Deze heerl. werd vroeger bezeten door de.Heeren * an der L e c q ,
later door de Graven tan N assau , Heeren van Breda, en eindelijk
door de Prinsen van O r a n je , waardoor zij in bet jaar 1795 domein
is geworden.
Het wapen van P olanen bestond in een veld van zilver, met drie
wassende inanen van sabel (zwart).
POLANEN, voorm. adell. b. in D elfland, prov. Zuid-Holland,
arr. en 1J u. W. van 's Gravenhage, kant. en 11 u. N. van JVaald-
tcijk, gem.en Ju . N. van Monster, tusschen dat dorp en Loosduinen.
Het moet voorheen een groot en prächtig slot geweest zijn , want ,
het was de woning der oude Heeren van P olanen , die altijd onder
de rijkste en aanzienlijkste der Edelen van Holland gerekend zijn,
en die, 'bij den aanvang. der binnenlandscke oorlogen , tusschen de
Hoekschen en Kabeljaauwschen, in het midden der veertiende. eenw,
de voornaamsle der eerstgenoemde partij geweest zijn, die M argaretha
van H enegouwen , tegen baren zoon , W il l em , waren toegedaan , ge-
durcnde welke onlusten in 1358 , dit slot P olanen , benevens wel ze-
ventien andere sloten der Hoekscbe Edelen, door de Kabeljaauwschen,
tot aan den grond zijn vernield geworden. De verwoesting van dit
slotwordt, in het bijzonder, op rekening der Delvenaren gesteld.
De bezitters van dit stamhuis P olanen zijn daardoor, des te meer, aan-
merkenswaardig, om dat de eenige dochter van J an van P olanen (met
wien dit geslacbt, van het mannelijk oir , is uitgestorven) J ohanna
genoemd, in den jare 1404 , aan Graaf E ngelbert van N a s sa u , destijds
Stadhouder van Braband, uitgehuwclijkt, alle de heerlijkheden van
haar geslacbt, aan het Huis van N assau heeft overgebragt, daaron-
der ook de baronnie van Breda, de heerlijkheid Geertruidenberg enz.
Ter plaatse , waar dit adell. kast. gestaan beeft, ziet men thans
eene boerenwoning, welke met de daartoe behoorende gronden , eene
oppervlakte beslaande van 30 bund. 66 v. r. 90 v. eil., thans in eigen-
dom bezeten en bewoond wordt door den Bouwman P ie t er van der W ie l .
POLANEN, voorm. afzonderl. heerl. in Kennemerland, prov. Noord-
Holland, arr. en kant. Haarlem, gem. Houtrijk-en-Polanen; palende
N. aan het IJ , 0 . aan Osdorp, Z. aan het Spieringmeer, W. aan
Houtrijk.
Deze voormalige heerl. bevat de buurt H a l fw c g -H a a r l em - e n -
Ams t e rd am en is sedert onheugelijke jaren met Houtr i jk veree-
nigd, met welke zij thans de heerl. Houtrijk-en-Polanen uitmaakt.
De Herv., die er wonen , behooren tot de gem. van Spaarnwoude-en-
Spaarndam. — De R K . worden tot de stat. van Osdorp en Haarlem-
merliede gerekeud.
POLANEN o f h e t H u is - t e - P olanen, v o o rm . a d e l l . h . , i n Kennemerland,
p r o v . Noord-Holland, a r r . e n k a n t . Haarlem, g e m . Houtrijk-
en-Polanen.
Men is het niet juist eens over de plaats waar dit huis eigenlijk gestaan
heeft. Sommigen zijn van gedachten, dat het huis t er H a r t , anders
genoemd Z wanenburg , zijnde het gemeene landshuis van Rijnland, op
de grondslagen van het oude H uis- t e - P olanen is opgebouwd, maar dit
is zcer onzeker. Anderen meenen, dat het wat verder naar de zijde
van Amsterdam, aan de trekvaart, daar voorheen de lustplaats van
zekeren lleer C ale gezien werd , gestaan heeft. Deze laatste plaats ,
welke mede P olanen genoemd werd, was in vroeger tijd beroemd door een
groot aantal kostbare en keurige afgietsels van antieken , die de toenma-
lige bezitter K laas of N icolaas C a l f , van West-Zaandam geboortig, op
POL . '225
«ffne reize in Italie, waar hij Marquis des V aux genoemd werd, had
doen vervaardigen. Deze man, zoo bekend door zijne uitstekende
iiefhebberij voor Grieksche en Romeinsche oudheden , en de voortbren-
sels der natuur, als door zijne eenvoudige en goede zeden, was een
bijzonder vriend van den beroemden Czaah P e t e r , met wien hij,
toen deze het Russische Keizerrijk bestuurde, nog briefwisseling bleef
onderhouden. Het verdient opmerking dat deze N icolaas C alf alliier
eene soort van telegraaf had opgcrigt, voor dat die nog bij de Fran-
schen bekend was. In het eerst bestond er eene afspraak met den
meesterknecht op zijne molens in het Westzaner veld, dat, wanneer
men eene mand opheesch aan zekeren paal met dwarshouten, voor het
droogen van de viscbfujk geschikt, het boeijerjagt moest overkomen ;
dit werd dan beantwoord door het ophijschen van iels aan eene der
tnolenwieken. Eerlang werd er een bal van hoepels genomen in plaats
van de mand; weldra meer ballen aan eenen dwarsstok, en zoo kwam
men op de gedachte, om een alphabet te beramen , naar het verschilfend
getal der ballen en de verschillende hoogte of plaats van den stok
of de plank op de sporten van den fuikstaak en de molenroede, het-
welk met verrekijkers was gade te slaan. Vervolgens werd de praktijk
allengskens verbeterd en zoo voldoende bevonden, dat er dikwijls door
den Patroon op het H uis- P olanen en zijnen Boekhouder te Zaandam
op deze wijze werd gecorrespondeerd en veel tijd uitgewonnen.
Ter plaatse, waar de buit. P olanen gestaan heeft, ziet men thans
eene woning met eenen moestuin, terwijl de grond voor het grootste1
gedeelte is ingenomen door den Hollandsche-ijzCren-spoorweg.
POLANEN of P elanen, heerl. in het Land-van-Montfoort, prov.
PJtreclit, arr., Utrecht, kant. IJsselstein, gem. Linschoten, palende
N. aan Snelrewaard , 0 . aan Kattenbroek, Z. aan Rapijnen , W. aan
Linschoten.
Deze heerl. bevat noch d., : noch geh., maar alleen zes verstrooid
liggende huizen, bewoond door 6 huisgez., uitmakende eene bevolking
van 30 inw., die meest in den landbouw hun bestaan vinden.
De Herv.,, die er zijn , behooren tot de gem. van Linschoten. — De
R. K., van welke men er aantreft, worden tot de stat. van Monlfoort
gerekend. — Men heeft in deze heerl. geene school, maar de kinderen
genieten onderwijs te Linschoten.
POLANEN, pold. in het Land-van-Montfoort, prov. Utrecht, arr.
Utrecht, kant. IJsselstein, gem. Linschoten; palende N. aan Snelrewaard
, D. aan Kattenbroek , Z. aan Rapijnen, W. aan de Lange-
Linschoten. — Deze pold. ligt 1,26 eil. onder A. P.
POLATAN, st . in Oost-Indie, op het Sundasche eil. Borneo. Zie
P atatan.
POLATAN (DE), riv. in Oost-Indie, op het Sundasche eil. Borneo.
Zie P atatan (D e ) .
POLBEEK (DE), beek in het graafs. Zutphen, prov. Gelderland.
Zie E e fd sch e - b e e r .
POLDER (DE), naam , welken men veelal bij verkorting geeft, aan
lict d. Y rouwen- polder , op het eil. Walcheren, prov. Zeeland. Zie
V ROBWEN-POLDER.
POLDER (DE GR00TE-), pold. in het Land-van-Heusden, prov.
Noord-Braband. Zie G roote- P older (D e ).
POLDER (DE RLEINE-) , pold. in bet Land-van-Heusden , prov.
Noord-Braband, Tweede distr., arr. ’s Ilertogenbosch, kant. Heus-
den , gem. Iledikhuizen ; palende N. aan den Groote-polder , 0 . aan de
I X . D e el . 1 5