300 leerlingcn bezocht worden. Voorts een Koninkl i jk Col l egi e,
waarin men SO le e r lin g e n en een g ro o t Semi n a r i u m, waarinmen
70 S tu d e n te n t e l t . Tevcns b e s ta a n te R oermond een P en si on aat
voor j o n g e J u f v r o uwe n ; tw e e Bi jzondere schoben v o o r
j o n g e Me i s j e s en drie Bi j zonde r e Avonds c h o l e n .
De stad R obrmond , in bet Fr. R ü r emo nde en bij de inwoners R emdnt
genoemd, is ook onder den naam van G o d sw a a rd - o p -d e -M aas (1) bekend
geweest. Zij ligt 9 u. N. van Maastricht , 4£ n. Z. W. ten Z. van Venlo ,
81° 11'36"N. B., 22° 39' V' 0 . L., terplaatse, waar de Roer in de
Maas val t, over welke laatste hier een pontveer is , liggende bet peil
19 eil. boven A. P.
Zij ontleent hären naam van de rivier de Roer en van het Anglo-
Saksische woord mond of mund, dat eene verdediging (2) aanduidt.
Aanvankelijk was zij slechts een dorp, doch i s , in bet jaar 1231 ,
door O t to III, Graaf van Gelder, met muren omringd; vervolgens
werd zij zelfs de hoofdstad van een der kwartieren van het hertog-
dom Gelder. Een der torens van de onde vestingwerken is nog aan-
wezig en draagt de kenmerken van eene hooge oudheid. Bij resolutie
van den 31 December 1781 werd door de Oostenrijkscbe Regering
bepaald de stadsmuren af to- breken ; de binnen- of drooge gracht, met
het gedeelte grond längs den muur, werden aan de stad afgestaan en
het overige gedeelte der vestingwerken verkocht, bij uitzondering «jener
breedte van 60 voet (17.30 eil) in regte lijn , om tot toegang derpoorten
te dienen. De stad werd gelast het eerst den toren en bet gewelf van
de Brugpoort af te breken ; het laatste gedeelte der muren werd in
den winter van 1842 op 1843 gesloopt.
De stad had zeven poorten, als: de Ve n l o s c h e - of Muerkens -
p o o r t , ten N. 0.; de St. J a n s - p o o r t , ten N. ; de Maas - of
Kr a a n - p o o r t , ten W.;.de Brug - p o o r t , ten Z.; de Kapel l er -
of Zwar tb r oe ke r -p oo r t , ten Z. 0. ; de N i e l d e r - of Maas ni e 1-
d e r - p o o r t , ten 0. , en de Ezel s- of Molen p o o r t , tdn Z.; deze
laaste was de kleinste. Ook komt in oude oorkonden eene Begi jnen-
p o o r t voor , doch men weet niet waar die gestaan heeft.
Thans is de stad nog bijna geheel omringd door grachten; zij is
ruim en luchlig ; heeft breede , veelal lijnregte straten , de huizen zijn
wel gebouwd en de inwoners hebben den roem van gastvrij en werkzaam
te zijn. De stad beslaat, binnen de wallen, eene oppervlakte van 34bund.
SO v.r. 10 v. eil., en telt 819 h., bijna allen voorzien van tuinen , van
welke sommige bijna een bunder groot zijn. De omtrek der stad, over
de wallen, die thans in wandelingen hersebapen zijn, is een half uur
gaans; zij heeft door eene fraaije brug van Namenschen steen, over de
Roer, gemeenschap met de voorstad , S t. J acob genaamd. Wanneer
in den nacht van 51 December 1763 op 1» .Januarij 1764 de oude
brug over de Roer door bet geweld van het water , bij het losbreken
van het ijs, was weggedreven, werd deze door eene houten brug ver-
vangen , welke bestaan bleef tot in 1771, toen, op den 7 Junij, de
eerste steen der thans bestaande brug , door den Burgemeester Syben
gelegd werd, welke tot opschrift had : Neo Conditüs (d.i. nienw gebouwd),
en ligt in het midden van den laatste der drie steunpilaren aan de
overzijde. In de zuidzijde der brug Staat in steen uitgebouwen :
(1) Zie van Spaan , Eist, van Gelderland, D. I , b l. 434.
(2) Verg. P . C. M q lb u y s e n , de Anglen a a n den IS cd e r -R ijn , in N i jb o f f , Bijdragen en s t j
D. I I I , b l. 117.
Undarum vi calendis Januarii anno MDCCLXIV dijectus, firmiori
opere restitutus anno Hl DCCLXX1Belyiumpro MariaTheresia Romanorum
Impératrice Geldriae Duce modérante Carolo Lotharingiae et Barri Duce.
(d'. i. Door de kracht der wateren op den 1 Januarij 1764 ingestort,
hechter hersteld in het jaar 1771; terwijl Belgie door Karel , flertog
van Lotharingen en B a r , namens Maria Theresia, Roomsch Keizerin
en Hertogin van Gelder, bcstuurd werd).
Aan den overkant van deze brug en voorbij de voorstad , ligt de tuin
waar de Koninklijke Harmonie van R o e r m o n d , in den zomer, des
Zondags, hare muzijkvergaderingen houdt, de inceste ingezetenen der
stad begeven zieh alsdan derwaarts om het aangename der schoone mu-
zijk en der fraaije wandeling te genieten.
Omstreeks het jaar 1820 begon R oermond zeer in bloei loe te nemen ,
daar er zieh een aautal Pruissische fabrijkanten kwamen nederzetten.
Onder de openbare gebouwen merken wij, in de eerste plaats, op :
Het Tr i b u n a a l of gebouw, waar de Arrondissements Regtbank ver-
gadert, in de Ilospitaalstraat (vroeger de Hoogslraat genaamd), in
het voormalige Bisschoppelijk Paleis , gebouwd in 1666. Het is een
groot en schoon gebouw met twee uitspringende vleugels, die, door een
ijzeren staketsei aan steenen pilaren, voör längs de straat aan elkander
verbonden zijn. De zaal, waar de Regtbank zilting houdt, maakt
het bovenste gedeelte van het hoofdgebouw uit. Onder de zaal zijn
de vertrekken van den President ; de bovenkamexs van den regter
vleugel dienen tot GrifBe ; terwijl' de Officier van Justitie de beneden-
vertrekken voor zijn Parket heeft ingenomen ; in den linker vleugel
is de Maréchaussée geplaatst. Het gebouw is thans een eigendom van de
stad, en in 1824 voor de zittingen van de Regtbank ingerigt. Voör
dien tijd vergaderde zij in de kapel van het tegenwoordige collegie.
Het S t a d h u i s , op de Markt, is een groot en regelmatig gebouw,
dat in de zevenliende eeuw schijnt gebouwd te zijn en van eenen toren
met eene klok voorzien is. De pui en het balkon, bouwvallig zijnde ,
werden, in 1841 , in eenen nieuweren smaak hersteld. In een boven-
vertrek vindt men de archieven van het voormalige Overkwartier van
Gelderland, die, volgens art. 18 van het Barriere-traktaat van 1 7 1 6 ,
hier moeten berusten. Zij zijn niet geregeld en liggen thans in
de grootste wanorde. In 1831 heeft de Rijks-arcbivarius van België,
met behulp van de gewapende magt, een groot gedeelte dezer archiveri
opgeligt en naar Brussel vervoerd , tot hiertoe zijn zij nog niet
op hare vorige bewaarplaats teruggebragt. De Karner van Koop-
han del en het, Kan t o n g er e g t houden mede hunne vergaderingen
in dit gebouw. Ook heeft, men er het Commis s a r i a a t van Pol
i c i e ende Kan t o r en van Waar b o r g der gouden en zi l -
veren werken,
Onder de kerken verdient vooral melding : De Muns t e r k e r k ,
in de Munsterslraat, een der schoonste gebouwen van ons rijk, Deze
kerkisin den byzantijnschen stijlgebouwd, waarinmen echter den over-
gang der ronde tot de gotthische spitsbogen duidelijk kan waarneinen ;
het oostelijke gedeelte, van eenen schoonen en vrij hoogen koepel voorzien
, is geheel in de zuiver byzantijnsche bouworde, terwijl het weste-
lijk gedeelte, waarop een toren van latere bouwing Staat, den got-
thischcn bouwtrant aanduidt. De geheele kerk is inwendig, met smallc
gangen in den muur, tot onder het gewelf voorzien, de pelgrims , die
deze kerk met het feest van den H. B e r n a r d i is , in groot aantal be-
zoeken , persen zieh als het wäre door deze gangen om de geheele kerk
IX. D e e l . * 38