Angcli Deum
vident, non G-
cuc eft , fed
H«2nctun
'fohan. vi. 4 6,
Et alii alii
excellencius.
Neminem pu-
deat fuam d<
divinis rebu.!
Zd.C«f.4.»4
geli vident, non ficut eft Deus 3 fed quantum i
ipfi capere poffunt. Ipfe enim Jefus eft qui ait'-
Non quod Patrem vidit quifquant, fréter cnm
qui ex Deo efi : hic vidit Fairem. 1 Vident
igitur angeli, quantum espaces finit 3 Sc ar-
changeli ut pofîimt3 Sc Tlironi Sc Dominationes
excellentius quam illi primi , ipfa tarnen
rei dignitate multo inferius. Unus enim vi-
dere poteft, ficut oportet, una cum Filio Spi-
ritus-fanctus. ille enim a omnia ferutatur , Sc
novit etiam profunda Dei. Ut certe & Unigenitus.
Filius Patrem, quantum oportet, novit
una cum Spiritu-iànftoi ( Ncque enim Fairem
qui s novit, in quit, ni f i Filius, dr eut Filius'
revel aver it. ) Deum quantum oportet vi-
det, eumque cum Spiritu-fandto &per Spiritum-
fanctum revelat, quantum quifque capere potis
eft. quandoquidem paternæ quoque divinitatis
cum Spiritu-fando particeps eft unigenitus Filius.
qui fine paffione genitus eft b ante tempora
æterna, novit genitorem , & genitor genitum
novit. Cum igitur angeli nefeiant, (nani pro
fuis eorum cuique viribus revelat cum Spiri-
tu , per Spiritum-fandum unigenitus, uti di-
■ ximus, ) neminem hominum pudeat de fua
I io-norantia confiteri. Loquor nunc ego, Sc omnes
pro tempore loquuntur : quomodo vero id
fiat, verbis exprimere non poflumus. quemad-
modum.igitur eum, qui dédit ut loqueremur,
enarrare poflim ? Ego qui animam habeo , 6c
notas ejus ac charaderes edicere non valeo ,-
qui ipfum animæ datorem effari fufficiam ?
l VII. Sufficit nobis ad pietatem illud folum,
I ut feiamus nos Deum habere 5 Deum unum ,
■ Deum exfiftentem , 1 ab æternitate exfiften-
tem, fui femper fimilem ; cujus pater alius non
' eft j î quo nemo fortior, quern nullus fucceflor
regno depellit : qui multis nominibus infigni-
tur, omnia poteft, Sc uniformis eft fubftantiæ.
î Vident angeli quantum espaces funt, 8cc- ] Idem eft quod ait
Cat. 7. n. 11. Vident angeli, unufquifque fecssndstm proprii ordinis
loci tnodum, wm n Af-ggÄ iucaas «s. Nempe tum ex his
locis, tum etiam ex Cat. 11. n. i t . & Cat. itf. n. 13. patet,Cyril-
lum di#erfos angelorum ordines , altos aliis ftientia & 'acccflu
ad Deum perfe&iores , diverfis in coelis collocaflc ; adeo ut hurai-
liores fint angeli, tum fuperio'rcs archangeli, hifque fublimiores
throni, dominationes , principatus , poteftates , 8cc. Hos antçm
fie ordinär Cat. 16. num. »3. angeli, archangeli, fpititus , virtu-
tes , principatus , poteftates, thronos, dominationes. At Cat. i j .
num. 6- polt angelos & archangelos , omiflis fpiritibus confequen-
ter nominat virtutes , dominationes , principatus, poteftates ,
thronos, cherubim ac feraphim. ut pateat , exceptis angelis &
arçhangelis ,quos cæteris humiliores facit ; atque etiam cheru-
binis ac feraphinis , quos omnium fuperiores arbitratus videtur *
de aliorum ordinum intcrje&orum ordine, ac fortailis numéro,
nihil fatis ccrtiilliconftitifle. Eaporro angelicorum ordinum di-
verfitas ■ & difpar perfe&io omnibus eccleliafticx traditionis mo-
numentis confignata r«peritur , unanimi Patrum etiam antiquio-
rum confenfu. Vide quae notavimus ad Cat. 11. n. «■ ^
». Oïçjroi! Sec. ] Hsc verba & fequentia ufque ad r?t « incl.
défunt in codd. Roe 8c Cafaub. fequens vero phrafis, Miro» <h , 8cc.
ufque ad râ mtA/ipn äyt? . diverfe habetur in codd. Roe 8c
Cafaub. aeverf. Grod. in hunc modum. T« JV , äs xfi.
tKÜte iflu3., Hsd w €•&•> T* ©{2- Ha*
» «î1«. Spiritus vero fan Hus ( Grodecius , foists autem Spiritus-
fandus ) ita ut oportet, f videt: ] omnia enim ferutatur, etiam profunda
Dei. unigenitus quoque Ji[ius_, ficut oportet, novit, 8cc.
Grodecius non vertit voces , om& rä nraC.wv
Ç BAtsr« ,&c. ] Paulo diverfa eft codd. Coifl. Roe, Cafaub. &
Bodl. feriptura, quæ fic habet : Jtttw« j«s. ( deeft Coifl. ).
t&A itvySrcq TB« topscait t ( d. •ms toytsuu, ÇoiS. ) * ( Bodh
y t f o î , V ’& 1vo © e o ç , ctMec xj cw'm
jgs çfiSnv . '6$1v Inav$ o t e y w ' oti t
'lüx.'ziçfp iù çy -y d rm ,£ r i ô â v c n oW
g t 7 BA îT n v tn v o u o o l cly n X s t K&fy
o yatçyZai, o h j j ja 9 rr&j, , * OgßVoi
^ K ve/.O'OJ'rii , (MtÇoVCdi f i 7014 ^2* ^ 7014,
eX&Tiov 3 ^ a J iW /mvov q ß X z 7mv frwjcL-m, u s
Yico r în o fx cL <3 cLytov. caoeivo y ) 7rn,vr&
i yivclxni.^ 7tiî ß c t fy V ©eoef. xaç yt, xjo
fjLovoytvnç v f i ^dVCùOTLsj yefy o <L/d9 - rT tS Y lV&J[Xa.Tl
n x S 7rcC7î^4* ( O u S i t * Qrty i-
])ù<jK\><pri<nv,Çri fiù io i]oç>iÿà> * v o qoç
^/3 à 67TEl Ksdh* 0 S l l , Xj ~^>0n)t(JCiXv7^èl OZUtTcS 7TV&J -
fj& 'rt } -2) V 7rvàjfXûi'TH 3 Ksd )' 0 tKseçoç.
•jT)j» 0 g o r %OTIJTOÇ £ 7TCt'T&OCfJ$ 6<H <SU/J
'TcS T t S ciyicü xoivccvoç, o ijoç o fLovoytviiç.
0 ytvvri%}ç dL'Kcdÿtoç rusÇfi 7*^ova>v a jcaviuy , oiSt tqv
yt,WHcrf\f/(cL’ o yivvYioaç o iS i tov yvyivviri/i$iïov.
1 AyyiXcùv 'mviou <LyvoùvT&v, ( oizeiajewcp'Cp
Sïu/Ct/UlV , "ïljrDK&^Ù'&hit V OtCO T t S y
2 J c fj5"Ili/âj.uctGs £ c i y l u j /M>yoytvn$,a>$ê / p n ^ A ^ )
fju ia itç i 7rzLi^cuiéeda 'deu àlypotaso/utsXsytïv.
c o v u v iy o , iÿ o i ■7rcLVrn çK ^ K 5^CSv‘
^ tccoç 3 ei7nîy dSluictTV/ifyj* oum tov àbvm S
X & x w SïojcL/usH J ïv y i< nX '° frq iO 4 ° ^ ^ ip tÿ v iy o t
cj TQIÇ yOigßlX.'TVpCti CCOTVf 6I7MV [XH SDVcL/dïflOÇ f
7TO$ 'T' * Sb'PipX 'tyi ^ÏWnffOfdepq j
A u T cL fx e s Vt/MV è iç âjcÀCèlCLV o ïi'r Ç v ) pAyov ,
S ' g iSitetf OTÎ ©goV O e o v ev<Lt Q io v ovm 9
d e ) PV7K- o f s io v d e î ic u m f o rm ' £ 7&>Tnp Ctpc eçiv
ctMoç* § fJAiSui i w ç y ôV Qrskiç
/eSfioç cooCccN><i £ ß c io iX s ia i• t 7raAvoùvvf/sv,
7icu r\s&Qça.env,
• fient oportet, Filius \ & Spiritus-fandus ; & enarrat ratione utenti-
J bus , quantum quifque capere potefi, Deum.’ Eadem fere eft cod.
Ottob. & veteris mf. in Genovefano libro led io , nifi quod addunc
"ibnK^ûmtt revelat, ante ri ren&tfp ni ayioi, ut revelationem Spi-
ritui-fando tribuant. Vulgatam ledionem retineri fuadent verba
poft aliquot lineas fequentia parenthefibus inclufa: quo loco ea fe
dixifl’c memorat quæ hic continentur.
y »Ai nâ Uidjfsçf-m. ] Défunt eæ voces in codd. Coifl. Roe , Cafaub.
& Grod. verfione. In Ottoboniano codicé crafæ funt. fed
rctinenda:, cum in loco, ad quern remittit author contineantur.
S' Autâ. ] Editi >.<**£» : quos emendavimus ex codd. Roe, Cafaub.
& Grod. Habetur in Coifl. Mf. libri S. Genovefæ, non
incommode, XaXi/Mi. Addidi ex Roe, Cafaub. & Coifl. «i ante rrdmsm
t Sir5g?s. ] Ita fcripfimus ex codd. Roe, Cafaub. Bodl. 8c Grod.
cum in editis legeretur o-afîjgjs fervatorem. Melius convenir JVijgj«
, cum verbis n i phrafis fuperioris.
x ab Atcrnitate. ] Ita vertimus vocem ùu, quam hoc lenlu fre-
quens fumit author. Vide Cat. n.num. x. 4. Sic. 8c Cat. 15. num.
' j®. Cat. 4. n. 7.'
3 quo nullus fortior , 8cc. ] Hic refpici'putem figmènta vete-
rum hæreticorum , qui angelos mundi condltorcs Dci imperium
ita invalide contendebant, ut ad deftruendam eorum dominatio-
nem Chriftpm mitti necefle fuerit. Vide ca de re fomnia Simonis
magi apud Irenæum, lib. 1. cap. z j. n. 1. 8c 3. Saturnini ibidem,
cap. 14. n. 1. & z. Bafilidis, cap. eodem, n. 3. & 4. Marcionis,
cap. z j . n. z. Similia pene Manichæorum deliria, contendentium
principes tenebrarum adverfus Deum belligérantes magnam ab eo
vim, feu Virium pareem avulfiffe, apud Epiph. hæref. (>(•. n. z z. 8c
xj. Plura de hi s in Auguftino videri poflûnt, præfertim libro contra
cpiftolam Manichæi, cap. 13. n. 16. cap. ij. n. ip. & De natura
boni, cap. 44. 8c 46.
C A T E C H E S IS
Ou yd otJ }(jiiXe77ZLi dyetjof, ^ Tnfyj'roxgjc- A
’7Ze>p,d) ’ZccCctcaJ)’ TV7D Sf&'tyO&S '& l ^ ^XXOlOf.
* ^X’6?« &V * d)0 do7B4, /UVeJ.014 COCTn/L'tri TZCi-r %o -
Tmv$ doepytictf. c&c 60 ydp\ vfXtov epg>v, ov /uep4
£X&fioJ/t^vog* ctM* ov tto-mvoyjio$ covdu'ni'icuj'TcS.
’ifidycu; c# <piX#.vrS£?7nc& ptsvov , Xj ywzx.^ 4 do <roc
ep'ict' d x x itn>Slcuu./M)v *r trotyl ay (£ r tyi?&vfStpTuay.
che dy /xip\ ^xinewv, df ,uepj 3 tocT@Xef
TTEiy d7cicjtpviiuhpo$’ ctM 0X9$ coy ocpjzlX/m>$ , Xj o/\p$
^ d»jAp{ voedv3 fed# B
fxip\ /x£ ytvco<nca>v’ (iXsf^oTpvysf y) o A9334 , Xj %<<*4
r^znvgdoicoc dvd^iof. n&yvaicpif’&i 'fflov'Tutv 3 dj
ccytot j yjq '7tdfttc%qj^rrtop, ^ Tn^FTav (Lycdjeo'ttfys,
xfq TrJf-TW /ueltcov, yfj tt£\ptzov irotycJ'Hgft * X fx£rn
tLppytuJ, (jJ i'tt ysptytcu j fxrnn eiSb$ ’J%ei7m v Slurnov-
»» /2Ba.Ou'rzy)tyct)Vy{sdd&'iud'ico'Tidxj}X3 <LTZ)'tirr tu S b z
do&£co^)<acTti tyv<nv£%icLyqcLtyn'Sio ^
»» Itr^tjjAiTO^ tynoiy 0 M c o a n f K d j <tyu?\ep,%cLcQz ortyo-
M Spec TCLf$ 071 0[A0l 6>/USt* QOC g l^TE. © f q
y yd- oA(W4 T 0/aslOTfdsL V d^UAJcLTW tyaSTOCc^lujaq 3
eJyui eqvcj dffic £ SJ&yoict r djzsocp-tnwt j
ij. ^LtyasTZicdfrKrAp 7n>Moi TOMa, ^ 7t^pTE4 'dm-
TZ'wyfxs.tn. Kct) ot f i 7ivp dvojuacmv t t ) ivy Q&ov.
gTigyi-Q 'drjepciJTOv co$ dv^fpTtov, 3 yeyqccty()ztf
*} f i useXa>ij votiaSvLjy nsciccoi tb* E i'ffx g 701 t 'dr}e-
» pvycoy ov o%e7nt<7^$ f iu - i 7nXg.Jov7 t> & zv&l'ti u* f f i j
* Iuov Xe/4®^ V pdsvoytv\ii9 xeypVTOi o/nsiat dj <z£&c
„ icwTd t lepVimXy'fL’ F oozcm$ n%Xtujzx. ’Qrt-
,y tncocLyctyiiy rn'meva, ova ov t^otcov opvn to. voojicl
'»> £ ecu TVS '\jziro 7u$ rdflipuyect; 3 £ CPc rf^ixtum^ , T »4
1 Non enim quia vocatur bonus fajuflus, See.] Iterumadver-
fusGnofticos,qui ex diverfisJDei nominibus diverfas virtures atque
deos oftenderc conabantur, ut ait lrenxus , lib. x. cap. 35. num. 3.
Boni & jufti divifio crat inveCta a Cerdonc, 8c amplincata a Mar-
cione & Manicbxis. Paulo poft, Cyrillus voceiri Sabaoth tamquam
' abfolutum quoddam Dei nomen, 8c unum ex ejus attributis conti-
nentem fpeiiaie videtur, ut & Cat. 8. n. 8. Nora tamen ejus figni-
ficatio , qua defignat virtutes aut exercitus, five angclorum five
fyderum, qui Deo fubferviunc. Vix earn crcdidcrim Cyrillo igno-
tam fuifle: quamquam Hebraic* lingua: penitus rudis fuifle. vi-
dcatur. Ac diverfa penitus & anceps nonnullorum Patrum de hu-
jus vpcis vi ac ferilu opinio foit. vide Irenxum, lib. x. cap. 3 j. n. p
g. Sc Amb. lib. 4. De Fide, cap. 1. n. 13. Origcn. lib. j. cone. Cclf.
pag. x6x. ac nonnulli Deum, Sabaoth abfque ulla additione vocum .
Deus aut Dominus appcllavere, uti Prudcntius, Apothcofis carm.
lb- J i . Eyl- impojfibtle fpeclare profunda Sabaoth, id eft Dei.
a ksh 0 ao-ns. ] Articulum »' fupplevimus ex cod. Colbertino.
C rjjr <re<pletv ual riji. ] Secuti fumus codd. Coifl. Ottob. Roe, Ca-
faub.^ & mf. in ^ libro fanftx Genovefx citatum, in editis legitur
€ a tern, magis autem cx contextu dicere deberet, parent habens
cum bonitatc fapientiam.
x Non ex parte videns, See. ] Vifum eft Millefio Cyrillum hie
tefpicere Manichxos, qui Theodoreto tefte lib. i. hxret. fabul.
cap. z 6. pag. xix. aiebant Deum abefle a materia, eamque illi
jprorfus incognitam efle, ficut Sc materia: Deum.^^fr^tnw riis 1\ ijs
cwtoy. Hxc potius difta cenfuer-im adverfus Anthropormophitas ,
aut illos qui Scripturx litter* tenacius adftrifti, feptem oculos
Deo, nec amplius tribuebant: qua: fi valeat opinio, Deus Cyrillo
judice ex parte tantum videndi facilitate donabitur, fug^Koi ri
Gxintir eujTu xuj ts au*nPtf. Quar fequuntur, Tottts efi oculus-, See.
ad verbum exferipfifle Videtur ex Ii-enxo, lib. 1. cap. 11. n. 1.8c
lib. x. cap. 13.11.3. & c. j.s. 11. 4.. Sc j. Eadem quoque vel alreru-
tro vel ex utroque tranfcribic Thtodoretus in Pfalm.119. n. x."
Nifi dixeris ef.mdem pluribus cx ipfa vi veritatis animo obvenifle
fencentiam : nam fimilia habet Hilar, in eumd. Pfalm. n. 3. 8c qui-
. dam alii Patrcs.
V dSviam. ] Loco hujns vocis habetur Sui*rb, 8c omittitur «©«
in codd. Ottob. Roe, Cafaub. ficque legit Grodccius. fublata ita-
que interrogatiorie legitur apud eos base phrafis affirmantcr , hand
multum diverfo fenfu : fi.omnino fimilitudinem ejus pojfibile- effet
imaginari, prope efftt ut ad fubflantia ejus intelligentiam pervo-
VI. de uno D eo. ' 91
1 Non enim quia vocatur bonus, & juftus,
& omnipotens, & Sabaoth j idcirco varius eft
& diverfiis. fed unus &c idem cum fit, innume-
ras divinitatis operationes. emittit. Non ali-
qua ex parte plus habens j alia minus 3 led
in omnibus fimilis fibi ipfi. Non in bonitate
folum magnus, ÔC fapientia minor 3 fed parem
ejufdemque poteftatis habens fapientiam &
bonitatem. 1 Non ex parte videns, & ex parte
vifione privatus-. verum totus oculus, & cotus
auditus, Sc totus mens, non uti nos ex parte
intelligens, Sc ex parte nefeiens : blafphemus
enim, Sc divina fubftantia indignus hie fermo.
Præfcius eft eorum quæ funt, Sc fandtus, Sc
in omnia imperium exercens 5 Sc omnibus me-
lior, & omnibus major, Sc omnibus fapientior.
Cujus neque principium , neque formam , ne-
que fjpeciem edicere potërimus unquam. Neque
enim vocem ejus audijlis ufpiam, neque jpe-
ciem ejus vidijlis, ait divina Scriptura. qua-
propter Sc ad Ifraëlitas dicit Mofes : Ft advertise
diligenter animis vejlris, quod Jimilitu-
dinem non vidijlis. fi. enim omnino fimilitudinem
ipfius ullis imaginibus mens efFormare
nequit 5 ad fnbftantiam ne aliquando propius
accédet ?
VI I I . Multi multa imaginati funt, Sc om-
nes aberrarunt. ) Deum nonnulli * ignem effe
fenferunt. + a.lii alatum velut hominem j eo
quod feriptum fit, rede quidem, fed perverfe
intelledum, illud : In tegumento alarum tua-
rum proteges me. Obliti funt Domini noftri
Jefu Chrifti unigeniti, de fe ipfo ad eumdem
D modum dicen tis ad Hierufàlem : Jpuoties valut
congregate Jtlios tuos, quemadmodum gal-
lina fiullos fuos fub alas , dr noluijli ? Cum
nir etnas, utraque ledti© author is propofito fatis convcnit.#
3 Deum nonnulli ignem efie fenferunt. ] Vel notâtPaganos i<rnis
fub Vulcani nomine adoratores, qua de re conqueritur infra , n.
10. vel Perfas qui facrum ignem pro Deo colebant, ut neminem
latct. vel philofophos nonnnllos qui Deum ignem efle ccnfebant,
quod deHippafo & Heraclito refert Clem. Al. Protreptic. pag. 41.
nmilcmquc Stoicis fuifle fementiam narrant Tullius, lib. 1. De
natura Dcorum Clcanthis fententiani referens , & Plutarch. De pla-
citis Philof. cap. 4. vel tamdem Manichæos , quorum princept
Manes cum Archelao difputans inferius n- z j . veteris teftamenti
Deum, ex ipfius Dei atteftatione ignem confumentem efle fuppo^
nit. quamobrem ignem Manichæi malis acccnfebant.
4 Alii alatssm velut hominem. ] Non hie Gentiles rcfpicit » quo*
rum multos Deum humana forma prseditum docuiflc notum eft
nee etiam Judæos, quos Anthromorphiticæ hærefeos ïnulti Patres
infimulant 5 fed homines feripturis etiam novi teftamenti utentes •
atque idcirco Yel hæreticos, vel carholicos in errore citra. perti-
naciam verfantes. Ebionitæ Judæorum erroribus ac fuperftitioni-
bus addidti Deo humanam fpeciem tribuebant, fi de eorum lèfta
judicium ferendum eft ex Ebionitico Clcmcncinarum homiliarum
authore,qui hanc doftrinam fupponit, horn. 17. n. 7. 8c 8. &
homil. 16. n. 1 j . Rufinus prima in Hieronymum inveftiya, pag.
x68. Valentinianorum & Anthroppmorphitarum hanc hærefim
fuifle ftatuit. Author epiftolæ De his qua Deo inScripturis tribuun-
tur, Hieron. torn. j. p. 117. de Judæis & plcrifquc hæréticis dicir
quod Deum corporeum atque localem opinentur. Origenes, lib. 1.
in epiftolam ad Romanos fub finem , Anthropomorphitarum fub
p nomine, quofdam refellit hæreticos : quinam illi fint qnos defi-
gnet, aliis inquirendum rclinquo. At in longo ejns authoris
fragmento, quod inter Theodoreti opéra , quæft. 10. in Genefim
comparer, iilucque ex càtcnis inveôum putat Sirmondus -, quof-
dam crafli hujus erroris‘infimiilat, & in primis Melitonem Sar-
denfem, qui librum confcri'pfiflet ad probàndum Deum elfe corporeum
, ovfyçpftHpfci xcticMXotzrais , wigi rS m tl>cu rit Qioy.
ac referens eorum objeâiones , ipfas quibus utebantur feripturas
adverfus eos intentât ; in primis illas à Cyrillo çommemoratas,
quibus alæ, vel feptem oculi Deo adfcribuntur. Quæ hic memorat
Cyrillus vel ex eorum libris, vel etiam ex illo fortaflis Orige-
ni s loco accepetat. Audianos etiam hæreticos relpiccre potuit,
quos Arii 8c Nicæni concilii temporibns, vel paulo poft, exortos
memorat Epiphan. hæref. 70- n. 1. p. 811.
S' tsIs* ieuiTÜ. ] Ita aos cx codd. Coifl. Roe, Cafaub. Grod. editi,"
tSk* «orS.
M ij