P R Æ F A T I O.
dandæ gratia, aut fi non ob aliud, certè velfui nominis apud mortales celebritatem
quærens, quæ in hoc videbatur effc maxima, Latinos nobis ipfos redderct Verum
tandem ad me rediens : rei difficultatem in cauffa effe cognoui, quæ hngulos g lau-
datiffuno opere retrahcret : cui aut fe pares effe diffiderent : autlabores plus quam
Hcrculeos fugitantes, fuos fupponere humeros recufarent : placidam quietem ae
otium neo-otio vlcro fufccpto præponentes. Ego veröquanquam me lus longe inferiorem
effe pcrfpicerem, ingenioque ac eruditione parumadmodum poflepræltare
confidcrem : dolens tarnen maximo hocfrudu totannis Latinosimmeritofraudai:
multorum quöque pulfatus precibus , quibus obfiftere impudentis potius hüllet
quam verecundi, immenfos fané in hocfubij labores : quo vel cruditiorumammos
prouocarem acirritarem, vt vel fic extimulati, omni proculouo reiedo, aut ctiara
priuato negotio quo fua quifque quærit, ea tantum quærant quæ funt lefu Cnriltn
£t pijs cceptisfatis fauit Altiffunus : vt, fi non omnibus in locis omnium ammis, imo
nec meo fubinde fatisfeeerim : rarius tarnen procul afcopo me hallucination crcdi-
derim : atque danda eft venia fi quid in horum vcrfionc me fugerit, vt fugiffe multa
non dubito , quum varijs vndique confttidus fuerim anguftijs. Vix enim crcdl
queat quantum laboris vel id mihi addiderit , vt cætera omittam 1 quöd Photius
vir fané & fenfuum indagator fagacifllmus, Sc flofculorum rhetorices obferuator
diligentiffimus, plurimis in locis fingula Pauli verba Græca eorûmque contexturam
vcluti trutina ponderaret, quum tarnen Paulum L.atinereddentes, huiufmodi vet-
borum ordinem fimùlque Græcam phrafim immutare coadus fuiffem, fic vt iam Pho-
tij fcholialocum non haberent, proindeambigerem frequenter, num præflaret earn
cotnmentariorum partem in totum relinquere, quam Latinis fcabrofe nulloque rru-
£tu tradere, vt quæ folis fcruiret Græcis, nempe de anxia Græcarum vocum contex-
tura ac fignificato. Tandem tarnen omnia fideliterredderedccreui : quanquam me
non parum quoque remorarentur vniciGræci exemplaris nonraræmendæ, fiueli-
brariushîc in culpa fuerit, fiue typographus : qua: me plerunquediuinare cogèrent:
foelicicérnean fecus, id, queir,admodum & cætera omnia, lcdoris iudicio rehnquo.
Et quanquam ob hæc me nonlateat phrafim aliquanto effe in nonnullis duriorem:
malui tarnen fidi interpretis quàm elegantis paraphraftæ fungi officio , etiamfi hoc
confequi potuiffem : quum videam nonnullos, dum nimis politi in vertendo vidcri
volunt, ab autorum etiam animi conccptu nonnunquam excidiffe. Ego verö intra
ipfa interpretis fepta me fatis inclufi : quod vt facerem, etiam ingenij tenuitas me coë-
o-it. Neque enim adeo excellenti præditus fum ingenio, vt, velut Phidias ftatuis
non folùm aptam membrorum tribuebat harmoniam, fed etiam dignitatem Si ampli-
tudinem, ita & cgo verfioni fplendorem adiungerepoffim lumenq; orationis. Egoita-
que meo me pede metioruiec vnquam aliud ago, quam,etfi non verborummenfuram
annumcrem, at faltem Græcarum fententiarum pondus Latinis rependam. adeoque
his qui tantum Latini funt confului, vt ne verbum quidem Græcum, quoad fieri li-
cuit, relinquerem : qubdvbifcruarinequiuit, addidi continuo quid illi Latine ref-
pondeat. Quanquam tarnen id fatis fcio, nihiladeb fore ex omni patte beatum, vt
mercatur omnium plaufu excipi : idquea.deo nonpeto, vt etiam magishoc fufpe-
ftumhaberem, fimeus labor vniuerfisprobaretur : quum fciam inter tarn varia ho-
minum ingenia, cffenonpauca, quibus mea non probarimalim quam probari. Si-
quidem non immerito Phocion, quefnElemofthenesfuarum orationum fecurim effe
dieebat, qui &c tantam animi conftantiam femper rcferebat, vt nulli vnquam vifus fic
nec ridere nec flere, quum die quadam dicens, viderct pariter ab omnibusapprobari
fermonem, conuerfus ad amicos, Quid, inquit, num mali quippiam dixi impru-
densî Quod fi etiam aliquid protulerim laude dignum, id tarnen mihi non adfcriben-
/4colrt'i> ^ fed Domino, aquo cftomnis donatio bona, omnequedonumperfedlum.
Quod non Chriftiani tantiim nouerunt, verumetiam Ethnici, qui nefcio quibus fi-
ftisàfedijsreferebantacceptum, quicquidafeperagereturboni. Ethinceft quod
præclarus ille duxPytho, Athenienfibusobres foelicitergeftasipfumadmirantibus,
ac pr'ædicantibus, quod Cotyn regem interemiffet, Dijs, inquit, habenda eft gratia,
quibus autoribus hocfacinus geftum eft : namipfe nilaliud quam manum & operam
meamcommodaui. Quanta autem fit horum commentariorum vtilitas, ne dicam
neceffitas, facile quiuisperlpicerc poterie , qui vclhocvnum confideraucrit, quod
in hos diuini inftrumenti libros , nihil haétenus prodiit, quod fatis animo faccrc
poffet. Siquidcm in Adafolum habemus Chryfoftomum, fi tarnen is Chryfoftomus
eft, qui
P R JE F A T 1 Ô.
eft, qui etiam vbique id potiùsagere folet, vt homines à vicijsrêùotâfet ad virtUcei*
quàmvcautorismcntemaperirec. Porroineas, quæCatholicædicuntur, cpiftolaï*
aut in Apocalypfim nullos omninb habemus commentâtios lcdu dignos, nifi quod ex
his quæ nunc in lucem damus, nuperdecerptumac confarcinatum eft. Pauli veto
cpiftolas etfi plures interpretariconatifine, adeb tamenillarum lediofalebrofa eft:aG
plena anfradibus, ledorem fæpiùs fuis longiflîmisperiodis ac hyperbatisfufpetlfum
retinens, feféque inacceffam & inuiam fenfuum profunditate reddens, vt nifi qui*
eum, quoillefcripfic, fpiritumducem habeat, nunquamillæfacis àquoquamenar-
rentur. Porro Paulinum cuiuis adeffe fpiricum non facilè credidero, maxime quum
illos miferrime ac turpiflime videam inhishallucinari, quifefevnos Pauli mentem
tenere impudenterafferunt, nullos alios præcer fuum ipforum animum confulere vo-
lentcscommentarios, imocalumniantes potiùsillosacfubfannantes. Itaqucpræter
hune fuum erroris fpiritumnullam aliorum recipiuntenarrationem, fed omnia fuo
explicantarbitratu, aut deprauant potiùs : quos fuis Petrus depinxit coloribus, dum i.ftt.),
Paulinas epiftolas, non certè vt ifti, clariftîmas dicit ac facillimas, nullique opus habere
enarratione, fed nonnulla continereintelledu difKcilia, quæindodi, inquit,
parùmquc firmi detorquenc, ficut Si cæteras feripturas ad fuam ipforum pernicicm.
Siquidemdiuinas omnesferipturas Deusarcano fuo confilio noluit vfquequaqueper-
uias effe hominibus: ne facilè contcmnerent, quod facilè adepti effent : fed vtmulto
laborc fubadahominum ingenia, primumqueipfius implorato auxilio, tandem ac-
ccptum thefaurum tanto haberent chariorem, tantoque feruarenc cautius, quanto
maiori ftudio aediligentia accepiffent. Cæcerùm, quis horum firautor commentariorum,
manifeftum eft non eundem effeprimarium omnium autorem : quum in A dis
Apoftolicis fimul Si in Paulinis epiftolis plurima hic in compendium redada fine, quæ
fufius tradauerat Chryfoftomus. Rurfûmque plurimorum aliorum fententiæ refe-
runtur, nunc quidem pofitis in folo literæ concextu nominibus, nunc verb additis
etiam in margine: quæSc nos eodemmodo vt in exemplari reperta funcomninb re*
liquimus. Ad Apocalypfim autem certus præfigiturautor, additis etiam in initio
nominibus eorum à quibus illc nonnulla excerpferat. Præterei in omnibus hiscom-
mentarijs frequenter quoque ponuntur variorum autorum fententiæ, fuppreflTo illo-
rum nomine, nefcio anlibrariorum ofeitantia. Varies tamen effe vel ex eo liquet,
quèd fæpiùs contrariuminuenias eius quod præeefferat. Vtque vnum verbi cauffa
proferamus exemplum: quum prius in Apocalypfi dixeric Babylonem effe Conftan-
tinopolim, non mundum nec aliam quamuisciuitatem, poftmodùm multis in locis
dicit ac probat effe mundum, Si nullam particularem ciuitatem. Cæterùm, quanquam
in prioribus libris nemo fuum præfixerit nomen : yc eft Græcisconfuetudo,
nunquam fuo nomine euulgare quæ ipfi fuo marte non elaborarunt, fed veluti cen-
tones quofdam ex varijs collegerunt : euidentibus tamen propemodum conie-
duris colligimus Oecumenium effe partim autorem horum, partim colledo»
rem : qui tamen interdum vbifuam poli alios profère fententiam, fuum quoque ad-
didit nomen, nequisillamalijstribueret, quam ipledignam non cenfebat quæ cura
eorum fententijs conferrecur. Plurima autem excerpfic ex Chryfoftomo, cuius ca-
men nomen tuncfolum addicurauit, quum eius verba recenferet: non autem quum
ipfius fententiam contradioribus verbis referret. Quod autem ficOecumcniusqui
hæc omnia præter Apocalypfim nobis, vt nunc in lucem eduntur, tradiderit, his colligimus
argumentis. Primum poftremis commentariorum verbis epiftolæ ad Co-
loffenfes, proprio etiam nomine marginipræfixo, fcribicinhuncraodum: Quumab
exemplari non intégré inueniffem beati loannis fcholia inepiftolamadColoffenfes
confcripfi ilia vt potui. Si quidigitur in ipfis leue autreprehenfione dignum inuen-
tum fuerit, nouerit is qui legit, meum effe huiufmodi lapfum. Rurfum quarto ad
Ephefios cap. habet hæc verba, addito in margine Oecumenij nomine : «e* s'il-
fuoa. mit &' tmT /Mxaeltv >«»«(. hoc eft : Animaduerce quid & mihi vifum fit : neque
enim datum fuit quæ ipfius fandi funt confiderare, Chryfoftomum intelligéns,
propter quod Si loannis nomen in margine adiundum erat. Satis itaque oftendit
Oecumenitis fecolledorem effe commentariorum in omnes epiftolas, nontamen
vllam alibi feciffe fibiipfius mencionem, eo quod in illis nadus effet integrum Chry-
foftomi exemplar. Rurfum huius enarratio poniturfrequentiùs poft aliorum expli-
cationes, reddendo incerdum cauffam eorum quæ præmiffa erant, addendo etiam
non raro, Mihi quoque ita videtur poffe dici : Ç^urd fi Si hoc modo dicatur : lüxta
é