Daalmce r. Zij bcslaat , volgcns het kadaster , eene oppervlakte van
439 bund. 71 v. r. 39 v. eil., waaronder 433 bund. 24 v. r. 33 v. r.
belastbaar land; inen telt er 87 h., bewoond doör 78 huisgez., uitma-
kende eene bevolking van 330 inw., die meest bnn bestaan vindeu
in de melkerij en landhoinv.
De Herv., die er ohgeveer 290 in getal zijn , malten, met eenigen uit
de nabuurschap, eene gem. uit,' die tot de klass. van Alkmaar,
ring van Scharwoude, behoort, en 313 zielen, onder welke 130 Lede-
maten telt. S i. P ancras is , na de Reformatie, in het kerkelijke met K o e -
d i jk vereehigd geweest, welke combinalie , die in 1373, hären eersten
Leeraar bekwam , tot in 1688 geduurd heeft, als wanneer , na het vertrek
van den Proponent C orn eus A driaansz. V isscher , die nahet overlijdeh
van den laatsten Predikant J ohannes M egapoLensts , in 1634 , hier de
dienst waarnam , deze dörpen geseheiden zijn en ieder eenen eigen
Leeraar bekomen heeft, zijnde deeerste, die in deze gem. het leeraar-
ambt heeft waargenomen , geweest P etrbS S chagen , die in het jaar 1638
herwaarts kwam, eh in het jaar 1669 overleed.
De Evang. Luth., van welke men er 2 telt, behooten tot de
gem. van Alkmaar. — De R. K.; die men er 60 aantreft, worden
tot de stat. van Oudorp gerekend. — Men heeft deze gemeente
eene school, welke gemiddeld door een getal van 60 lecrlingen be-
zocht wordt.
Deze gem. is eene heerl., welke den 17 Növember 1749, vöor
9900 guld. verkocht werd , aan den Heer A braham Q oev eieeriü s , en
later bezeten is door Vrouwe A nna Q d ev el ier id s , weduwe van den
Heer H endrik Trit. Tbans is zij het eigendoin van den Heer W. H. J. Ra-
roh Van W assenaer P ancras , Majoor der Artillerie.
Het d. S t , P ancras ligt 1 n. N. ten O, van Alkmaar, voor het grootste
gedeelte van het Zniden nähr het Noorden, längs den breeden weg,
welke vroeger den oever van den Heer-Hugowaard plagt te zijn. De
westelijke lijn van dezen weg, is met de van elkander staande huizen
van S t . P ancras be tim meid en wel van de gem. Oudorp af tot daar
het boordeinde van dien weg zieh oostwaarts ombuigt. Men heeft er
eigenlijk geene korn van het d., tcnzij men daarvoor nemen wil de
vier of vijf huizen , welke rondom de kerk staan en door ongeveer
30 zielen bewoond worden.
De gelegenheid van de plaats op de Vroonergeest, tegen hetVrooner-
meer, hetwelk in den jare 1361 , drooggemaakt werd, en önderschei-
dene andere redenen maken bet ten hoogsle waarschijnlijk, dat S t . P ancras
een gedeelte van het aloude Vrooncn is, hetwelk velen , zonder
grond , voor eene aanzienlijke koopstad gehouden hebben , doch bij onze
öudste en beste Schrijvers , niet booger dah voor een dorp tte boek Staat.
Het werd in den jare 1297, door Graaf J an I , verbrand, eh zal sedert
vermocdelijk haar den beschermheilige der plaats, den naam van S t .
P ancras gekregen hebben. Uit een verzö’ekschrift van Schepenen Van
S t . P a n c ra s , van 19 April 1518 blijkt taede, dat Yroonen deslijds
St. Pancras heette.
Dit d. bestond weleer, voor het grootste gedeelte, uit grafelijke schot-
vrije vroonlanden , welke, sedert dien tijd , vöor een groöt gedeelte, door
de grafelijkbeid verkocht en dus onvrij en aan de lasten van het gemeene
land , zijn onderworpen geworden, doch desniettegenslaande hunnen naam
behouden hebben, en honne lasten aan eönen bijzonderen Onlvangerbeta-
len moesten , volgens het berigt van deh Rentmeestcr der grafelijkheids
vroonlanden en van de gaarders van Koedijk eh S t . P ancras , en verder
nit het kohier van S t . P an c ra s , in het jaar 1670. Ook blijkt ten allerdui-
delijksle uit een verzekerschrift, door Schepenen van S t . P ancras in het
jaar I818gegeven, dat toenmaals de hofsieden en gronden, op welke de
huizen van het dorp S t . P ancras gebouwd waren , ten getale van twee en
zevehtig, op een n a, aan de grafelijkheid hebben toebehoord. Het
zelfde verzekerschrift houdt verder in , dat de ingezelenen van dit
dorp, reeds van vroege tijden af bestaan hebben van den landbouw,
de haringvisscherij en van het klei graven voor de steenbakkerijen,
en hun getal zoo gering was, dat zij te zarnen nog geene drie leden
eener kerkgemeente uitmaakten.
De kerk Staat omtrent den ring van de Vroonergeest, welke aan
beide einde en voornamelijk naar het noordeinde , ai'dalende is , zieh
dus als eene läge, langwerpige zandheuvel vertoont, die boven de
omliggende velden uitstrekt, en zieh drie eil. boven het gewoon zomer-
water verheft , ter wederzijde van deze vindt men twee wegen , die
bare breedtebijna in drie gedeelten afzonderen , wordende de weg, naar
de zijdevanden Hugowaard strekkende, de Ach t e r w e g en de andere,
welke van de Halvemaansbrug, bij Nieuwburg, bijna regtuit loopt tot op de
kerk van S t . P ancras, de Br e e dew e g genaamd. Ter zijde van dezen
weg naar den Achterweg, in den ban van Koedijk, vindt men eenen
heuvel , zijnde de eenige , welke zieh , bebalve de werven der huizen ,
op de Vroonergeest »vertoont , en thans tot eenen korenakker gebruikt
wordt. De dorpelingen noemen dezen akker het üude-kerkhof, en
aldaar heeft de eerste kerk van het dorp V roonen , nu S t . P a n c ra s ,
tot den jare 1503 gestaan, als wanneer zij instortte. Ilet kerkhof,
werd in het jaar 1620 door de grafelijkheid Verkocht om gesiecht te
worden, bij welke gelegenheid men de fundamenten van duifsteen,
en vier steenen doodkisten met menschenbeenderen , benevens eenen
lantaarn en onderscheidene doodshoofden, opgedolven heeft. Op de ge-
heele Vroonergeest is echter nimmer eenig overblijfsel van eenig hee-
renhuis of andere merkwaardigheden gevonden.
De kerk , welke voor de Reformatie aan den H. P ancras was toege-
wijd, slond destijds ter begeving van de Graven van Holland, het
instellen stond aan der£»Domproost van Utrecht. Zij kon in alles met
elkander gerekend niet meer dan acht of negen Rijnsche guld. (10 guld.
20 cents of 12 guld. 60 cents) opbrengen. Het is een redelijk net kruis-
kerkje , met een torentje , hetwelk uit het rhidden van het dak met
eene spits naar boven rijst. In het jaar 1740 werd er in deze kerk
een nieuwe, kunstige predikstoel gemaakt. In 1841 is het gebouw
aanmerkelijk verbeterd. Dat de kerk naar het westen aanmerkelijk
langer is geweest, blijkt uit het vinden van oude fondamenten in de
zelfde rigting van de tegenwoordige muren.
In 1523 werd de Nieuwevaart op de Vrooner-geest gegraven, om de
vaart van Alkmaar in verbinding te brengen met de slooten of vaar-
ten, die naar S t . P ancras loopen.
Den 3 Januarij 1527 is aan S t . P ancras het privilegie gegeven , van
naar de papegaai te mögen schielen , welk privilegie reeds eenigen tijd te
voren gegeven was aan de Jonkheid van St. Maartensdorp. Want dat
schieten naar de papegaai , hetwelk zij gaaischut noemden, werd daar
in het jaar 1319 ingesteld, ter eere en tot lof van God, en van den
•milden broeder, onzen eerwaardigen en heiligen Patroon , S t . M aaiiten.
Bij de belegering van Alkmaar door de Spanjaarden , in 1575 ,
lagen hier zes vaandels Duitschers, onder P o iw i jl e r , en vij-f vaandcls
van d e B a i y .