Dit d., benevens Anjnm en Lioesens worden de N ienwe - läi t *
den genaamd , zijnde ingedijkt door den daartoe gevolmagtigden HeeS*
E rnst va» A y l v a , in bet jaar 1892 , nadat door den vernietenden
Allerheiligenvloed van het jaar 187 0 , deze griet. zeer vcel geleden
had. P aesens is een onaanzienlijk en armoedig visschersdorp , dragendede-
zen naam van den stroom de Paesens , die van Dockum afkomt en hier
aan den zeedijk ten einde loopt. Men telt hier 680 inw., die meest
van de kustvisscherij bestaan.
De Herv., die hier 880 in getal zijn, onder welke 40 Ledematen,
maken eene gem. uit, Welke tot de kla9S. van Dockum, ring van Hol-
w e rt, beboort. De eerste , die , zoo ver bekend is, in deze gem. het leer-
aarambt heeft waargenomen, is geweest T beodores H eyema , die in het jaar
1617 herwaarts kwam, en in het jaar 1658 emeritus geworden is. Hij
heeft Schiermonnikoog te gelijk bediend, hetwelk in 1644, eerst een
eigen Predikant bekwam. De kerk heeft eenen spitsen toren , doch
geen orgel.
De Doopsgez., welke er wonen, behooren tot de gem. van Ilolwerd. —
De Evang. Luth., welke men er anutreft, worden tot de gem. van
Leeuwarden gerekend. . ’
Het dorp P a e s e n s is de geboorteplaats van den Letterkundige P e trus
D idiiicus , die een Kort Begrip van de Redekunst geschreven heeft ,
hetwelk in 1886 te Straatsburg gedrukt i s , en van den Wis- en Ster-
rekundige C o r n e l i s E k a m a , geb. 51 Maart 1775, 24 Februarij 182 6 ,
als Hoogleeraar in de Wis- en Sterrekunde , aan de Hoogeschool te
Leyden , na eerst den leerstoel in de Redeneer-, Bovennatuur- eri Ster-
rckunde te Franeker te hebben beklced.
Den 27 October 1762 zijn vier zeeäken van dit dorp, door eenen
onverwacht en schielijk opkomende storm, met man en muis vergaau.
PAESENS (DE) of P aezens , oudtijds de D onoer geheeten, voorm.
riv., prov. Friesland, waarna de Dongeradeelen genoemd zijn.
Deze riviec häd hären oorsprong ten W ., boven Dockum , uit de
Ee of Trekvaart, en stroomde eertijds van daar noordoostwaarts naar
zee, alwaar in den zeedijk eene sluis schijnt gelegen te hebben , die , on-
zeker wanneer, toegedamd is , zoo als nog uit de overblijfselen van
paalwerk , dat aldaar in den grond gevonden wordt, duidelijk te zien
is. Van ouds strekte dit water tot eene scheiding tnsschen de beide
Dongeradeelen , die daarom Dongeradeel-Westzijde-ter-Paesens en Don-
geradeel-Oostzijde-ler-Paesens of West-Dongeradeel en Oost-Dongeradeel
genoemd worden. Doch sedert langen tijd is dit water , riiet alleen bene-
den , maar ook boven, verstopt, zoodat er van het dorp Aalsum tot aan de
Ee- maar'eene oude vervallen riet of sloot beslaat, die nog hier en daar
hij na gesloten is. De walerlossing ook naar boven verstopt zijnde, is er sedert
ieene nieuwe vaart uit de P aesess , voorbij Aalsum, naar Dockum
gegraven , welke aan onderscheidene dorpen, a ls: Wie r u m , N e s ,
P a e s e n s , Ni jkerk, Ni j awi er , Aalsum enz., tot eene gemeene
vaart verstrekt, moetende het water nu niet meer naar beneden , maar
naar boven worden uitgelost, door de stad Dockum naar de Nieuwe-
zijlen bij. Engwierum. Een klein nur ten Noordoosten van Dockum
loopt uit de P aesens een oud kanaal of walerlossing naar beneden ,
hetwelk naar de daaraan gelegen state Jaarla, gemeenlijk J a a rl a -
gat wordt genaamd. Zie dat woord.
PAFFENRAAD of P af f en r a d e , landh., prov. Friesland, kw. Oos-
tergoo, arr., kant., gem. en | u. N. van Leeuwarden, aan het Jel-
sumer-binnenpad.
PAGADANG , oud. d. in Oost-Indie, op het Sundasche eil. Java ,
resid. Cheribon, ads. res. Indramayoe, aan den westelijken oever der
Indramayoe. . . .
PAGADANG’AN , d. in Oost-Indie, op het Sundasche eil. Java ,
resid. Soerabaya, 10 palen O. van Soerabaya , 198 palen W. van
Banjoewangi, 669 palen 0 . van Anjer, 887 palen 0 . van Batavia,
225 palen W. van Samarang.
PAGADENI, d. in Oost-Indie, op het Sundasche eil. J ava, resid.
Soerabaya , ads. res. Grisse.
PAGAGA , eil. in Oost-Indie, in de Indische-Zee , aan de Westkust
van het eil. Sumatra.
PAGALALOE , d. in Oost-Indie, op het Sundasche eil. Sumatra,
resid. Cheribon. _ , L
PAGALANGAN , oud. geh. in Oost-Indie, op het Sundasche eil.
Java , resid. Banjoemas, op den oostelijken oever vän de -baai Segara
Anakan. o
PAGARAKA of het K in d er -meer , meer in Oost-Indie , op het Sun-
, dasche eil. Java , resid. Baglen.
PAGARAKAN-NOEKA, d. in Oost-Indie, op het Sundasche eil.
Java, resid. Banjoemas. _
Het was weleer eene bloeijende plaats , maar is thans geheel vervallen
en verlaten. Hare ondergang is voornamelijk toe te schrijven aan de ge-
durige invallen en verwoestingen’ van eene bende zeeschuimers , die de
zuidelijke kusten van het eiland voorheen onveilig maakten. HetNeder-
landsche Gouvernement heeft aan dezen geessel van het land, door wijze
II maatrcgelen en krachtdadige middelen, grootendeels een einde gemaakt.
Van P agarakam-N oeka naar A d j ie -B arong , loopt de weg over steile
hoogten en door uitgestrekte wouden , waar men schier geene bebouwde
landen aantreft; ook is dit oord zeer schaars bevolkt.
PAGARAKAN-NOEKA , meer in Oost-Indie, op het Sundasche eil.
Java, resid. Banjoemas.
PAGAR-DEJWA.,, d. in Oost-Indie, op het Sundasche eil. Sumatr
a , lands. Lampong, aan den oever der Toelang-Bawang.
PAGAR-GOENONG, land in Oost-Indie, op het Sundasche eil. Sumatra
, resid. Bengkoelen, distr. Passamah-Lebar.
PAGAR-HOEDJONG , distr. cn st. in Oost-Indie , op het Sundasche
eil. Sumatra. Zie P aggeroeijohg.
PAGAT (TANDJONG-), kaap in Oost-Indie, op het Sundasche eil.
Java. Zie S idayoe (H oek- van- ) .
PAGATAN of P agattah , lands. in Oost-Indie, op het Sundasche eil.
Borneo. .. . • •,
Het was vroeger eene provincie van het rijk Banjer-masing, ^ doch
later daar van afgescheurd zijnde, maakte zij een afzonderlijk rijkjeuit.
PAGERAWAN of P agerawang , rijk in Oost-Indie, op het Sundasche
eil. Lombok. — Het is van weinig beteekenis , bestaande er de on-
afhankelijkheid bijna niet, dan in naam.
P A G E R -GOENONG, gebergte in Oost-Indie, op het Sundasche eil.
Java, dat van den berg Britgo , noordwaarts in eenen bergrug uitloopt
tot aan den hoogen Koekoesong, en de ads. res. Patjietan , in het W.
en N. als het wäre omsluit.
PAGER-WEDJÖ, gebergte in Oost-Indie, op het Sundasche eil.
Java, resid. Banjoemas. . . .
In dit gebergte entspringen twee niet cmbelangrijke rivieren, welke
door de Siroyas worden opgenomen.
IX. D e e e , 2