7 * s.
D E H Æ
C YR Ï L L Î HIEROSOL. ÂRCHIEP.
A
R E S I B O S. T I E P I A I P E 2 E ß N.
Error« Je
Deounoapud
hxrcticos.
Hxretici duas
bonam imam,
A
XII. ^ 7 Ec folum apud Gentiles ifthxc per-
vicit Diabolus, verum etiam & multi
ex iis qui chriftiani falfo dicuntur , fuaveolen-
tiflimo Chrifti nomine male appellati, 1 Deum
a creaturis fuis impie abalienare Hint aufi. Hx-
reticos dico, infaufti nominis, Sc a Deo alieniffi-
mos viros, qui fe Chrifti amatores cum firau-
lent, ipfiim tarnen penitus odio infequuntur.
nam qui Patrem Chrifti conviciatur, filji hoftis
eft. 1 Aufi fiint illi duas divinitates dicere ,
bonam unam, Sc alteram malam. 6 multami
cjecitatem i fi divinitas , profecto bona: fi vero
bona non eft, cur divinitas appellatur ? Dei
enim propria, bonitas. Quandoquidem enim
Deo competit benignitas, beneficentia, omui-
|)otentia: jam e duobus alterum fupereft: ut
aut Deum cum appellant, una cum nomine
[ proprietatem etiam ] Sc operationem adjun-
gant 5 aut, fi operationibus Ipolient , ne nu-
dam tribuant nuncupationem.
XIII. Ha:reticos veritum npn eft duos
deos dicere, Sc duos boni Sc mali fontes ,
3 eofdemque ingenitos efte. fi ingeniti ambo
[ fontes, ] profecto Sc «equates , Sc ambo potentes
: quomodo igitur lux tenebras tolljt l
Utriimne fimul aliquando funt, an fejun&i ?
limul autem eile non pofllint. JOua enim fo-
cietas luci ad tenebras.? ait Apoftolus. 4 Si
vero longe d fe mutuö abfunt , fiium igitur
quilque obtinet locum: at fi feparatis locis
degunt, perlpicuum nos in unius Dei ditione
verlari j unum igitur certum eft nos adorare.
ita enim concludi oportet, etiam fi illorutp. in-
lanise obtemperemus, unum Deum ad.o'ran-
dum eile.. Quasramus jam ex ipfis, ecquid de
bono Deo dicant. Potensne eft an impotens ?
jfi potens, quomodo invito iplo exortum eft
. '% /r A l 'a (A3vov dv rn\<i ïSviKoiç (TPiytoVianZs
A X . ^fjuuL o y b ti^y 7roMoi
■ f p^jLçlcLycnv 'vj-tv.Twç Ätyfijdüpav t r tzSAjuSiçrtTU
X&tÇBU 0V0[Afi7\fp$.Xü)h (ZHÇjTA.'^pùjOfAtyUiV,
oztv cLnCcJi cLTTOjïfoo'T&tcûcmi T ©gôp T otxttuvTcoly-.
ju&'rttiv’ T oi^t afpBTlxJfy A t y v 7rajSbCfj toic,S\ ioco-
VU/A'liÇ dj d% U 7à'T^Ç , fGrÇJCZDDlOUfliï/jyç ß t Cp/AS~
® ^ J .ç o v ç , /Mov^ßjiwtç Q 7T^ j'nÂceç. 0 y ) t TmTXçy, 7 Ç '
X & s ° S Syorpy/ufyf, ’d h 5*Vjou. E t»A/u-naA/j
zi7CUV H-roi Suo SycL^toe Xj fjuay \ sptlco.
w 7reÀAÎiÿ icti ! zi %07y$, 7nfyv7tt>{ (c SycSjy' et
q Ope c ty a j j» , tj x& A zi.tcl\ % 0 7 yç$ ß 0 gtf y b y d y a ,- ß
% m ç . E7re/iNi yd 0eo> aépe'qrj tv , 70
AjepyeTixjv, S tit^ s ^ïcu a /m v A sn n v Sï /oiv
y Q e cy ng.\eiTb)crà[) cneo 7x S lyo/j&'rl (c ro j cyepyeias
G ï «h* ^TtP^peieSty /uethoiev t eyepy^av, (Ml «jcA éi-
C TUHphp futsvy 771 fUsÇjovys>çj-ct'
\ y . E t ’A/IW/ct^V’ cypeilxoi M y jy Sïio % o t i , ^ SïJo
7m y t ç dy<i%v rte (£ HskYjd3 è ' & ’JTviç dyivvrnoiç g f ) .
0 Y dytvvv($t d/AtpoTepcLf, 7nV<7 t^$ 07i dj dj a [a -
cpoTepctf xgj07zqeL]’ y im ç oui) dycLjp§‘& oxotvs v <pcû$ ; v
K o ) , Trd'ngÿv 7T5TB ofu$o e'iffiv, y cLTrej^iviojueveij $
o[>sd ju y b èivetj ^ SïuloiyTZtf T Iç y ) xoivw'icL Çco'rt (<
rCB'Çji (MotoÇjÇycny 0 A tts^ A s ?- 0 / fMx.ytçj,y o sk
^ V vî/awp eltn'p, <ni ^ iSloiç TOTratç e y ß o iv '
^ * Q-î Q îcftoit T o in ti e y y o tv , Tràprciiç 7ri# o*> 7oîç 7V ƒ
i fo ç 0 gocf e o jx l r Tràprca^ rrc'iidj éVct (TpçjoxicooS/iâ/ji
ovçnotcf y> 5^7ra «Tti, x a v tv [xui& cl (yxelvuv ov/a -
<eé&teve,)$ o i> $ fi, 071 eva,S ï i( z s& o x u u § y. E^eTaouASp
dï' coe io t li A e isü o i aéèd 70S a ,y a% S ©goJ*.
S ïoua77)$ %£lv, y d S ïu / a ls ç ; Q-i /td/j* S tu ia ls ç ’( fo «
Trug eyeviïs v x ju v v , àixov($$ eù/tif ; 7ro$ em u A p -
u itigi ajpietar. ] Dccft hic tinilus in codd. Coifl. Colb. Bodl.
edit. G. Morelii & verf. Grodecii. In Ottobon. habetur cùp-eioif ,
I Deum à creaturis fuis abalienare impie funt aufs. ] Id eft iç
alteram authorem , Dei crcaturas transferre : cas five ab An^elis,
five a Diabolo , five ab tertio cjuodam D co, qui bonum inter &
malum Deum médius effet, crcatas affercre. Hos omnes liæreti—
cos infra numeral, n. 14. & feqq. Simoncm magum , Cerintb um
‘Mcnandrum , Garpocratem , Ebionem , Marcionem , Bafilidem,
Valcntinum , Manichxos : quos una cum pluribus aliis qui crea-
torem alterum confinxerunt, in primum fuum de hæicticorum
fabulis librum contulit Theodoretus.
i Aufi funt duas datâtes dicere, Sec. ] Id Marcioni imputât infra
num. 16- cuitamenCat. 16. n. a- & 7. triplicis Dci errorem
adferibit. at in tota hujus & fequentis numeri argumentatione
Manichxos oppugnat ; ut declarant prepriiejus hærefis charaâc-
res ab eo defignati. nempe quod bonum lux , & malum tenebræ
appcllcntur, Chriftus fol ifte vifibilis dicatur , &c.
fi ©£Î 'yj.p, &c. J In, editis hxc ita confule legebantur, ut nullum
pene fenfum efficercnt. fie enim habebatur. « fi-p 0iu j/ àyt.
"°Ty-i > « i (Pad'll , tb Akpyirnxèr , quarum voenm
nulla conftruAió. Verba ©eï yàp ÿ uyt^lr^s, repofuimus ex codd.
Roc,Cafaub. & Grod. Ottob. &Genovef.excepte quod iç duobus
-poftremis legitur yàp 0 « ij ùyxBÔTr.ç. voces sV«d\' yts,
ante ©«« c%tirn, adfcrjpfimus ex ucroque mox memorato codi-
ce. estera, ©tS « a , &c. ex iifdem , & Coift. Roc, Cafaub- &
Grod vocem Ao/sr«» adjecimns ex utroque codd. Roc & Cafaub.
Prætcrea verbum tipiu ex Coifl. Ottob. Roc, & Cafaub. fubfti.
tuimus loco tA&ait, quod ante legebatur.
j eofdemque ingenitos. ] Hoc proprio charadere notât liærefim
Manichsorum Greg. Naz. Orat.35. pag. s 6 9. Greg. Nyff torn. 1.
De opificio homtnts, cap. i j . pag. 106. Theodorct. lib. i. hærct.
fab. cap. z 6. Epiphanius . feu Tyrbo apud Epiphan. hæref. 66 n.
ZS- Voces fequentes : -nàt it «»«/*i tb «ir®. ri tpâç, verti ctiara
poffunt, quomodo tenebrs. lucent tollunt? nam Manichsi aiebant
J? principes tenebrarum cum Dco conteudentes , magnam ab eo vim
ac partem avuliîffe, locum ejus invadentes, unde aliquando ex-
pellendi fiierint, apud Epiph. hsref. 66. n. 1 1. tç. 60. Intcrpre-
tati autem fumus, quomodo lux tenebras pellitf tum quia ma^is
lucis eft tenebras effugare, quam tenebrarum lumen tollere j tum
quia Manichsi, referenteTito Boftrenfi, lib. i, contra Manichxos1,
pag- 453 • c. d. tenebras ira lumen invafiffe & abforbuifle dicebant,
ut fe ipfx «admiffa luce intercmiffe & deleviffe viderentur. Libe-
rior Grodecii incerpretatip , qux ambas fimul comprehendit :
Qùomodo tenebrs, (fi lumen fe fimul tollunt ?
7 ■ nus a* àtasfH. J Colb. Bodl. Morel. xSt cvtateupS.
4 Si vero longe àfe mutuo abfunt, &c. ] Ea Manichxorum fernen-
tia erat. En ipfa Manccis verba ab Epiphanio rccitata, hxref. 66.
n. 14 & Tito Boftrenfi, lib. 1. cont. Manich. pag. 444. g. 0 ««V
sis Ku.iv. fi,h t ixiKoiturùt S*tï£?» huit pu. "Erat Doits (fi materia ,
F lux & tenebrs, bonum (fi malum, ita in omnibus contraria, ut nulla
prorfus fibi communione jungerentur. Eadem fortaffis , aut alia fi-
milis cjus fententia refer tu r ab eodem Tito Boftrenfi, lib. 1. cohtr.
Manichxos, B ibliot. PP. Lugd. tom. 4. pag. 451. c. Malum erat,
(fi ingenitum erat : erat autem (fi Deus bonus : (fi divifa loca habt-
tationis ; (fi uterque apud fe ab altere fejunclus. Alia itérant fimi-
lis fententia de feparatis boni & mali locis refertur ab Archelao,
difput. cum Manetc, n 14. Quamobrcm omne pondus disjündx
argumentationis Cyrillus in fecundam partem inclinât.
0 il h idiuf rvauf (guo-iy. ] Hxc verba défunt in codd.. Coifl.
Colb. Morçl. Ycrf. Grod. & editionibus græco-latinis ante Oxo-
nienfem, propter repetitionem vocis txdvit à feftinantibus libra—
riis fine dubio prætermiflà. Ea reparavit Millef. ex codd. Roc &
Cafaub. fcquentia verba xâtrat tra ci> -nu t5 i,ot ®ts Iv/xlt, fimi-
lem ob caufam défunt in verf. Grodecii. fed voces stitrât »* ,&
iofur, prastermittuntur in Bodl. Colb. & Morel.
1 tu’ urit tri.] Ex codd.Coifl. Roe, Cafaub. Ottob.& Grod.ira
fcripfimus, loco IvrttTuj quod prius'legebatur.
C A T E C H E S I S VI. de un ö D eo. $ $
y^Tzti y irvyygßt fdszw<froti9 /ust JîAsvtoç twTVi & î ^ malum : & quomodo prava noïente ipfo fe in-
u. Sb iiS d i I Sïwatuj zcdXvozxj, dSïojetutctp x&rn- cu^cat ftibftancia ß , y ) b SïWATZtl SCCàXvOOtf , d$ÏWCL/MCtf XfijTV- ? Si enim reiciens prohibere
•pçfiSoi' S i 3 Stcud/t^joi S %£)Aü<j, (GrÇfiSbotay
rM')fiÇfiSoi. K c q ß h iv n 7iuo tovtiûV dvoymay Ttond[A
a hîyfivot * rpv Tnvyçfiv /Ot/Siv zytiv xowoi r a tß i r^v-
dyaSjov ©goi» S i ç t & xoojuX S^/M^pylay in m <Tb
Mysvoty ctuTov 79 TefepTov /uegyse^iv pslvoy. d) **
d y t% v htjfiuoiv g f ) & X.£AÇoS- r jjX&tçoy,
rr hàiov 7 ÇTov i&AsSotv. S i toIvuo o ^ ojjloç xjer
cù>7oiç'\jzgv&F I ovygfiv eyîvBTo, 0 q « A ioç dt> xoojxcp' ß
7nos 0 ijoç 70S Ay ctfyS d» TOiç 70S TïovygfS clxcov
<5Wa &/4 > ßop&ogyußdcL, fÇ&/J7tL hZy>V7iV ^ A A tvcc
fAH 7/$ 7ra,gfiV7&v d% elç ßopCogyv ctjpeTlidÇu
i/A7rioy. oiSbt, ^ d v a e , £[{fi07oS to çv/dÿ^ , T
dx'ioVTOOV70.$ d xodç' ^ A A A ov/x(fiBp\, 7toA u fi>KSl\-
htov du xjLTVjs&cLii cLtf\av dxoSeaj tvl 0.707m t y %%
dyfoia4 e!ç cfejJ7U. i[A7rtoiiv. 7ToAv ov yveavaq 01
T ' ßöp&ogyv è jUicniovLf tÇtpv , y dyvooudfa ifjomoiiv
non pofiic, impotenticE accufant: fin poffit nee
prohibeat, prodicionis r'eum faciunt:. Ac vide
horum amenriam : nam 1 aliquando dicunc
Malum [ Deum ] nihil cum Bono habere commune,
in mundi fabricatione ^ interdum vero,
quartam cantum partem habere. Sc Bonum
qiiidem, Chrifti patrem eile volunt: 1 Chriftum
vero lolem iftum appellant, Si ergo 3 mun-
•dus, ex ipforum fententia, i Malo produ&us
eft 3 cum fob in mundo locum habcat, quomodo
Boni filius in ditione Mali invitus fer-
vit ? In cceno voluramur ifta dicentes, id vero
facimus, ne quis eorum qui adfiint, ex ignora-
tione in hjereticoriim lutum incidat. Nefcium
non habeo me, Sc os meilm Sc auditorum au--
res commaculare: verum ita expedit. multo
enim fatius eft aliorum abfurdas fententias in Hxieticornn
refutationibus audire , quam in eafdem prse mundam dZ
ignorantia priecipitem agi. Multo melius te <ftn«amabrc
coenuni cognofcere ut odio habeas , quam ne- dire'utifc efl
Id. infra A.
4- & Cat.
6. n. j . (fi
Biç cùn iv . ’'Eçi Q o -£ d%Ô7 vno ç 7 cSpiozay C i|lud incidere. Hærefèum vero im^
^ ' pietatis multiplex eft ratio. Cum enim ab uni- muuIP11
07ztv y b [ma c , o S o S ^ âj%{ccç ß cA07tio y 7
707Z 7tDft\CLXl$ g U XfyfApOlÇ
t ^ . K a j Trncmç [a ctqpiazcûç QjpZTvii XtfJLiny 0/nJ-ysç’Xt/ACOV 0 dv 7015 rigy!%6Ol T ~d7TlwAcùv , T cL'ZîrÇJ*-
70V Z PvâiuctTOç y d °j.v dytgfitotxf (ZërÇfio-dbxnjztç a d -
yjÇJLGp , K) y CXYfiVCKtfi- O üJtgÇÏ OVI /-UÇJ.C, Q ^Â XAfiÇfiÇ dv 7xS fiSy^70V7Zti;dj7di^rç. § ylyça,7flctf E^
y ß fy f ^ y A % v 3^ h C&c naAp % y ß jy ß S i y b yoAp M
ca recta via quis exciderit, tunc multoties la- rc<ftxfidt
bitur in pnecipitia. i v‘ Gm 1
XIV". Ac 4 omnis quidem hiferefeos inven- 3 4
tor Simon magus fuit. ille , inquam , Simon ^imon |T
qui in A&ibus apoftolorum , gratuitam Sc nul- feos Tnve
lo pretio venalem 4 Spiritus-landti gratiam, pe* a a h . >
cunia emere fperavit 3 illudque audiit: b Non eji l^ J 9'
tibi pars netfue fors in ferntone ifio, Sc quas fe- ' ir‘
quuntur. de quo feriptum e ft: Ex nobi.
ex nobis , pcrmanßffent uticjue nobifeum. Hie
poftquam ab apoftolis ejedus fuit , Romain
- fitM m m , «&4T W . OÎT.5 m 4 Pd- D rf * z £ d, " Z d d f i L l ± 1:
p u j i ytvofifyjoçj /Uy TP •\JZ3v A 7nçoAcav ^<7»oAn -
a tit xotr.pj,. ] In editis habebatur tb xsnpjt, & pàulo poll: tb
mafculinum articulum in utroque loco poftulabat Sc fenfus
ipfe , Sc fcquemium conltruCtio. eum idcirco repofuimus ex codd.
Coifl. Ottob. Roe, Sc Cafaub. quamvis très poftremi ri
habeant. Pro fui ex quatuor prxfatis codicibus fcripfimus pevh,,
& vocem ©tô» poft dytirir adjccimus.
- 1 aliquando dicunt malum nihil, &c.] Hxc eorum fententia in
nota 4.pag. fuperiori dcclarata eft altera vero de quarta parte fic refertur
àTneodoreto, lib- i.lixr. fab. c. z6. p. z i i . c. Aiunt,inquit,
Deum partes feptentrionalcs habere, & orientales atque occidentales
; materiam vero auftrales. %**t tb» /At ©to', m âpa-m» /Jp» t è •
m tax , Ê tk icortgsx. Mirabitur forraffe quifpiam locum mali à
Manichxis affignatum effe notum, in quo videtur elfe lucis ac ,,,
folis , quern ex Dci ftibftancia credëbanc, regio. At ad earn fen- E Manich;
tentiam ea fortaflis opinione devoluci erant, quia fol orientales ' dicunc n
& occidentales plagas difeurrens, ad aquilonem fleftitur ; Sc cum. it£
nonnullorum opinione, per aquilonares partes nodtibus ab oc- num. 16
cidence in orientem revertitur, obtcâus grandi montis, in 14. ne?;
aquilonaribus ultra Occanum terris, obftaculo- lea Cofmas D c i, fa
Ægypcius folis conycrfioncm explicat, Topographix chriftia
l i b f l j l
z Chriftum folem iftum appellant. ] Id de Manichxis affirmât
Cat. 15. n. 3. Cujus etiam rei fidem faciunt Theodoretus’& Au-
guftinus. Fauftus Manichxus apud Auguftinum, lib. zo . contra
ipfum, cap. z. pag. 333. Manichxorum fuorum haue effe fenten-
tiam referr, Filium in hac fecunda ac vifibili luce confiftere, qui
quoniam fit & ipfe geminus , ut eum Apoftolus novit, dicens effe
Dei virtutem & Dei fapientiam, virtucem quidem ejus in foie ha-
bicare, fapientiam vero in luna.
3 mtindus ex ipforum fententia à Malo produhus eft. ] Incon-
ftans prorfus erat Manichxorum de mundi creationc fyftema, uc
notât Epiph. hxr. 66■ n. 3 z. Mundiun enim Manes alias à Deo production
afferebat, alias à principibus tenebrarum. idcirco varie
ab auchoribus , Manichxorum de ortu mundi décréta referuntur.
Auguftinus hxrefi 46. pag. 14. b. Mundum à natura boni, hoc eft
à natura Dei fattum confitentur quidem -, fed de commixtione boni
(fi mali qua facia eft, quando inter fe utraqite natura pugnavit.
Theodoretus lib. i. hxret. fabul.cap. ztf.pag. z i3. c. hisfuffragari
videtur , fed difcmus hxc cxponic, äiens cos fenfiffe Deum coa-
dtum fume mundum fabricare 1 cum videlicet materia adverfus
lucem cum dxmombus, idolis , igne & aqua pugnacura proceflif-
iec Deum acceptam lucis particulam , qux fuà fubftantia effevclut
hamum & elcam in materiam immififfe, camt ' '
ilia illinon
gatam. bine mundum ab rtolence Deo fabricatum , u, ,
partes non ipfius D c i, fed matçrix opera forent. Hominem
a Deo , fed ab principe macerix, quern Saclam nominanr, for-
macuin. Conrrarie prorfus Manis fenfii exponit Tyrbo apud Ar-
chelaum ab l-piphanio citatum hxrefi 66. n. zy. nimirum tenebras
finjbus fuis egreflas cum luce dimicaffe.j bonum patrem cum
tenebras in ditione fua verfari cognofccret, vim quamdam edi-
diffe qux v itx mater appcllata fit. Ab hac primum hominem pro-
dudtum ; delude elementa qiiinque , ventum, lucem , aquam ,
ignem Sc materiam; quibus cum armis adverfus tenebras pu-
gnaturus in inferiora proceffiffet. Alium vivum fpiritum, a bono
patre ad fuccurrendum homini, vexationem a tenebris patienci,
miffum condidifle luminaria, rurfumque terram odtuplici fpecie.
Materiam ftirpes ex fe procreaflc, Sc hominem condidiffe ad primi
hominis exemplar, Sc huic animam illigaviflc. Alia forte
um monumenra viderac Cyrillus’, Sc alii qui cum ipfo
dicunc mundum in Manichxorum opinione non effe a Deo condi-
tum. ita diferte Athanaf. cpiftola ad epifeopos AEgypti & Lybix,
num. 16. pag. z8y. c. Manes ipfe cum Archelao difputans, num,
14. negat Deum effe hominis conditorem. corpus noftrum non
De i, fed materix efle afferebat, ex ipfo Tyrbonc apud Epiph. n»
z&- Cum Manes materiam alienam Deo fentiret, univerfus autem
mundus materia conftet; non immerito Manichxis imputa-
tur quod mundum a Malo produtftum dicerent; cum prxfertim materialem
, ut vocant, Sc cfficientem caufam non diftinguentes , materix
utrumque tribuerenc ex Aug. lib. z i. contra Fauft. cap. 4.
Tarnen Hieronymus in Ephef. 1. fi. 4. Manichxam numerat inter
alias hxrefes quo, faStorem (fi materiam ponunt.
4 omnis hsrefeos inventor, See. ] Eodem modo Irenxus, lib. 1.’
cap. z j.n . r. Simon Samaritanus, ex quo univerfa htrefes fubftite-
runt. ac cap. 1 1 , n. z. fons & radix omnium hxretieorum ab eo
Jj dicitur. Ea numerandi hxrefes ratio apud omnes pene , qui hxrc-
ticoruin catalogos cexuere, valuir, Epiphanium , Philaftrium, Auguftinum
, Theodöretum. Nullam Cyrillus rationcm habuic ejus
Thebutis , quern Hcgefippus , Hierofolymicanx ccclcfix fcripcor
apud Eufebium, lib. 4. hift. Ecclef. cap. z i . primum hxretieorum
ait Ecclefiam prius virginem appellatam erroribus infeciffe. At
revera Simon magus hx reticorum omnium antiquiffimus , ac fub-
fecucis erroris femina prxbuit.
fi asctritr. Tit. ] Pronomen ns adjccimus ex codd. Roe Sc Cafaub.
In Coifl. liabetur <ixxtuKs.
' Y *«f' xx-Sr«.. ] Verbum iwu<K in editis transpofiturti pöft cint
t n mi , naturali fedi reddidimus , ex codd. Coifl. Ottob. Roe, Cafaub.
quamquam fimilitun transpofitionum in hoc opere non dc-
funt exempla. Paulo inferius verba Johannis « y*p , &c.
qux propter repetitionem vocis *«5» in editis prxtemuffi remur,
fupplevimus ex Coifl. Ottob. R oe, Cafaub.