in E l isa S p i i .ja r d u s , die in 1665 naar Harderwyk vertrok j bet heeft
eenen eigen Yredikant behouden tot in 1819, loen het , na het vertrek
van J acob J an B utn , daar beroepen in 1800 en naar Gellicum ver-
roepen in 180 9 , weder bij Gi e s s en gevoegd i s , zoodat de Pre-
dikanten benrtelings te R i j s w i j k en tc Giessen wonen en in beide ge-
meenten dienst doen.
De 7 R. K., die men er aantreftworden tot de stat. van Wou-
dnehem gerekend. — Men heeft in deze gem. eene school, welke ge-
middeld door een getal van 35 leerlingen bezocht wordt.
Deze gem. is eene heerl., welks. Heeren reeds vroeg in ’s lands
geschiedenis bekend zijn geweest. In het midden der vorige eeuw
werd R i j s w i j k bezeten door Vrouwe A gatha C a th a r in a van d e r G r a a f ;
later was zij een eigendom van den Heer L ä h b e r t d s va n A nder , Bur-
gemeester van Woudrichcm. Thans is Heer dezer heerlijkheid de Heer
Mr. Jon an B d r c ba rd D ir k C e r is t ia a n D id e r ic u s T d l l ek en , woonachtig
te Nijmegen»
Het d. R i j s w i j k , oudtijds R isw ic h en R i j s w ic h , ligt 5 j u. N. W.
van 's Hertogenboscb, 2£ u. N. W. van Heusden , J ü. Z. 0 . van
Woudrichem, zeer bevallig zoo aan den Maasdijk, als meer binnen-
waarts door geboomte en zaailanden omgeven.
Het is een zeer oud d., dat reeds in de zevende eeuw bekend was ,
daar Z w it b e r t , een der eerste verkondigers van het Evangelie , in 698
de kerk aldaar ingewijd heeft. Deze kerk , die vöör de Reformatie
onder den Proost van St. Salvatorskerk te Utrecht slond, Staat bui-
tendijks in de Rotgans. Zij is oud en niet zeer groot en heeft eenen
lagen toren, van boven plat gedekt, doch is van geen orgel voorzien.
Het koor is geheel ingestort, behalve eenige stukken van vervallen
munrwerk.
De kermis valt in den laatsten Zondag in September. ♦
Den 30 Januarij 1809 brak de Zuider-Maasdijk aan de Nol bij deze
gemeente door, nadat het water eenen geruimen tijd ter hoogte van
twee, twee en een halve en drie voet, op dien dijk gestaan had, waar-
door tevens vier of vijf verzakkingen kwamen aan de binnenzijde der
llijswijksche, Giessensche en Andelsche dijken, welke echter met zeer
veel moeite hersteld en verzekerd werden. Deze doorbraak viel om-
trent het ondereinde van den Rijswaard, boven den Rijswijksche-
Schoordijk nederwaarts, en had in den beginne de lengte van tien tot
veertien roeden, doch werd van tijd tot tijd wijder , zoodat bij spoe-
dig eene lengte had van omtrent dertig roeden. Het water viel met
groot geweld door deze dijkbreuk, zoodat, zoowel hierdoor als door
de overige doorbraken in de beneden dijken van het Land-van-Al-
tena, welke omtreDt ter zelfder tijd voorvielen, het Oude-en Nieuwe-
Land-van-Altena geheel en al overstroomd werd. Door deze doorbraak
werd een groot gedeelle lands' hoog overzand, bijzonder de tuin
en de landen om het Slot-van-Rijswijk gelegen, doch door de on-
vermoeide zorg van den Rentmeester, den Heer J. H. G. van B o r -
cearen , is die grond gedeeltelijk geheel omgewerkt en in vorigen Staat
gebragt.
Het wapen dezer gem. bestaat uit een veld van goud, met drie
boven elkander geplaatsle zalmen van zilver.
RIJSWIJK, oudtijds R i j s w ic h of R i s w i c h , d. in de Neder-Betuwe,
prov. Gelderland, distr. en 6 u. W. N. W. van Nijmegen, arr., kant.
en 2 u. N» W. van T ie l, gem. en £ u. W. ten Z. van Maurik, in
een aangeuaam oord, beneden aan den Ryndyk, tusschen heerlyke
•weiden cn korenlanden. Men telt er eene bevolking van 470 inw., die
rneest in den landbouw hun bestaan vinden,
Uit den naam villa, welke aan dit dorpje in de lijst van goederen
der Utrechtsche kerk gegeven wordt, willen sommigen afleiden , dat het
van ouds stadsgeregtigheden gehad heeft, doch dit woord werd door
de schrijvers der middeleeuwen zoowel op een dorp of een gehucht
als op eene stad toegepast.
De Herv., die er 450 in getal zijn , onder welke ongeveer 160 Le-
dematen, maken eene gem. uit, welke tot de klass. van T ie l, ring
van Ingen, behoort. De eerste die in deze gem. het leeraarambt heeft
waargenomen , is geweest J ohannes G erla cds H in k e l s , die in het jaar
1639 herwaarts kwani, en in het jaar 1678 overleed. De kerk is in
1759 aanmerkelijk hersteld uit de milde bijdragen van edelmoedige ge-
loofsgenooten in ons Vaderland, bijzonder te Amsterdam.
De R. K., van welke men er 20 aantreft, behooreu tot de stat.
van Maurik. — Men heeft in dit d. eene school, en J u. noordwest-
waarts een veer over de Lek op Wijk-by-Duurstede»
Ook worden in dit d. nog overblijfsels gevonden van het commande-
rijhuis van de orde van St. J an, of de Maltheser Ridders.
R i j s w i j k is de geboorteplaats van den Geneeskundige G er a b d u s
B o n t ic s (G é r a r d B o n t ) , geb. in 1536, j" 15 September 1599. Hij
was de eerste Hoogleeraar in de Geneeskunde aan de Hoogeschool te
Leyden.
Bij den watervloed van Januarij 1809 liep dit d. onder. Er verloren
wel geen menschen het leven, doch elf huizen werden geheel weg-
gespoeld, benevens eenige schüren en bergen ; vier huizen werden bo-
vendien onbewoonbaar , terwijl een gelijk getal, benevens elf schüren
zeer zwaar beschadigd werden , welk lot ook de boomgaarden en boutge-
wassen trof. In den nacht tusschen den 30 en 31 Januarij steeg het
water 28 duim hooger dan bij den vloed van 1784.
RIJSWIJK, buit. op de Lijmers , prov. Gelderland, distr. Does-
borgh-en-Zevenaar, arr. en 3 u. O. van Arnhem, kant. en gem.
Zevenaar.
Dit buit., wordt thans in eigendom bezeten door Jonkheer L. van
N is p e n , Lid der Gedeputeerde Staten van Gelderland, woonachtig te
’s Heerenberg.
B1JSWIJK, wijk in Oost-Indie , op het Sandasche eil. Java , resid.
Batavia. — Het is een der vier en twintig wijken der stad Batavia.
Op R i j s w i j k trekken, wat de gebouwen betreft, voornamelijk de äan-
dacht, het twee palen van het stadhuis van Batavia gelegen hotel van
den Gouverneur-Generaal, dat met het front naar het Noorden Staat, en
met galerijen (veranda’s) omgeven is en twee verdiepingen hoog , eene
uiterst fraaije vertooning maakt; de societeil de Harmonie , onder het
bestuur van den Generaal D aend el s opgerigt en opmerkelijk door bare
fraaije en uitgestrekte zalen , van ruim 30 eil. lengte , welke iedervoor
meer-dan drie honderd vijftig personen plaats aanbi.eden ; en naast deze
societeit, aan de linkerhand, het gebouw van het , in 1778 , vooral door
toedoen van den Yice-Admiraal J. C. M. R a d erm a ch er opgerigt, Bataviaasch
genootschap , alwaar eenige oudheden , naturalien , wapens enz. be-
waard worden, en waarmede sedert eene boekerij en een museum voorna-
tuurlijke historie is vereenigd. Voorts zijn hier nog de kazernen en stal-
lingen der kavallerie, en vindt men längs Molenvliet, Tanah-abang, Noord-
wijken het Koningsplein , onderscheidene aanzienlijkc, aan bijzonderepersonen
toebekooreude, dochgeene openbare gebouwen. Even buitenRuswiJK