P R 'JE F A T 1 O.
non fatis dignum quod aMillefio tanti fieret. j°. denique Edmundi Albertini de Cy-
ryllo ejufque fcriptis difputatio, non tam explicandi Cyrilli quam exagitandi & de-
pravandi ftudio lufcepta. Opus totum indice triplici clauditur. Primus eft Scriptura
teftimonioyum :■ fecundus fcriptorum, quos editor in mis obfèrvationibus citavit
& emendavk, quamvis nihil pene emendaveriti: tertius rérüm in contextu & nods
memorabilium,multb quam in lüperioribus èditionibus, quantum ad contextum ad-
tinet, locupletior.
XVI. Ad ea, qua in editiöne Oxonienfi minus commodè provila demonftravi-
mus, illud accedebat ut ejus exemplaria his in regionibus rara admodum vixque efi
lent parabilia. Multi fuberant ftimuli nova: editionis fufcipienda, in primis amor
quidam & admiradó Cyrilli operum, qua accurate emendari & illuftrari, non parvi
intereffc ad rem ecclefiafticam videbatur. Sèd deterrebat mediocritatis mes con-
fcientia, ne materiam viribus haud aquam fumerem. Celfi tandem prapofitorum
voluntati, monitis amicorum,non invitus:; eumque laborem fufcepi,in quo mihi
divinam opem adfuturam, meque fuaviflimos frudtus percepturum Iperabam, fi
quid Ecclefia Catholiea navarem.
X V I I . Pracipuam partcm iuiccpti muneris exiftimavi, gracum exemplar, fi
qua ratione conicqui polfem, ita purum & intaminatum cdcrc, tanquam c mani-
busauthoris prodirêt. Quamobrem illud,quam diligentiflimè potui, cum Grodccia-
na interpretadone, Morelii & Prevotii èditionibus, cum codicibus manulcriptis in
hac urbe exftantibus contuli. Romanorum diverfas ledtiones , amicorum opera
confequutus fum:.qua autem ex Anglicanis.colledta fuerant a Millefio, eas ad ufits
nicos adjunxi. Neque etiam neglect ui effe judicavi citata ab antiquis Cyrilli tefii-
monia,ex quibus quid olim ledtum in Cyrillo fiierit, quamve in fententiam. ejus
accepta verba, perlpicitur, Inde nata ledtionum diyerfarum fylva, in quibus eligen-
dis non minus opera fuit quam in colligendis. Alterum enim diligentia , alterum
meditationis eft Sc judicii non mediocris. Nam f*pe, nifi cautio adhibeatur maxima
, codices antiqui ducent in vitium; propterea qubd librariïs folemne eft fimili-
tudine vocum erraré, & ea legere fibi videri, qua atatis in qua degebänt conluetu-
dmibus, aut legenda Scriptura & de rebus Theglogicis loquendi rationibus magis
confentanea. Quamobrem, ut Cyrilli emendandi rationem ex codicibus mlT. repe-
tere foleo, ita interdum'ipfos codices mlT. ad Cyrilli &ffiquendi & fenüendi rationes
referre coadtus lum, & uni codici cum ejus ftylo & dodtrina confentienti plus
tribucre, quarrt multis diflcnticntibus. Nonnulla exftiterunt, quorum ad cinenda-
tionem codices antiqui nihil afferrent. Hac conjcdhiris lanare conatus fum, non
tarnen in contextum injedtis, fed in mafgine appofitis. At ,ubi certifllmis indiciis
ad fontem erroris perveni, ibi contextum mutare non dubitavi. Sed hanc licentiam
tam paree tamqüe pudenter fumpft, idque Temper admonito-ledtore , ut neminem
reprenenfurum putem-, cum pralertim tota plerumque in hujufmodi locis emenda-
tio, unius littera aut diphtongi mutatione contineatur. Paulb liberius verfatus fum
in diftinguendis interpundtionibus , qua temerè a librariis & ad arbitrium pofita,
Cyrilli orationem parenthefibus- & concifis fententiis intertextam fape deforma-
verant.
X V I I I . Deliberatum initio fuerat,novam interpretatioftem non elaborate, fed
tantum Grodecianam, qua jam a nonnullis emendari cceperat, diligentius caftigare.
Sed tam multa occurrebant.mutanda, ut novum opus conficere non valdè difficilius
yïfüm fit, quam emendare vetüsï Cyrillum autem uni forma reddere multo' ele-
gantius, quam detexere tot locis & retexere. Nonnulla tarnen retinui, qua aut a
Grodecio redtè pofita aut commode ab aliis emendata fuerant. In interpretando
propofitum inprimis fuit, ut fcriptoris fententiam accurate & perlpicue redderem.
Non me latet elegantia habendam effe rationem, idque a me, ubi res ipfe tulerunt,
negledlum. non elTe Ipero; fed diligens & accuratus malui videri, quam elegans &
ornatus. Liberior campus Oratorum Sc Poëtarum interpretibus conceditur: datur
venia elaborata concinnitati, nee ftudio venuftatis a- fcriptoris fententia aberrare
grande flagitium. At in fandtis Patribus, ac prafertim in Cyrillo, qui torus eft in
läcro
P R JE P A T I O .
facto1 dogmate exponendo, liberior interpretatio, etiamfi de fententia pondere &
argumenti momento nihil detrahat, quod vix ac ne vix qifidem fieri poteft ; illud
certe ledtoribus grace nefeientibus eripiet perincommode , ne de fcriptoris ftylo &
ingenio exiftimare polfint. Quamobrem litteram & verbum, quantum utriufque
lingua dilSmihtudo patitur, in interpretando fequutus lum ; nec voces ecclefiaftico
ulu contritas, etfi non placere puriorem latinitatem amantibus feiebam, ulurpare
dubitavi. . Scriptura teftimonia, turn qua Cyrillus refert integra, turn qua veluti
prateriens defignat, ut indieare diligenter, ita accuratilfime reddere conatus- lum.'
Vulgata verba retineo , ubi graca cum ea confentiunt. Ubi autem non folum a
.Vulgata, fed etiam ab editis gracis Cyrillus dilcrepat; ita interpretor, ut hanc
dilcrepantiam leclores animadvertant. Numeros five paragraphos magno com-
modo Millefius in Cyrillum primus induxit ; fed ordinem ab eo inftitutum lequi
non potui, propterea quod fape untmi argumentum multis numeris dividit, multa
fitpc uno paragrapho comprehendit. ySatius vifum eft in diftribuendo textu, non
verba & lineas numerare,fed diverla orationis capita & cujufque capitis argumen-'
ta fequi. Hac non folum numeris diftindta, fed etiam ad marginem notata fum-
matim. Ibidem praterea res obferyatione digna, loca fimilia indicantur, voces
obfeuriores brevi interdum leholio explicantm-. Pramilfa fingulis Catechefibus
admonitiones totius orationis delcriptionem breviter ponunt: ante oculos , Iccloris
animum necelfariis obfervationibus pramuniunt, quo die pronuntiata Catechefis ,
quos ad codices emendata demonftrant.
X IX . Nota & obfervationes mea, quantum cortjedlura aflequor, in eorum re-
prehenfionem incurrent, qui multum opera in his rebus infumi non probant; fed
cos oratos volo lie lententiam in me dicant re non explorahi. Duplex notar urn
genus duplici indicio fignatur: alia in textu gracis elementis indicata contextum
Ipedt ant; alia in latina interpretatione numeris defignata varias Cyrilli fententias
illuftrant. In iis qua ad contextum pertinent; i°;varia leftiones recenfentur, non
oinnes tamen, fed qua tantivis pretii ; nam qua levioris momenti, poll opera Cyrilli
in indiculum rejeifta: in iis autem qua prorfus inutiles|ftempus non terimus.’
Diverfas autem leftiones fimpliciter & nude non refero, led momento quodam Sc
judicio,ubi earum deledtus habendus fuit, examinavi., za. Ut quaque res in textu
mutata , emendationis ratio ledtori lubjicitur. f . Qua Cyrillus ex aliis feriptoribus,
aut alii ex Cyrillo, five expreffo nomine, five tacit&'mutuati, in iifdem notis indi—
camus. Alterum genus notarum fic fehabet; i°.ambigua voces, quam vim & fententiam
habeant, expenditur; ubi certi nihil extundi potuit, judicium le&ori permit-
titur. i°. Majoris momenti fententia fimilibus Cyrilli aut aliorum locis explicantar.
3”. Qua dodtrinam aut hiftoriam Ipedlant variis modis illuftramus, lucem oblcuris
dando, male in dubium vocata confirmando, fontem erroris , fi quid erratum fit,
inveftigando. lunt enim in Cyrillo nonnuila, qua prima ipecie navum efle 'dicas
propius fpedtata non improbes. Alia hareticorum interpretationibus exagitata opus
fuit a nobis' vindicari; alia minus didla Commode, velut de aterno Chrifti lacerdotio '
non equidem purgavi, fed tamen a pravis confecutionibus deffendi. In hiftoria Cyrillus
fic verfatur,ut aliis interdum monumentis explicandus fit, fua interdum memo-
ria aut incertis monumentis male videatur credidilfe. In his omnibus obfervationes
meas non palfus fum defiderari. 40. Qua apud Cyrillum de lacrorum locorum fitu
aut de ritibus ecCefia Herofolymitana propriis leguntur res erant auditoribus ante
oculos.pofita, at ledtoribus nbnparum negotii facelfent, nifi aliis monumentis illu-
ftrentur. y°. Sape difeedit Cyrillus a communi legenda & interpretanda Scriptura ratione
: qui ei hac in re praiverint, quique lufiragati, paucis dempnftrandum duximus.
His in rebus nota noftra verfantur, non ilia quidem eruditis neceffaria, haud tamen
fcio an multis rebus adfperfie, quas eruditi nondum obfervaverint; certe me-
diocriter dodtis non futuras inutiles fperamus. Duo potiffimum vitia in hoc genere
cavenda efle duxi; alterum ne, dum paucorum faftidia formido, agerem in deffen-
denda Ecclefia causa & illuftrando Cyrillo fegnius; alterum ne tempus tererem in
rebus pervulgatis. Quamobrem in iis qua jam pertradlata, ad eos qui tradtarunc