initio cujufque catechefis feruiit ^laaMazt ex A
tempore pronuntiata : quam quam id verbum in
nonnullis mff. deed. Atinipfiscatechefibusnon
pauca deprehendas extcmporalis orationis indicia.
Primum eft, perturbatus plerumque ordo
Danielis , 6c Chrifti in evangelio, nonnullis dc
fuo intervertis permifcet. aliud eadem cat. n. 34.
quo loci duo Pauli ex eadem ad Philippenfes
teftimonia conjungit. V. 6c cat. 5. num. 3. duo
etiam ex epiftolis ad Timotheum permifta.
Quarto, eodem referripofiiintpeccatain hifto-
ria hæreticorum quos cat. 6. memorat, admillà 3
atque inprimis multis capitibus deficiens Va-
lentinianæ dodrinæ expofîtio. Hæc Ôc plura alia
quæ reperias, demonftrant Cyrillum revera cate
chefes ex tempore efFudiffe. Eodem modo vi-
detur dixiffe homiliam in Paralyticum, digref-
fionibus , parenthefibus , impropriis locutioni-
» bus ôc conftrudionibus abundantem 3 ac epifto-
lam ad Conftantium fcripfifie, quam raptim ac
feftinanter exaratam cum ipfe teftis eft num. 5.
tumlongæ 6c intricatæ periodi fîdem faciunt. -
dicendi. Dum fymboliverborum, aut dogma-
turn vel temporum continuatio, vel fcriptura- ,
rum quas ïecenfet, aut ecclefiafticarum ceremo-
niarum explicandarum feries , orationi quem-
dam modum-ôc ordinem præfigebant 3 fatis di-
ftinda ÔC ordinata oratio eft. At ubi hoc dirigen-
dæ orationis fubfidio deficiebatur , plerumque
nullo fervato ordine excurrit, prout menti fe
ofFerebant præmeditatæ res,unamquamque pro- "
nuntians. Id maxime reperiasin procatechefi,ca-
techefibufque prima, tertia, quinta. Idem quo-,
que in fingularum orationis fedionum tradatio-
ne obfervare licet, ordinatæ enim ex verbis fym-
boli fediones 3 at in ipfa fedione nullus fere in-
terdum ordo. Hinc crebræ non tantum in diverts
catechefibus, fed Ôc in unaôc eadem, ejufdem
rei iifdemque fæpe verbis repetitiones. multas
ad marginem textus indicavi. Vide præfertim
quam fæpe ad idem redit argumentum cat. ii. C
de Filii æterna, incomprehenfibili', ôc nullis hu-
manæ generatvonis defedibus obnoxia nativita-
te j Ôccat. 16. Ôc 17. de uno 6c indivifo Spiritu,
eodemque feparatim fubfiftente. Secundo , ea
quandoque fe dixifte in catechefibus ait, qua: tarnen
in præcedentibus fruftra quæfieris. Sic cat.
14. n. 3. fe in fuperiori fermone adtuliffe ait locum
Ifaiæ : Er it in puce fepultura ej us, qui tarnen
in cat. 13. non occurrit. item cat. 17. n. 5.
41. Iifdem argumentis mihi perfuafum eft, prJ^
Cyrillum , fufas ex tempore orationes fcripto chefeon
poftea non digeffifle , quod è Patribus permulti *J'o™lcçr
fecere, vel à librariis exceptas nonrecognoviffe. /empöre
Quæ enim adnotavimus , in otio dubio procul P™^untia-
maximam partem emendaffet. Nec propterea ta: mc‘
; quidpiam de catechefeon laude ac pretio dépérit.
Utemmomittam, authorem optimisftudiis im-
butum,ac plurium anncyum confuetudine ineru-
diencîis catechumenis exercitatum ac fubadum,
nihil nifi optimi quamyis ex tempore efFerre
potuiflèj haud putandum Cyrillum imparatum
prorfus ac impræmeditatum, maximis de rebus
didurum temere in fuggeftum adfcendiftè , ju-
venèm præfertim. Nec enim tanta fcripturæ te-
ftimoniorum copia , tanta argumentorum ac
probationum moles, fine ulla præparatione ac
) præmeditatione memoriæfuccurrere potuit j nec
tain accurate ac circumfcripte de Theologia
dicere, tam diligenter præcipere de moribus,
tarn erudite ac quandoque fubtiliter de variis
fcripturæ fenfibus diflerere, fine præcedenti di-
cendarum rerum in animo præparatione ac dif-
pofitione potuiflèt Cyrillus. Rivetus in eis cate-
-chefibus multum diligentiæ defiderat. haud fcio
an paulo plus- author addidifFet, fi in otio ferip-
fiflèt. Quæ adtulimus fermonis vitia in argumentum
teftatur fe in præcedenticatethefi locum Pfal.L.
allegafle, Spiritu principali conßrma me, qui nuf- F
quam illic reperitur. Hæc nimirum dicere præ-
meditatus erat, qua: dicens ex tempore præter-
mifit, nec fe oblitum poftea exiftimavit. Ter-
tium extemporalis orationis argumentum eft,
allegatio fcripturarum indiligens , uniufque ÔC
ejufdem teftimonii in diverfis locis recitatio di-
verfa. Sic cat.i.n. 2. legit apud Paulum Ephef.
iv . 22. <p3,:tQp.vtv6v wrn, toç imSvf^lac. 6ccat. 20.
num. 2. or mît è7n^uuiujç. Danielem aliter citât
cat. 4. n. 31. ac cat. 18. num. 15. Verba Chrifti,
Niß quis natus ƒ 'tierit ex aqua & Spiritu-fantio, 1
&c. aliter cat. 3.0.4. aliter cat..17. n. ir. fcrip-
turas interdum alias pro aliis fumit. Sicfub nomine
Chrifti citât cat. 2. num. 4. teftimonium
quod eft ex Johannis epiftola i. fimile quiddam
revera occurrit in ejufdem evangelio cap. 8.
f . 44.. Sed neutrum locum ex fide repræfentat.
Item cat. 6. n. 5. fub nomine Domini Jefu lau-
dat verba De um nemo vidit unquam : quæ in evangelio
Johannis vel Johannis Baptiftæ funt, vel
fi vis ipfius evangeliftæ, Chrifti autem nullo m<5-
do. cat. 16. n. 18. Ifaiæ nomine duo teftimonia
producit, quorum prius Malachiæ eft, fecun-
dum tantum Ifaiæ. Plura aliquando fimilia loca
confundit, 6c in unum permifcet. Inter multa
infigniora funt hæc teftimonia. iftud cat. i4.n.20.
jj)ui eduxit de terra, p aft or cm magnum ovium , ex
confufis Ifaûç ôc ApoftoliadHebræosfcribentis
verbis infotmatum. aHudcat. 18. n. 18. ubi verba
extemporalis orationis,fi admagnitu-
i dinem 6c præftantiamtotiusoperislpe«ftes,nævi
funt in pulcherrimo alioqui corpore. Quereba-
tur aliquando Cyrillus Alexandrinus lib. 8. De
oratione , Ôcc. p. 16y. quod aliqui fideles extemporales
dodorum conciones îitteris manda-
rent non fine magno exiftimationis illorum ac
famæ pèriculo j cum veluti elaborataftudio tra-
derentur in publicum opufcula, quibus diligens
induftria defuifièt. Non eft quod de Cyrilliana-
rum catechefeon fcriptoribùs fimiliter expoftu-
iemus : ipfi fiquidem extemporales efiè adno-
' taverunt. quod fi indicare omifilfent, vix depre-
henfum nobis fuiffet j nec ejus rei ignoratio
ullum Cyrillianæ exiftimationi adtuhflet detri-
mentum. Quid autem quiete ôc otiofe fcriben-
do poflèt, extemporalis nos ejus facultàs docet.
Maximam fane illis gratiamhabemus, quod fuo
opéré ac labore , pretiofilfimum fuique generis
unicum Ecclefiæ monumentum confervaverunt*
Qiamnc-
Cyrillian*
doännas
D I S S E R T A T I O T E R T I A
De variis Cyrillianæ doëtrinoe capitibus.
1. Tudiofius hic aggredimur S. Cyrilli do- i
drinæ examen : quam alii malevolo ani-
^ mo, ad conflandam nomini ejus invidiam,
in deterius accepere : alii fe&æ fuæ præjudica-
tis opinionibus occupati, ne tantum catholicæ
Ecclefiæ præfidium relinquerent, pravis inter-
pretamentis corrumpere , ôc ad fuas opinatio-
nes infledere magnis conatibus laboraverunt.
Vindicanda adverfiim priores fandi prælulis fi-
des : retinenda Ecclefiæ catholicæ, Ôc eripienda
ejus hoftibus, in quam temere aufi fimt invadere ■
pofièlfio. Cyrilli autem dodrinam operofius in- '
quirere, multis de caufisintereftplurimum. Primum
, quod in opéré catechetico , non privatas
opiniones, non mbtiliores quæftiones j fed nu-
dam ôc communem Ecclefiæ fidem , qualis effet
ab omnibus credenda, propofuit Ôc explica-
vit: atque inde légitimant conjeduram infor-
mare licet, quid toto pariter orbe catholico do-
ceretur. Nec illud prætereundum, Cyrillum eo
tempore ab Arianis quidem alieniflimum , ab ^
Athanafîi ver6 ôc fervidiorum Nicænæ fidei de-v
fenforum caufa fejundum,evitatis quæcontro-
verfiam turn movebantvocabulis, eommunibus
ôc ufitatis quæ eodem redeunt verborum for-
muhs dodrinam fuam expreffiflè , ut intelliga-
mus quænam communiter ab omnibus ecclefia-
rum magiftçis, fidei noftræ candidatis inftitutio
traderetur -, ne Arianis quidem exceptis^- quorum
etiam plurimi ufîtatum Ecclefiæ fermonem
commutare non aufi, fubtilibus interpretamentis
eludere nitebantur 3 quæ quidem rudis populi -
captum cumfiiperarent, aut ei celabantur epifi.
coporum ac dodorum diipucationibus referva-
ta ; aut fi ei proponerentur, file plerumque in
obvio ac naturali fimplicis inftrudionis fenfu,
omiflis quæ non intelligeret acquiefcebat. Altera
ftudiofîus exploràndæ Cyrilli dodrinæ ratio
eft, ecclefiæ Hierofolymitanæ cujus fidem ex-
ponebat authoritas. Inde exivit le x , & verbum
Domini , quod illinc pluvia in morem univerfum
crbem irrigavit, ut loquitur Cyrillus ipfe cat. 18.
n. 34. hæc omnium ecclefiarum mater j ibi fons
ecclefiafticæ traditionis. hanc ubi mehus quam
in ipfa origine quæfieris ? Accedit antiquitas
C y r illi, ôc proxima felicibus Ecclefiæ feculis
ætas. Quo fohti propior , hoc purior ôc minus
pravarum opinionum cceno turbatus traditionis
rivus. Hujus puritati diligentiffime invigilarant,
omnes pene ad filam ufque ætatem fenditate
ac dodrina célébrés hujus urbis epifeopi. Flore-
bat ecclefia ilia turn caftiflïmis moribus, Afee-
tarumque ac monachorum ac virginum gregi-
bus 3 tum abundanti fpecialium fandi Spiritus
donorum participatione, quæ nimirum fuaæta-
te communia ôc pervulgata fuifFe, teftis eft Cyrillus
fexcentis locis. Hæ rationes efFecere ut in
Cyrilli dodrinam quam maximo ftudio inqui-
rerem. Multa in Notis'capita explicavi. hic ea
indaganda fuperfunt, quæ diligentiorem óperam
poftulabant , quam ut Notarum brevitate in-
cluderentur. Ordinem fequor dogmatum,quem
ipfe catechefi quarta præfixit Cyrillus.
C A P U T P R I M U M .
J>u.e fancti Cyrilli de fanttißima Trinitatt
fententia fuerit.
2. O A n d i Cyrilli fidés circa fàndiffimam Tri-
nicacem vivo ipfo accufàta. Eum Hieronymus
in chronico Arianorum gregi fidenter
adnumerac. Ruffinus in fide aliquando , fæpius
in commuoione variaffe fcribit. Socrates ôc So-
zomenus concilii C P. tempore ad fidem con-
fubftantialitatis ex poenitëntia reverfum aiunt.
Erant Theophanis tempore, qui Arianæ opinio-
nis fufpedi^i, Ap«o<pp<W calumiarentur , propter
piijßmt nomen dlcr%(Uçutvv Conftantio in
epiftola de crucis apparitione tributum, ôc con-
fubftantialis vocem in catechefibus prætermif.
fam. Metaphraftes in vita S. Athanafii, ôc alius
vitæ ejufdem fandi fcriptor , eum maximo
impietatis ardore incenfiim fcribunt. His ca-
lumniis locum dedere, vel fparfæ dum viveret
in ejus ordinationem calumniæ, vel fota ab eodem
cum iis qui femi-Âriani didi funt com-
mercia. Quæ ad utrumque caput pertinent, in
1 variis noftræ de ejus vita differtationis locis abun-
de diluifle fperamus. Quæ autem ex feriptis ejus
defendèndi autaccufàndi caufà proferri pofîunt,
ea tantum hicinquiro 5 ac primum integerrime
de SS. Trinitate difïèruiffe probo 5 tum de Filii
ôc Spiritus-fandi divinitate , idem fpecialius
oftendam.
» 3. Ac primo quidem, duos, cum de Trinitate
agitur, oppofitos errores vitandos monet. Primus
, ne Sabelliana perfonarum confufio in-
ducatur : alter, ne ipfaTrinitas feparetur ac di-
ftrahatur } ac vel dii plures, velfejundæ naturâ
î perfonæ admittantur. cat. 16. n. 4. Spes noftra in
Patrem & F ilium dr Spiritum-fanclum eft. Non
tres Deos adnuntiamus , conticefcant enim Mar-
cioniftx. Verum cum fantto-Spiritu, per unum Fi-
lium , unum Deum prxdicarnus. Indivifa eft fides ,
infeparabilis pietas. neque feparamus faniïam Tri-
nitatem , velut nonnulli faciunt : neque confufto-
nem juxta Sabellium facimus. Docet igitur primo
, ftem noftram in folo Deo collocari pofe
hom. in Paralyt. num. 6. hanc in tribus performs
poni jubet 3 unamquamque igitür Deum eflc
cenfet. Secundo, dum tres Deos negat, vel Fi-
lium, 6c Spiritum-fandum Dei titulo privat, vei
Fidei Cyrilli
accu-
facorçs.
Trcsperf«-
Dus.una