan
vinden, wordende er vooral de beinde en ver beroemde Leydsche boter
en kaas bewerkt
Men heeft er 20 scheepstimmerwerven , 2 touwslagerijen, 1 traan-
kokerij , 2 Iijmkokerijen , 2 leerlooijerijen , 1 vernisfabrijk , 1 fabrijk
van beenzwart, 6 kalkovens, 13 steen- en pannenbakkerijen , 2 bier-
brouwerijen , 14 papierfabrijken , 1 plet-, 2 vol-, 11 houtzaag-, 1 tras-,
2 run- en 1 0 korenmolens.
De Herv., die er ongeveer 15,000 in getal zijn , onder welke 5500 Le-
dematen, maken de volgende zeventien gem. uit: Aa r l a n d e r v e e n ,
A l p h e n , Leyde r do r p , Ley d s c h e n d am- e n -Wi l s v e e n , Ley-
iiiu id en-Kal s la ge n-e n-Bi lder da m , Ni euwkoop, Oudshoorn-
« n - d e - Gnep h o e k , Ri j n sat erwo ud e, Nieuw v e e n , Noorden,
S a s s e n h e im , S l u i p w i j k - e n - O u k o o p , Soe t e rwoude , Voorb
u r g , Wadd i n x v e e n - e n - B l o e m e n d a a l en Zevenhoven. Men
telt er negentien kerken , welke door zeventien Predikanten bediend
worden.
De Remonstranten, die cr wonen, maken gedeeltelijk de gem.
Nieuwkoop, Waddinxveen en Zegwaard-en-Zevenhoven uit en behoo-
ren gedeeltelijk tot de gem. „Leyden-en-Noordwijk en gedeeltelijk tot
die V a n Ilazerswoude. — De Doopsgez., die men er aantreft, behoo-
rcn gedeeltelijk tot de gem. van Leyden, gedeeltelijk tot die van
Aalsmeer, en de Evang. Luth., die er zijn , worden gedeeltelijk tot
de gem. Leyden, gedeeltelijk tot die van Bodegraven gerekend.
Ook zijn er Gngevecr 12,000 R. K., onder welke 7500 Communikan-
ten , die dertien stat. uitmaken , als:' A a r l a n d e r v e e n , A l p h e n ,
Kude l s t a a r t , Le y d e r d o r p , Ni euwkoop, Noorden, Ri jnsat
e rwoud e , Soe t e rme e r - e n - Zegwaa r d , S o e t e r w o u d e , Sas s
e n h e im, Stompwi jk, Voorburg en Zevenb*oven, welke dertien
kerken hebben, die door dertien Pastoors en drie Kapellaans bediend
worden.
De Isr., die er 160 in getal zijn , behoorentot de ringsynagogen van
Leyden en Alphen.
Het westelijk gedeelte van R ijn la n d , bestaat grootendeels uit hoog
land en kleigronden, en naar den zeekant uit duinen. Men vindt
hier vele polders en drooggemaakte meren , maar inzonderheid groote
uitgeveeude walerplassen , waarvan sömmigen van tijd tot tijd wederom
droog en tot land gemaakt worden. Ook zijn hier voornatne veende-
rijen, welke jaarlijks eene groote voorraad turf opleveren. Wijders
zijn er onderscheidene meertjes , welke nimmer droog gemaakt geweest
zijn. Ook is het Haarlemmermeer , voor een gedeelte in R ijn l a n d ,
en voor een gedeelte in Kennemerland gelegen. Zie voorts bet art.
H a a b l em m ebm e e ii.
Buiten allen twijfel heeft het hoog-, middelbaar- en laag-regtsgebied
over R ijn la n d in de vroegste tijden, geheel en al behoort aan de gra-
felijkbeid van Holland; znlks dat de Graven het regt gehad hebben om
over iedere stad , dorp of bewoonde ommering eenen Baljuw en Sehout
te stellen. Doch naderhand hebben de Graven eenige van bunne baljuw
en schoutambachten van bunne hoog heerlijke goederen als ver-
vreemd en afgescheiden , waaromtrent bedenkelijk is , of zij niet eerst
uit gebrek aan geld zijn beleend geworden. Maar, behalve deze belee-
ningen voor geld , is het mede wel gebeurd, dat de Graven het
regtsgebied over eenig district ten platte lande gescbonken bebben aan
bunne gunstelingen en aan voorname Heeren , tot vergelding van hunne
trouwe diensten , om hen des te meer aan ’s Vorsten belang te verbinden
, gelijk dit naderhand mede wel door ’s Lands Staten geschied is.
RIJNLAND, hoogheemraadschap, prov. Zuid-Holland; palende N. aan
Kennemerland, het Haarlemmermeer en Amstelland, O. aan het Neder-
kwartier der prov. Utrecht en het Groot Waterschap van Woerden, Z. aan
het Land van Ter-Goude, Schieland en Delfland, W. aan de Noordzee.
De omvang van het hoogheemraadschap van R ijn la n d ; is als volgt:
Van Veur, grenzende aan Voorburg, .noordwaarts op naar Katwijk bni-
ten , längs de Noordzee tot aan de scheiding van R ijn la n d en het dijks-
bestuur van de Honds-bosschen. Voorts, längs den Spaarndammer-dijk,
tot aan Amsterdam ; van daar längs den stads-singel tot aan de Kostver-
loren-wetering; van daar, längs denNieuwermcer, Aalsmeer, Leymuiden ,
Bilderdam, längs de nieuwe vaart, tot nabij Bodegraven, längs Reeu-
wijk, de stad Gouda , den Zuidplas en Noord-Waddinxveen 5 voorts längs
de limietscheiding tusschen de hoogheeraraadschappcn van R ijn la n d ,
Schieland en Deliland , tot aan en over den Leydschendam.
Den tijd der oprigting van het. hoogheemraadschap, kan men met geen
volliomene zekerheid melden. Wij vinden er allereerst van gewag gemaakt
in een handvest van Graaf W il l em II, Roomsch Koning , opgegeven den
9 April 1253. Hier in belooft hij te zullen bevelen ende doen maecken
een waterganek, die. men heet een S p o i j e , o f een g a t, hebbende in de
wylte vier-en-twintigh voedt, daer die meren schepen met huer lasten lich-
telyken moghendoorlyden, totten S pa rre n da in 111 e, ofdaarby, soo waer
dat wys te raede werden. Voor dczcn doorlogt, zouden alle schepen zekere