646 ROS .
Deze gem. was vroeger een heerl., wordende de hooge en läge heer-
lijkheid daarvan, benevens de jagt, in bet jaar 1606, door llertog F il ip s III,
belcend aan den Ridder J an B acx ; doch de stad ’s Hertogenbosch lostte ,
weinige jaren daarna , bet dorp R osmalen weder in , voor 1116 Rijnsche
gulderis 16 stuivers en 6 deniers (1663 guld. 2 2 | cent). Zij kortte die
penningen in 1611 van de bede des HertogB»
Het d. R o sm a ie n of R oosmalen , oudtijds R öS & aelen , ligt 1 u. N; 0 .
van ’s Hertogenbosch, 1 u. N. N. W. van Berlicum , 1 u. W.Z. W. van
Nuland; 81° 43' 9" N. B., 23° V 38" 0 . L.
Het is een vrij groot dorp, dat zeer oud is, wanthet komt reeds,
op bet jaar 8 1 6 , onder den naam van R osmalla en R osmella voor,
in diplomata van de abdij van L a u resbam of L o b scu , bij Mentz, toen
er reeds aldaar goederen aan die abdij geschonken werden. Men telt
er in de kom van bet d. 61 h. en ongeveer300 inw. De buizen staan in
den Kerkenhoek zeer digt bij elkander, doch de overigen meer verspreid.
De R. K., die er wonen , maken met die uit de geb. Brugg en , H e e s-
e i n d , Hei n i s , Hi n t h am, K 1 o o s t e r h o e k , Mal i s kamp , Mo-
l e n h o e k , S p r okk e l b o s c h en Ya r k e n s b o e k , eene par. uit,
welke tot hetapost., vic., gen. van ’s Hertogenbosch, dek. van Orlen,
behoort, door eenen Pastoor en eenen Rapellaan bediendwordt en 1340
zielen , onder welken 1020 Communikanten, telt. De kerk , aan den H.
L am bebtus toegewijd , ligt in het midden van dit dorp , is eene groole
schoone kruiskerk met eenen zwaren lagen toren en läge spits er op.
Het middelpand, op welks einde een klein kloktorentje Staat, is lager
dan het koor of achterpand , dat later daaraan gebouwd is. Deze kerk
Staat op eenkerkhof, met eenen muur omringd , van binnen rustze op
onderscheidene pilaren. Er is daarin geen orgel. Deze kerk , welke na
de Reformatie door de Herv. bezeten werd , i s , volgens Koninklijk
besluit van 23 November 1823 , aan de R. K. terug gegeven , terwijl
de Herv. de oude schuurkerk, benevens eene som gelds bekwamen.
De voormalige R. K. schuurkerk, welke na den Munsterseben vrede
aldaar gebouwd werd en in het jaar 1782 vernieuwd was, stond 200
passen ten zuiden buiten de kom van bet dorp, zij werd, in 1823 , door
de Herv. afgebroken , die op de fundamenten eene nieuwe kerk hebben
gebouwd, welke den 12 November 1824 ingewijd is. Het is een klein
vierkant gebouw met een spits kloktorentje op het dak, doch zonder
orgel. De pastorie Staat er naast.
Het Raadhuis is een net en klein gebouw, van een vierboekig kloktorentje
voorzien,
De dorpschool wordt gemiddeld door een getal van 80 leerlingen
bezocht, en vormt met de onderwtjzerswoning een gebouw.
Vroeger stonden onder dit dorp twee kloosters; het eetie Coude-
w a t e r , het andere St. An n e n b e r g genoemd (zie die beide woorden),
alsmede eene kapel aan de Kruisstraat, de S t . - A n t o n i u s - k a p e l
genaamd , welke tegenwoordig tot schoolgebouw dient.
Men beeft er ook vijf buitenplaatsen , als La n g e n h u i z e n bij de
Kruisstraat, Coud ew a t e r (ter plaatse, däar weleer het klooster van
de H . B b ig i t t a , in 1434 gesticht, gestaan heeft), Spr eeuwenburg,
in den Kloosterhoek, E i k e n b u r g , in Maliskamp en Za nd b e r g e n ,
aan den straatweg.
Er worden aldaar twee jaarmarkten gehouden , als : op den derden
Woensdag in April en daags voor St. Maarten. Men wil dat R osmalen
zijnen naam ontleend beeft, van de groote paardenmarkten , welke vroeger
tc dezer plaats gehouden werden ; doch later naar ’s Hertogenbosch
R 0 S. 647
*
verplaatst zijn , namelijk van ros (een paard) en maahah of eetzak ,
omdat men zieh, berwaarts körnende, daarvan te voren moest voorzien
uithoofde van de weinige buizen , welke er destijds nog stonden.
R o sm a l e n is de geboorteplaats, van den Godgeleerde en Geschied-
knndipe I I e n r i c b s M a r c e l l i of M a b c e l i s , Hoogleeraar aan de Hoogeschool
te W u rtz b u rg , + 26 Ä i l 1664; vele Schriften, meest over godge-
leerdbeid en s c k riftu u rW m is , in d ru k nalatende.
In 161 2 , brandden de Gelderschen dit dorp at. in 17o7, werd
R osmalen geheel en al overstroomd, en onderging daardoor eene ge-
weldige schade. Den 20 Julij 1 7 6 7 , leed dit dorp zeer veel door
donder, bliksem, hagel en stormwind ; het koren werd op het veld
verpletterd, boomen uit den grond gerukt, zeven en twintig huizen
vermeid en negen en veertig beschadigd. «
Den 22 Februarij 179 9 , bij hoog water, ljsgang en zwaren donder,
werden te Hintham door eenen ijsschol drie huizen omgehaald, waarbij
dertien menseben omkwamen. . . . . r. i
Bij den watersnood van Januarij 1 8 0 9 , heeft het dorp R osmalen ook
biizonder veel geleden. Op onderscheidene plaatsen brakeu gaten m
den dijk en op vele andere liep hij over. Een huis en eene hut spoelden
weg, een groot aantal andere werden zwaar beschadigd. De behoeite
der ingezelenen was hier zeer groot, daar een getal van acht en tachtig
huisgezinnen moest bedeeld worden, terwijl ook de schade aan de
landen en levensbehoeften zeer aanzienlijk was.
In den nacht van 1 Januarij 1834 werd, bij storm en hoog water ,
de dijk zeer beschadigd. Door de inbraak van den zomerdijk te
Geffen werd R osmalen half overstroomd en zoude dit geheel geweest
zijn, indien niet de geheele bevolking in de Huttestraat, onder Nuland
, ruim een vierde uurs van het dorp R osmalen , eenen dijk bad
^Het wapen dezer gemeente bestaat uit een veld van azuur, hebbende
in het bovendeel een schildje van goud , beladen met een doorboord
klaverblad van sinopel en in het onderdeel eene ploeg van gou .
ROSMALEN (BINNEN-POLDER-VAN-), pold. in deMei jenj van
's Hertoqenbosch, kw. Maasland, prov. Noord-Braband, Twecde dis tr.,
arr. en kant. ’s Hertogenbosch, gem. Rosmalen; palende N. aan den
Polder-van-der-Eigen, 0 . aan den Bmnen-Polder-yan-Nuland , Z. aan
den lleidijk, ten zuiden van dengrooten.weg der 1° klasse N°. 8 , en aan
genoemden weg zelve tot aan de hoeve Heer-en-Beek, de Yarkenshoek en
den Zuidelijken Zomerdijk bij de Sleenenkamer, W. aan het gehueht
Hintham en den Vliert-polder.
Deze pold. beslaat, volgens het kadaster, eene oppervlakte lü3o bund.
33 v. r. 31 v. eil., behalve eenige oppervlakte, gelegen tusschen deu
grooten weg der 1» klasse, N°.8 , en den Heidijk, waarvan de juiste grootte
niet bekend is, aangezien de ligging van dien Heidijk met is aangewezen.
Men heeft er vijf stcenen sluisjesin den zomerdijk, als : een m de nabij-
heid van Nuland , wijd in den dag 0 .8 9 eil., hoog 1 eil.; een bij Langenhuizen,
wijd in den dag 0.80 eil., hoog 1 eil.; een tusschen de Kruisstraat
en de kerk van R o sm a l e n , genaamd de B r ü g g e n s c h e - s l u i s ,
wijd in den dag 1.46 eil.,»hoog 1.40 eil.; een meer zuidwaarts , genaamd
het Twe c b e r g e n s c h e - s l u i s j e , wijd in den dag O.oO eil., hoog
0.67 eil.; en nog zulk een sluisjc nabij Hintham , allen aan de builenzijde
met spenden in het metselwerk, voor het instellen van schotbalken , door
welke drie eerslgemelde sluisjes hij in den Polder-yan-der-Eigen , en
door de twee laatstgemelde sluisjes in den Vliert-polder uitwatert.