in fe fperantes non défait. Et fie, Auguftine chariffime,
' pius Dominus naviculam fuæ fidei facratiffimæ in hujus
mundi mari irruencibns malorum.hominum fludihus agi-
tari permittit : fed minime naufragari. Quamobrem for-
t i , quæfo, efto animo, virilicer age : non formides contra
fidei perfecutores magnanimiter dimicare fub umbra
alarum tarn pii Parris, qui fuorum fidelium preces inefficaces
elle non finit, dummodo tora fpe & puro fiant
Non enim aliter noftræ nequeunt exaudiri
rentia tradideri
potiuntur. Silei
rDeo rioftrn
I perfedè fpes confi-
Ad ipfum ergo Do-
orde clamemus, dum
ces, nifi eu
flit, vel qu:
i petimus non petenda.
minura noi
tantum ore, fod toto <
affligimur :
Sc ipfe qui dominatur
« quptiiJie oculo ulo rcfpicit refpicit pieraris,piëta
non permittet nos tentai*
m Tupra id quod poflutnus. Sed ne nimi§ devius à propofi-
to modo gradiar, ad incoepta redeo, Sc venerabilis Eufebii
obitum explens primo , Sc virorum illorum trium fimili-
ter quos refufeitatos nofti, migrationem feribens, ( quia
cadem hora funt & die, qua Eufebius, de hujus mundi &
’ Valle iniferiæ exempti ) aliqua Hieronymi miracula intro-
111. Adveniente itaque die, quo venerabilis Eufebius à
beato Hieronymo in vifione, de qua fiipra fatus film, fe
migraturum feiebat, die tertia præeunte, languore febrium
concullîis valide, fe fuper terram, magiftri non immemor,
nudum deferri fecit à fratribus, Sc fingulos ofculans fra-
tres, benigna eos confolatione confortavit, & ut in fancto
manerent propofito admonuit. Deinde fiiccum, quo glo-
riofiis induebatur Hieronymus deferri fecit, Sc fiipra fe
poni juffit, ordinavitque fe nudum inftar gloriofi magiftri,
in ecclefia in qua jacebat fandi Hieronymi corpus fepeli-
ri. Poll: hæc communione fecratiffimi corporis Jefu Chrifti
fe muniens, Domino fe & beato Hieronymo commenda-
vit •, Sc per triduum locutione, corporalique vifione priva-
tus jacuit, circumftantibus fratribus alteruatim pfiilterium,
paffionem Domini, Sc alia’fecra continué legentibus. Du-
pa
i quippe, Sc cundis redè in mundo degentibus, formi-
dabile hoc quod narro evenit. Die enim quo moriturus
erat, per duas horas ante animæ beatæ exitum, venerabilis
Eufebius tarn terribiles adus coepit peragere , quod cir-
cumftaiites Monachi pavore perterriti, velut amentes in
terra jacebanr. Nam quandoque transverfis oculis, mani-
bus fimul jundis, fiicie tcrribili, voeeque dira, quafi fe-
» dens clamabat : Non faciam, non faciam : mentiris, men-
tiris. Poll hæc ad terram rediens, faciem firmabat in tei-
« ram, quantum potuit damans : Adjuvate me, Fratres, ne
» peream. Quod Monachi videntes, lacrymantes Sc tremen-
», mentes eum interrogaverunt : Quid habes, Pater ? Ad
» ,quos die : Non videtis Dæmonum agmina, quæ me debd-
« lare cupiunt ? Et illi: Quid te fadurum volebant, quum
.^ dicebas : Non faciam , non faciam ? Et ille : Conantur
» namque ut divini nominis blafphemus inveniar ; & ideo
» me hoc non facere clamabam. Et illi : Quare Pater faciem
» abfeondebas in terram» Et ille: Ne eorum afpedum cer-
», nerem,qui tam turpis Sc terribiiis eft, quod omnes fere
»> formidines, quæ in mundo funt, relpedu ejus niliil funt.
Inter hæc verba actus priores reiterans, fic ad extremam
horam ufquè devenit. Fratres autem qui adftabant, pavore
8c dolore perterriti, vehit mortui ftabant, quid facere •
nefeientes. Glorioliis Deus inSandis fuis, mirabilis in ma-
jeftate fua, benignus, 8c fe amantibus mifericors, Sandos
flips non derelinquit in tempore necelfitatis. Ad extremam
bamque horam venerabili Eufebio pervenienti glo-
riolus Hieronymus apparuit , eum benigne confortans.
Cujus adventu omnis ilia Dæmonum turba quafi infini-
ta,ejus timoré perterrita, ab eo velut fumus evanuit,ut
plurcs teftantur Monachi, qui propriis oculis, difpenfetio-
ne divina, fe hoc vidifte dicunt. Sed hoc magis approba-
tur ; nam omnes circumltantes audierunt has ab Eufebio
« voces : Unde venis, Pater? Quare tantum moratus es?,
» Quæfo filium tuum ne derelinquas. Cui fubjlto cundis
» audientibns alia vox relpondit : Exfpeda, fili, ne formi-
« des, quia te non deferam, quern tantiim diligo. Qua audita
voce brevi inde decurfii morula, venerabilis Eufebius
exfpiravit. Qua quidem hora 8c illi très , qui relufcitati
funt, migravere : Sc ut puto cum Eufebio ad æterna gau-
dia pervenerunt. Nam per illos omnes viginri dies, quittas
poftquam ut nofti refufeitati funt, fe in tanca pceniquu
torqueri.
pcenarun
que i
quod fine dubio æterna beatitudine
prærereundum nequaquam puto, quæ
ab iifdem. tribus viris, per illos dies, quibus vixerunt, di-
dici ; continu6 toto hoc tempore cum aliquo eorum fe-
creta vitæ illius, quam poll hanc brevem Sc momentaneam
exfpedamus, rimari cupiens, à tertia diei hora diem du-
cens ad vefperam. Sed quamvis multa ab eifdem didice-
rim , tamen ad præfens brevitatis causa quædam folùm re
feram ; cætera verb alias ea didurus omittam. Quadam
vice dd-eorum unum me iviffe contigir: quern duré la-
crymantem , nec mçis verbis cpnfblationem aliquam ad-
mittehtem comperieus, tanti fletus . call fern ab eo coepi in-
Qui pluries de hoc à me interrogate, nec tamen
:rrogata relpondens, tandem meis coadus importur-
nitatibus fie relpondet : Si quæ pridie fum expertus, iioil «
nmorares, tibi ineffet femper caufa fletus. Ad quern ego, «
quæfb, ut quæ vidifti , édifieras. Tunc ille paulilper ta-
cens, dixit : Quales credis pcenas Sc tormenta non fblum «
damnatis, fed ctiam in Purgatorio exiftentibus præpara- «
ri ? Ad quern ego : De incertis quænam vera poteft pro- «
ferri fententia? ut enim puto, noftris quibus affligimur «
poenis æquari non poflunr. Ad quod ille : Si omnes quæ « ,
in mundo cogitari polfent poenæ, tbrmenta, afïliéliones i «
minori, quæ illic habetur, poenx Sc tormento comparen- «
tur, folatia erunt. Mallet enim quilibet viventrum om- «
nés quæ hîc videntur poenæ Sc tormenta, fi illas experien- «
tia nofeeret poenas, ulque ad finem mundi omnibus his «
fimul fine remedio cruciari, quas omnes homines ab Adam «
hue ufque fingillatim pertulerunt, quam uno die in Infer- «
no five in Purgatorio , minori quæ illic habetur poena «
Et ideo fi caufarn mei Hetus interrogas, timor «
eft, quæ peccatoribus juftè dantur. Scio nam- «
gaDeum meum peccallè : Sc ipfum juftum fore «
non dubito. Qua de re non mireris fi plango ; quum potius «
fi non plangerem, vthementer admirari deberes. Sed po- <c
tius admirare quare homines qui fe inori non dübitant, «
faltem aliorum experimento tanta Me fecuritate vivunt, «
nec tantas cogitant evadere poenas. Ad hæc dolore ta<ftus
intrinfeco, ita ut vix verba formare polfem, dixi : Heu
quid audio ! Sed, quæfo, in quo tormenta differunt in- ««
fernalia ab iis quæ funt in Purgatorio, dicas. Et ille : «
Nihil inter fe differunt : quia eædem flint magnitudinc «
poenæ Purgatorii Sc Inferni ; fed unum eft quo differre pot- «
funt, quia infernales finem non exfpe&ant, fed augmen- «
turn , feilicet in Judicii univerfalis die, quando corpora «
ibidem cruciabuntur cum animabus : 8c Purgatorii flint cum ,c
fine. Nam poll expletam poenitentiam inde exemti, gau- «
diis beatilfimis perfruentur. Ad hæc ego : Sunt omnibus in tc
Purgatorio exfiftentibus æqualia tormenta, vel divcrfii ? Ad cc
hæc ille : Diverfa quidem. In aliquibus majora ; in aliquibus K
verb leviora,juxca magnitudinem peCcatorum.Nam in patria „
etiam beatorum omnes animæ gloriofæ divinam contem- «
plantur fpeciem, in quo omnis confiftit gloria. Quæ quamvis «
fingulæ tanta habeant gaudia, quanta velle vel cogitare pof- «
funt ; tamen in gaudiis non funt pares , quia majora hæc te
poffidet, & minora ilia, juxta opera quæ fecerunt. Sed fi tibi «
aliqua ex hoe oriretur admiratio, quomodo Sanbtis poflir ti
inefle diverfitas gaudiorum, quorum caufa eft folus ipfe «
Deus, in quo nulla potuit unquam fore diverfitas, fblutio K
fatis patet. Nam quum divina contemplatio & cognitio, «
five intelligentia fit tota merces Sc gloria ; in aliquo poteft «
dieSantSfcorum minor, in aliquo verb major. Idcircocum «
omnes fimul animæ Deum ficuti eft videant Sc cognofeant, «
aliqua minus videt & intelligit, & fic minor fibi ineft glo- «
ria; aliqua verb clarius viuct 8c fubtilius intelligit, Sc fic «
majorem poffidet gloriam. Sic etiam de illorum mifero- «
rum damnatorum poenis dici poteft. Nam quiim omnes «
animæ damnatorum in uno confiftant poenarum loco, ta- «
men diverfis cruciantur poenis juxta vitiorum qualitates. «
Tantum fiquidem differt inter Chriftianorum qui ibi tor- «
quentur poenas, &Paganorum, ut Paganorum cruciamenta «
relpe&u eodem, quæ falfi Chriftiani Sc peccatores fufti- «
nent, fint quafi nulla,- quamquam ineffabilia funt, nec à «
viventibus cogitabilia ut dignum eft. Nam illi gratiam »
Dei in vacuum receperunt, nec voluerunt à peccatis corri- «
gi dum vixerunt, facriscontinué vociferantibusScripturis, «
quas pro nihilo putavere. Turn ego : Horribile eft , in- «
quam, quod dicis; Sc utinam fedulo mortalium infifterct «
1 ceflarent,
mentibus , turn vel tantarum poenarum terrorè à pravis
ceffarent, fi nollent amore gloriæ. Sed, quæfo, quid erga
te pridie exeunte anima perabhun eft, breviter innotefee.
Ad quod ille: Adveniente,inquit, moftis meæ hora,tanta
in loco , quo migraturus jacebam, nefandorum affluit
fpirituum multitudo , quod præ multitiuline dinumerari
omnino non poflent: quorum fpecies talis erat, quod ea
nil pcenofius, nilve horribilius excogitari poteft. Potius
enim quilibet hominum flammis ardentibus arffirtim fe
exponeret, quam earum formarum i<ftu oculi vifione per-
ftringi : qui ad me venfentes, omnia quæcumque perpe-
travi opera contra Deum, ad meam memoriam revoca-
bant, fliadentes mihi ut amplius divinam mifericordiam,
quam tam graviter offènderam , non fperarem. Et certè
noveris, quod nifi me divina miferatio adjuviffet, eis re-
fiftere non valuiflem. Nam dum omni vigore fpiritus de--
ftitutus, eorum verbis paululum affentirem, gloriofus af*
fuit Hieronymus , magno vallatus agmine Angelorum ,
fepties foie iplendidior, me confortans, qui ubi illos foi-
ritus immundos fuit intuitus me tam dure exacerbantes*
valde commotus erga eos, voce rerribili eis dixit : Quid
ad hune nequitiæ & omnis. malediétionis fpiritus veniftis ?
Nefeiebatis hunc meis fore fovendum auxiliis ? Protinus
hunc relinqiienccs , abite, Sc veftras- ab eo elongate ne-
quitias, qiiantum diftat oriens ab occafu. Hie ilia maledi-
(ftorum fpirituum focietas perterrita, diris ululatibus Sc
clamoribus limen loci in quo jacebam exceffit. Tunc
glorioflis Hieronymus aliquibus imperans angelis ne à
me difeederent, fed quoufque reverteretur exfpe£tarent,
cum cæteris angelis feftinanter abfeeffit. Eo itaque abeun-
te , angeli qui ad me cuftodiendum remanferant, me
confortare coepere, blanda Sc dulcia promittentes, fi forti
animo perdurarem. Inter hæc autem confolationis collo-
quia, hora quafi decurfii, fecundo beams Hieronymus ve-
niens, ftanfque in limine, vclociter, inquit, venire. Tunc
fubitb anima corpus relinquic tam graviter Sc acerbe,quod
certe quantæ fuerint prefluræ & anguftiæ intelledfcu non
caperet mens humana, nifi, ut ego, per experientiam di-
diciflet. Si enim omnis humana intelligentia quas vellet
anguftias Sc dolores æftimaret refpeblu animæ diffblutio-
nis à corpore, tamen ilia pro nihilo computaret. Hæc Sc
alia non minus ardua, Sc valde mortalibus formidanda,
quæ pro longittidine præfenti operi non inferibam, au-
divi eo loquente. Incipiebat itaque claudi dies occafu
folis, quo ncceflè fuit quid ei poft morrem contigerit
non explere. Sed quia id præ cæteris affèctabam foire, fe-
quenti die dubbus aliis eum eo in fimul convocatis, ad
narrationis illius feriem redii, hoc cupiens ab illis etiam
duobus aliis peraudire, ut trium teftimonio folidius edo-
cerer. Itaque quum hi jam dictate inciperent, fic refpondi :
Quamquam hæc utilia fint, nec tæderet fæpius ipfii fari ,
tamen iis quæ jam audivi omiffis, quæfo, 8c quid vobis
poft difïolutionem corporis evenerit, meo hianti detega-
tis animo. Ad hoc ilîe, qui mihi quæ audilti tranfiùfto
narraverat die : Quod Cyrille, inquit, interrogas, non eft
poffibile plene fari; quoniam fpiritalia noftris minime
fènfibus comprehenduntur. Scis namque non te exani-
mem fore ; tarnen quid, aut qualis fit anima , non co-
gnofcis. Deum certè fois omnium effe principium Sc finem,,
à. quo incipiunt omnia,atque ad quem tendunt ;
Sc tamen quid fit Deus, aut qualis, dum carnis iftius gra-
viffimæ corniptibile portas onus, non intelligis , nifi per
fpeculum feilicet & in ænigmate. Sic etiam de angelis 8c
cæteris incorporeis idem liquet. - Cum enim multa , quæ
flint notiffima in nâtura, noftræ parvæ intelligentiæ de-
feftu intelligere non poffimus, fuper coeleftia 8c fpiritalia
omnino aliéna a naturæ CQgnicione quomodo intellige-
mus? Ut dicis, inquam, eft: fed ut potes, quæfo, dicas.
At ille : Circumloquor, inquit, id quod optas ; 8c dicam
paulô minus quod poffiim. At hi qui mecum ea, quæ
pridie dixi, funt experti, fi ita eft, teftificabuntur. Mea
pridie anima à corpore tot, ut fupra fàtus fum , prefluris
8c doloribus diflbluta, fubito in idfcu oculi incffàbiliter
fuit ante Dei judicantis præfentiam deportata. Sed à qui-
büs, 8c quomodo non agnofeo. Nec certe mirum. Nam
nunc carnis mole aggravor, tune autem erat anima fine
-carne, fuerunt etiam ibidem iftorum animæ, terroribus
inexcogitabilibus quid Judex ageret formidantes. Heu
A U G U S T I N U M. 577
cur mortales nefciunt, quibus hoc eveniet quod tune
nobis ? cette fi illorum non foret ignoranria, tories non «
pcccarent» Nullum, quæ toto tempore geffimus peccato- «
rum Judicem latere potuit : immo cuntfta quæ fecimus, «
tanquam fi forent præfentia , cundtis adftàntibus clara «*
1 erant ; ita ut minimum noftrorum eogitaminum, ficuti ec
fuerat * apparebat. Confidera quibus 8c quot agitabatur ta
terroribus. Hinc dæmonum multitudo ftabat,mala refti-> u
ficarites quæ fecimus ; locum, modum 8c tempora deck- “
rantes. Hinc nos ipfi ad ea quæ objiciebantur, nullate- e*
nus çontradicere poteramus., tum quia Judicem eimdla “
feientemj turn quia ipfum quilibet noftrûm jnftiffimum c*
feiebat. Heu quid dicam ? Quam fententiam præftolabi- e0
mur, ob ejus memoriam nunc formido. Hinc mala un- c<
dique vindidtam Judici acclamabant, nec ulliim pene ap- cc
parebat bonum, quo mifericordiam fperaremus. Hinc nos "
dignos fuppliciq omnes, qui aderant, exclamabant. Cum- %
que jam nihil deeffet nifi fententiam publicari quæ pee-
catoribus digne datur, ecce gloriofus Hieronymus cunótis “
Iplendidior aftris, beato Johannc-baptifta-, flimmoque '*
apoftolorum principe Pctro, nec non angelorum ingenti
multitudine comitatus, ad præfîdentis Judicis rhronum ve- **
niens, noftram fententiam fafpendi modico temporis , “
nofque fibi dari ob reverentiam Sc devotionem quam fibi **
contuleramus, Sc propter error is- deftruendi neceffitatem, c*
ut voluit , impetravit. Deinde nos fecum ducens , omni e6
ilia beata vallatus federate, ubi fidelium animæ inæfti- “
mabili gloria perpétué perfruuntur, quæ illic gerebantur, “
ut redderemus teftimonium, declaravit. Pbft hæc ad Pur- w
gatorium 8c Infernum nos deducens, non folùm quæ ibi tc
erant indicavit; fed voluit ut poenarum experientiam pro- “
baremus. His igitur omnibus fic peradtis, hora qua no* ‘°
ftra cadavera facco, quo beams uflis fiierat Hieronymus, “
tetigir venerabilis Eufebius, idem glorioflis Hieronymus “
nobis imperavit ut ad corpora rediremus, mandans ut de “
iis quæ vidimus teftaremur -, promittenfque nobis, vicefi- “
mo die, fi de perpetratis peccatis nos contingeret debi- “
tam poenitentiam exercere, cum beato Eufebio qui tunc c*
erat ex hoc feculo migraturus, gloriam finis nefeiam adi- c
pifei. Sicque corporibus noftræ animæ funt conjundtæ. *
Multa quidem, Auguftine chariffime, formidanda , quæ
mortalium impreffâ mentibus, ab eifdem labentium om*
nium terrenorum amorem Sc curam pervigilem, qua tot
aberrant homines, ut puro, funditus exftirparcnr, patenter
didid: quæ fi his chartis imprimerem, plus cogitato
opus procederct, nec effern compos folvere jam promiffi.
Itaque cum de proximo te exfpedtem vifitaturum gloriofi
Hieronymi reliquias, ut tuæ quas pridie recepi litteras
fatebantur, cætera quæ tunc reducere ad meam potero
memoriam, dcclarabo. Hæc omnia hoc fine claudam ,
tangens venerabilis Eufebii fepulturam , ut ad miracula
redeam enarranda, quæ flfperius film pollicitus enarrare.
Obitus namque Eufebii venerabilis Sc trium hominum
prasdidfcorum feriem in præcedentibus, quam brevius potui
, inferui, quædam tibi, tit puto , affeéfcuofa interpo-
nens. Sed prædiétorum fepulturæ feries ira patet. Mor-
tuo namque venerabili Eufebio , plura flint miracula cunctis
vifa, quæ prxeedentis vitæ landtitatem teftata file-
runt. Quorum ad præfens duo folùm dicam. Monachus
quidam ejufdem coenqbii præ lacrymis Sc vigiliis privatus
corporali lumine oculorum, ftatim ut Eufebii corpus ve-
nerandum facie tetigit,priftinæ Iucis gratiam eft adeptus.
Dæmoniacus autem quidam, dum fiicrum corpus ad Ec-
defiam duceremus éidem obvius, eft protinus. liberatus..
Juxta Ecclefiam, in qua gloriofi Hieronymi cadaver fen-
diffimum eft humatum, venerabilis Eufebii corpus honore
debito magiftri inftar fepelivimus. In cujus etiam
eoemeterio hominum illorum trium, qui eadem funt hora
mortui, fuerunt corpora tuinulata. His ergo dictis, venerabilis
Eufebii cunéta fileânt, ut prægrandia Sc ineffabilia
locum teneant prodigia eximii beati Hieronymi jam
promifla.
IV. In amoeno igitur Sc jucundiffimo mirabilium ge-
ftorum fendiffimi Hieronymi prato pofitus, uti fertum fe-
ciens, præeipuos Sc decoros miraculorum flores ad hujus
opufouli venuftatem, Sc noftræ pofterorumve feluti utiles,
legam pro poffe. Quorum omnium quid pridie erga
Sabiruanum hærefiarcham pelliferum, quern agnofeis ,