304 PU R .
evenredl'gheid van hct klein aantal vergaderingen, welke men houdt,
werd het in 1838 verkocht, onder voorwaarde , dat men, onder zekere
bepalingen, daarin zoudeblijven vergaderen. ßij dit departement bestaat
mede eene in 1818 opgerigte Spaarbank.
Ook is er in 1826 eene V r i j m e t s e l a a r s l o g e , onder den naam
van Louisa Augusta opgerigt. '
Men heeft te P ormerende eene S t ad s - K os t s c h o o l voo,r Jon ge be
er e n , met 20 leerlingen ; eene S t a d s - K o s t s c h o o l vo br Jo n ge
J u f v r o nwe n , met 38 leerlingen; eene Stads -Burge r s chool met
een gemiddeld getal van 220 leerlingen ; eene S t a d s - A rmen s c h o o l ,
gemiddeld inet efen getal van 230 leerlingen ; eene daarmede verbonden
S ta d s-We r k s c h o o l voor Me i s j es , met ongeveer 40 leerlingen.
Ook heeft men er eene S t a d s - T e e k e n s c h o o l in 1826 gesticht,
welke gemiddeld door een getal van 23 leerlingen bezocht wordt. In
1809 werd er ook eene Latij n s c h e - s ch o ol gesticht, cn daarbij
tot Rector in de Latijnsche en andere geleerde talen benoemd de Heer
H enricos C uristiaan M illies , Predikant bij de Evangelisch Lntbersche
gemeente, welke school echter met het vertrek van dien Predikant
in Maart 1811 , weder te niet liep.
P ormerende is de geboortepTaats van den Godg e l e e r d e N icolaas
S cdotshan , geb. 1 November 1784, •}• in 1822 als Predikant te Leyden
; van den Wi skund i g e K laas S m it , geb. in 1771, ■{• te Amsterdam,
in 1843 , en den N e d e r du i t s c h e D i c ht e r P iet er R ixte l ,
■f 10 Maart 1673. Ook verdient melding, dat de hekwamen Wiskun
d i g e en Wi j sgeer B ernard N ieow en t ijt , ofschoon den 10 Au-
gustus 1684 te West-Graftdijk geboren, te P ormerende gewoond en
er 34 jaren, bij afwisseling, Burgemeester geweest i s ; terwijl hij aldaar
den 30 Mei 1718 overleed.
In het jaar 1872 verliet P ormerende met de meeste Noord-Holland-
sche steden de zijde des Konings van Spanje , werd den 28 Junij van
den eed ontheven , en begaf zieh onder den Prins van Oranje die
op het einde des volgende jaars bewerkte dat de zes steden van Nöord-
Holiand met P ormerende ais de zevende vermeerderd werd.
De voorzorg in 1873 door S onoy genomen , om de stad van boiwerken
te voorzien , ten einde, bij eenen onverhoopten aanval der Spanjaarden ,
P ormerende in Staat van verdediging te stellen , was geenszins nntte-
loos. Twee dagen voor Pinks.teren , hadden de Spanjaarden Ilpendam in
bezit genomen, en rukten du in den vroegen morgen van den eersten
Pinksterdag op P ormerende aan. Daar de wegen van hier naar Ilpendam
nog zoo geregeld niet waren als thans , zoo was den vijand de
Vaartsloot in den weg, waarom hij op zeker punt een paar molen-
roeden daarover bragt , die met planken belegd werden , en waarover
men den overtogt deed. Zij hadden di t , in het duister van den morgen,
zoo stil gedaan , dat de Hopman M ichiel K rook , die met een
vaandel Soldaten aan de vaart, doch meer naar P ormerende, de wacht
had , dit niet had opgemerkt. Zoodra zij de Spanjaarden , die in aan-
togt waren , bemerkten , stelden zij zieh te weer, en werden aanstonds
geholpen , door de drie vaandels Soldaten , die in P ormerende lagen.
De galei van J ociiem S m i t , die voor den wal lag, bestookle van uit
de vaart den vijand met grof geschut. Intusschen waren ook de twee
vaandels , die te Kwadijk lagen, op hethooren van het schielen komen
opzetten , zoodat, door vereenigde kracht, de aanval op deze stad van
het talrijk en tevens om het moorden zeer gevreesde Spaansche leger,
dapper werd afgeslagen : de vijand verloor voor de stad honderd man,
P U R .
en trok tot Ilpendam terug, .Het was zeer gelukkig , dat h$ onze vfjf
vaandels niet tot in de stad kon terug drijven , anders had het er treu-
rig uitgezien , dewijl het bolwerk nog niet geheel vollooid was, en de
plaats aan de noordzijde nog openlag. .
Ofschoon P o rm e r e n d e mede , in de resolutie tot den vrede der kerken ,
bij de meeste Leden van Holland , in den jare 1614 genomen, be-
willigd bad, heeft de stad naderhand, in het jaar 1618, sterk aange-
drongen , op het houden van het synode, en op het afdanken der
Waardgelders ; in meer andere opzigten , groote genegenheid voor de
Contra-Remonstrantsche zijde hptoonende, kwam de Stadhouder M ao-
r i t s , toen, in September des jaars 1618, de regering van bijna alle
de Hollandsche steden veranderd werd , wel te P o rm e r e n d b , doch maakle
aldaar geen verandering.
In het begin van 1672 brak er te P ormerende een oproer ui t , betwelk
echter spoedig gedeinpt werd. Den 30 Julij van dat zelfde jaar
was de stad weder vrij oproerig, de regering werd veranderd , doch de
gemoederen werden in rust gebragt door den invloed van den Burgemeester
P iet er R oothooft. Ten behoeve der ingezetenen , die zieh 'aan
de bovenstaande oproeren hadden schuldig gemaakt, werd hier den 9 November
eene generale amnestie afgekondigd.
In het jaar 1748 brak er een hevig geschil tusschen de burgers uit,
zoodat de Stadhouder W illem IV in persoon te P ormerende kwam ,
om de onlusten te stillen, hetwelk hem ook gelukle, door eenige
Regeringspersonen af te zetten en daarvoor anderen aan te stellen.
Twee jaar later trachtte men dit oproer te herhalen, doch het werd
vroegtijdig door den Hoofd-Officier gedempt.
Gelijk overal zoo openbaarde zieh mede tc dezer plaatse , in het laatst
der vorige eeuw , de geest van het p'atriottismus. Men meende dat
bei gezag van den Stadhouder zieh te ver uitstrekte en besloot dus ook
te dier stede, on den 11 October 1783, den Prins voor zijne recom-
mandatie van personen tote regeringsieden te bedanken, welk besluit
den 28 October den Stadhouder werd kenbaar gemaakt.
Nieltegenstaande de Stadhouder , den 3 Januarij , aan de regering
eenen heuschen brief schreef, in antwoord op den hare, in dato 28 October
1783. , bleef hier echter de partijgeest, door andere sieden op-
gewekt en aangevuurd , smeulen , en de Regering zieh tevens houden
aan haar besluit van 11 October 1783, zoodat ook den 14 Februarij
daaraanvolgende de Officieren der drie vaandels (het oranje, het witte
en het blaauwe vaandel) zieh bij de Regering deden aanmelden , en
berigten, dat ook zij in eene krijgsraadvergadering hadden besloten,
den Stadhouder voortaan alle recommandatie, ten opzigte van het
benoemen van Officieren op te zeggen.
De Burger-Societeit werd den 16 Augustus 1786 opgerigt, tien
dagen later had er des avonds eene oproerige beweging plaats , waar-
door bij sommigen de glazen werden ingeslagen.
Er verspreiden zieh in den avond van den 10 September des zelfden
jaars een gerucht, dat eenige schcpen met militairen in aantogt waren
op Alkmaar, P ormerende en Monnickendam, om namens den Prins
de oude orde van zaken weder tot stand te brengen, welk gerucht vrij
wat ^chrik veroorzaakte. De vaandels kwamen in het geweer, en de
poorten en sladssluiting werden goed voorzien.
Het dragen der staten-cocarde, door de schutters en sommige ingezetenen,
veroorzaakte in Januarij des volgenden jaars, hier vrij wat
IX. D e el . 20