Invcntio fan-
IrxCrucis fub
Conftantino.
lucidx Cm cis
* 7» Maii.
confîrmeris amplius : & , qui 1 avitam regni A è ßeßctiu^s- w r ßetaiAgfcC4rare?2swjci''\l2OT-
confecutus es hæreditatem , maioribus te è SÜBB ' . . _ àlÇ&.Wi/JOÇ IXMNPf1V , /nUei\U?OaOml JÏOJW I^MQcMLVIO isIi irV,fiar
coelo coronis honoratum addllcens, nine fer- - •'•«v a ' « " ^ -o * ^
ventrus Deo omnium Régi nunc etiam couve- vl0% 0g? /“ f f **&-
fiientes gratias agas * illinc verô majori adver- ßctmAj è vw> r 'nfèirtucrAjj ^nt^efs i^^çjLçictv
fum hoftes fiduciâ atque alacritate replearis, /ueiQvos 3 tv ksct iyßpfv ÿtipovis irA^pu^ç.
dum ex miraculis qux tuo tempore efïicit , tpyp feu cslw ßaunte'iaii dytiuxc^eu estÇfts GeocT
I m p e r i u m t u u m à Deo révéra, diligi N V ^ H H - H M H
comprehendes. , ,c , o c , v <, ,
I I I . Ac tempore quidem Deo amiciiGmi V p 70 ^ ^
ac 'felieis recordationis Conftantini patris tui, [Mn/Mts KavgrtiniM y ov 7ra.^s, <5 o&t»c#°* *
falutare crucis lignum in Hierofolymis eft re- B Çftv do levers Av yjtss tîvpwmj' iss %ictç^cl-
pertum: divinâ gratiâ viro pietatem rede quæ- 6*™$, rrtf hjlAcSs Çpfèiv'n r evenßjctf, r lhmce~
rent! hoc largiente, ut * abfeonditos landos locos
inveniret. Tuo vero , Pomine, omnium
piiflime Imperator, qui avorum pietatem ma-
jori in Deum religione fuperas, non e terra
jam, "led e ccelo data prodigia: & Domini ac
Servatoris noftri Jefu Chrifti unigeniti Filii
Dei tropxum vi&orix ex morte reportatx,
beata, inquam , crux lucis fplendoribus co-
rufeans Hierofblymis apparuit.
I V. Nam in his landis fan&x Penteco-
ftes [ leu poll - palchalis temporis ] .diebus ,
Nonis * Maiis , circiter horam tertiam , crux
permagna e luce conftruda, in ccelo fuper
fandurn Golgotham , & ufque ad fandum
OHvarum montem expanfa apparuit: non uhi ■
& alteri tantum confpedaj fed univerfx civi-
tatis, multitudini evidentiflime oftenfa. Neque
ut aliquis forte ‘putaveric, celeriter in imagine
xpv/ufxtvuv aytuv iticuy ctf^ßt-^vovs t evpeatv.
3 <wva S tazn f&y ’Tmv/hnßesn.'tt ßa cnAevy r c r£ ? j3 -
vix.hu evaiß<{en> [uifcovi 7» ' eurÇji t @gov g >
ßg/A tixMvXsiy yx. ct7re yni fo\inv, etM* 6% i^uvdv 7k j
9«u(WTtepynuSbfa' xj y W&iv x, cru>T»gyi r/UMlrio£
Xe*箫T, 5"ysvoyivyç ijx 3"©gy , f <5 ^ v"%c,i'cttv ^
vlxtjç ^ 7^ 01' , 0 fWn&ÇjA<i xlyp çaoeys, Quite
C fAcLpjmsf-pvycLjs cL,TmçpaL7n u v o v HgjffvÀ'J/nsif u Q jy ,
S'1. ’ Ey y b iaf$ oiyioifç (& /J ia it n u ep a it 'ß àytete
r igmjMçjjs,* N ovvafi Maietfç, fé&i tçatüm u^ lv , #
doc Quits »ücTïffx.Æ/aoÿUgt'Oÿ, £
d» , '^ j& 'iç tp y u sT ciyiy T o Aypÿzc ^ *
aytV ôfVç T ’E^.ajcS’y, dx.Tt7U/uèvoç eQajveif ùy gvi
xj M j 'n fU .f j s n v QcLveiç 3 c tM a TrdpTi n x S £ iTtAeu$
<Qcbvej>U7Bi^L S u a d e n . 00% ù ç OLV u s yôttoTjev,
ê£g u s <Qana.cicu ^p^J^cL/uspv' eL ftt'Q n •7iA.iiocnty
prætervolavit-, fed compluribus«horis defuper _ joe WÊÊÊa a 1 \
îertam oculomm vifu confpefta eft , folares D ^ ^ ■ S
radios corulcantibus fulgoribus exluperans ^
alioqui illis opprella infufeataque latuilfet, nili
iplo lole valentiores confpicientium oculis emi-
lilfet fulgores. Ita ut univerlà civitatis multi-
tudo illico.in fendam Ecclefiam confertim ac-
curreret, immilïæ à Deo vifionis metu cum læ-
titia conjundo perculfa j juvenum fimul ac fe-
niorum turba, virorum ac mulierum , ætatif-
que omnis, ad iplas ufque in thalamis per do-
mos reclufes puellas ; indigenarum uuà atque
exterorum |:;?'Chriftianorum , ac Gen-
tilium ex diverfis pardbus hue adventan-
tlum. Qui omnes unanimiter velut ex ore
ittjs cL7mçj)cL7noii<7U{S fActfjxcLpvyxjS mis >)AtcD<jiç
<LX,nVaCS VDUiOBCÇ* M y> £y VIT cCOTUy VIX&,U(Vos CALOL-
AV7z\i1t y gi [Â,y\ SïuJCL'TZil'rZgcflS »An# 1tls OPUffl g f-
2 * TU.S ?&l*7n}$t>tct4. u s CL7TÙP $ CLrQfßUS cJ%ctoirjç
Çrts 'deu <x,ytcu &x/x^r)mcw’£fatyoL/ueïv ^ 4 i n A i u ç
•7tA *% s i n x S rns % ott]!ccs Ç oCu /u z t fvQ ç jo zu / tiç
HSL7x% t% r vèuv cl/MX X) 'GBfieÇv'zifuv, ayfycSv te Xj
y x o e tfx u v , xj 7maus »A octets , ^ /Ue*gj.s aorte y yj'S'n
^ T xjct’ oiyjts %.?&iA.(k/0fi&fiuv xjfuy’ “ dvituriuy rt Xj
%tvuv, 'KeAçlctVcSy te êi/u& , ^ T dfAcL^ô%v ’Grihi*
(Mtwruv id y txu v . o/xoÿvjuaSbv 3 rnivruv y ù>s c% fvoç
i avitam regni hireditatem. ] Imperium à Conftantino pâtre &
Conftantio Chloro accepcrat. Porro à Claudio juniore originem
duccbat C'hlorus ; Ccu potius, crac cum co confanguinjtate conjun-
ôus. Si vero cjufdem ftemmatis principium alcius reperatur,
Trebellius Pollio in Claudii II. vira auétor eft eumà Vefpafiano
AugulVo originem duxifle, à quo Flaviæ geneis nomen & infignia
confccuia clc Conftantini familia.
« uv».»-, ©eâ fSfî -nS trzftÇ. ] Ita fcripfimus ex codd. Roe, Ca-
faub. & veteri illo Gcnovef. de quo mox diximus. Eadem loqurndi
xatio inferius rècurrit num. j. ©i» ^ rd nuftZittrtxä- In editis
- lue omittitur ©léè. Gretferus fie habet , ftófyrt, &c* 7t7iftr,tSeu
ù i i , ©£« jfiâr hsH n-.fzZ. Particulam (fyi legi dcbcrc fuadet
oppofita particula JV poft
C ] ita fcripfimus ex mf. Genovef. at in altero cujus
■ variances ibidem adnotancur , & in omnibus aliis editis & mû',
legitur dtvrui. Cyrillus in Catechefibus plurimis locis repertam
fub Conftantino crucem fupponit Cat 4. num. ié . Cat. 10. n. 19.
Suffragantur auûorcs gravifDmi, atque Eufebius ipfc Cæfaricnfis,
cujus filentium ad dettahendam fafti fidem ufurpatum eft, in
Pfal. 87 num. i}-meminit miraculorum fuo tempore ad monu-
mentum Domini faétorum, quæ nonnifi de reperça: crucis cir-
cumftantiis intelligi poffe videntur.
y *3&f 7»* ©««>• ] Roc, Cafaub.Gcnov. tsés vè $««», in res di-
vinas. Gretf. a&s.ütér. ^ ^
Um tropeum Mucavi ex fola conjcftura, quod in omnibus editis
& mlT. codicibus habetur > 7?' num rîjt r» Swdn tinijs vftm
mum, tropium contra mortis viSoriam. Verborum r?f kztu
tranfpofitioncm manifeftam elTe judicavi. Eufebius de laudibus
Conftantini cap. n . feribit dc eretftis in honorem Chrifli mo-
numentis , Tf.wetf* r$f *«7ti n iU. t duyWf/fyu. Cyrillus
ipfe Cat. 14. n. I. 7> rijl xcmi rS 3«»«Va Ukik Sna'irc-n.
Mox, eaverba E»7«; rajs , &c. ita leguntur apudGretlcr.
E’» y*f Tdjf j/MfUft rainim rfs ijiuc n» r«xtcit; In his enim[unite,
Ventecoftes diebus. In mf. fanlta: Genovef. E » yip rajs v'/xtpait rfo
uyxt rooms ntir^ieer« ; In diebus enim fanffi hujus Penncoftes.
t No'irtwr Maiajr. ] Hsec dici nota omittitur in codd. Roe ,
Cafaub. 8c Genovef. nec lcfta eft a Grodccio. habetur tamen in
editis Gretfcri , Prevotii 8c Ottob. omiflam i nonnullis judica-
mus , quod NonxMaia: nunquam cum die Pentecoftcs polfit con-
cutrere. hie autem dies Pentecoftcs intelligebant feftum ipfum
ita diftum, quum quinquaginta poft-pafehafis temporis dies in-
tclligere debuifienc.
C ” oft/MyS}* ] Ex Gretfcro articulum « voci rwgj!< pr*-
fixum expunximus. Conjuntftio £ ante t»xeA % fuperflua, abefti
cod Genov, crucem in lucida iride conclufam fuifle alii audio-
res ferunt , de quo vide prxloq. num. 14. Tefte Sozomcno quin-
decim circiter lladia crux occupabat. quod intervallum clt di-
ftantix montis Oliveti ad Calvariam.
4 twmilA it Kffi H»o>i, 8cc. ] In horum verborum collocarione
Gretfcri editioncm 8c codd. Roe 8c Cafaub. fecuti fumus ■, quorum
ledlio 8c minus perturbata , Sc antithefes , quibus hoc loco
cumulatis gaudet Cyrillus, melius dilpofitas habet. In editioni-
bus CyrilU vox Wi &*>, non ante fed poll X&rtxtin pofica eft.
WfMflss ,
E P I S T O L A A O C O N s f A K T Î Û M Ï M P S R A T Ö R E M ‘ « M
ço/ucclss X & ç o y Iticrtuo t xjùçj.ty y/udfyf, T’ yoy A uno Chriftum Jefem Domiôum noftrurïl, nliunl
V 0 g y t fxsvtyzyin y t fai/ji&lsimtoy* dyvfxfouurtov'
Z fY f) TE XJLj lalfCL (Gsfy'ASf&OV'T&V » ° 7< "KejiçlcLVcdy
, S SÙjfUcL 5 Ttà/jêjoi&is > Gpo d» 7M% s ovQ'iccs’&t
, r/’ùysiç, ctM* dv ’dvnhiZu 'nv&ifMxXss &uua,[uus‘
rS#^ rK jc / cvt&py-Kuy fxsvov H s£fo)yW\tpÀtiov, ^ A \ *
% ïepvciïv %o%y jb & p iv & tjjid fjo y .
g. ß Em) %\uio lî/uéïs oi £ hpyuaztAYifx. otxjjitpes,
Dei unigenicum-jinirabilium efïèdorem laudibus
celebrabant : reipla & experientia cognofeentes^
Chriftianorum piillimum dogma , non in per- i. ct>t. 11.4.
ßtaforiis faptentioe verbis, fed, in demonßratione
Spiritus ac potent ix conliftere : non ab homi- Hehr. n. 3.4.
nibus felum adnuntiatum, fed è coelis Dei •
ipuus teftimonio comprobatum.
V. Cum igitur. nos Hierofolymæ incolæ }
S' vfy/jjufiss dp&htov clotw^s /tè^A^^oV- mirabile illud prodigium ipfis oculis con-
Sy ©gu jtoL r t f TmfjfscLcnA^yXj tju rtJ /wvoytvtff B Ipeximus , Deo omniüm R ég i, & Fiiio unige-
Quo confilio
hæc apparitio
Impcratori fi-
gmficata..
© g o e f, r KsfiirtuoA/J f u r &%L&.çl<xe eGrÇjmcuoïunv
cLmSuK&.utv te , Xj "dtftSuavuev, ftoyes d ^ 'tiv ik s Xj
rdj&lp f %oQ\?dsS <JV K^cTOtç dv itis ciytois ItTTDlS
irn n lvi/u ^ jo i t e io, mm otiLtyvoi' eh( 3 to « im vgpviobs
(&)TU.S %07tIioCS/Li» etffeßLSbuOCLf OIU7TH > ^AA* âjcifnico
D e i coó v enientem cum gra tia rum acbiohö
ad ó ra tio n em e x fo lv e r im u s , & e xfo lv emu s -y aifi-
d ua fqu e pro t u o D e o d ile d o I m p e r i o
in his fa n d is locis preces eiFuderfmus , efFun-
d emufqué : oporte ret v e ro coeleftes illas a D e o
vihones minimè filéntio t r a d é r e , fed fauftum
ysAiroLcdaj ov t ey%oy AJazZeiar c^ao-vis, illu d tu x D e o p le n x pietati Duncium p e r fe rre j
> ituiruv7 icajtvSf.'M/uzy r ^oL/upLcLruv. JU d y M illico per has litte ras [ id fa ce re ] m a tura vimu s i
■ M W B W t e j a m p r s c e f -
M 1 » n /n »/-> n n ' ? > ' l i t rundamento * partam e x his nuper d iv imtu s
t e&gfoxpcLrus %o%v vkt^y^tyrvv yv <nv ■ © oftenfis co gn itio n em in xd ific an s , firmiorem in
'j\ $b[Mio&4, / fieGcyorsepy //, S £is T x/j&ov mffi) D om ih um noftrum Jefum Ghriftum aflumas
hiovv X e / 9 ’ 1' dvaAg&ois Spats’ opuS 3 <£ 7mens iid ü c iam : hm ulq ue con fueta omni tu a fo r titu -
civSpfcts azusiljots mifKvipufbiios, cos clv cuvmvipuv ‘ü 116 plenus, camqüam ipfum D eum te cum mili-
H H H H r M i « I 1 er tan tem h a b e ü s , crucis tro p xum a la c e fr im e
Qygoi/ (sviLLU^yov. o 9 qaxjp9 if07ttCfov g itiMSietigL _ ’ f • • r 1 • • ' (r^A' ’ ' / ^ \ \ » proreras j tamquim gloriaDonum gloriationem id. cat 13,
8 'cnOfQtpnr k^ ^ ^ twv, S .hiybt* at 0fl-enfum jü ccc\0 fignum invehens. cujus vél »• i-
$*pvu cmpuiov imx’f Hoyts' £ & 2> figuram hominibus demonftrans ccelum, majocLVtStfTms
o 9&V0S, pieiQvus coo<to^i<ntit. rem in modum gloriabatur.
<? . To fJbp Tti Jzwp&itvpyrijucL tVto , (ZcLoiteS V I. Atque hoc quidem prodigium , Deo ^ Hoc j^dw
Z %oQiAeeure, (zv&Qnrtóv p&pTvp}cLjs, Kïl X^^cf amiciffime Impefator,fecundtim 1 prophetarum
Quva\s dfcLjs dv ôjaXJy tAi'o is èyxzi/iA. p.c tis cc. jcj» V ceftificationes, ac voces Chrifti fandas qua: in
Asvytos , g>TEAg,o 3 » t e y tut, ^ irr&Aiy puftyus TEAg-
t\j>)oï.icui. do ybref x f M cct^ó/oj' EvccfytAiu ,/ céA-
Asvrcov ezs^jpjfj.cl'mv yvcJcnv ô 2urvp itîs fxÿ-xsx-
çJlois ’dc7rtsvA9ts eû/rf Swpßvfißftos, X) A cootivcov itis
p u f cûtitos " opuAcJy, A^JXJid(çL sarCßctfuQutcJy
i gAg y ï K c q TB te Qclvvos) 'è cmpuiov « ° ijo iï y c tr£ z ? -
phecis 8c Chri
fto prædidlum
evangeliis jacent, nunc eft adimpletum, & ite-
rum plenlus adimplebitur. Nam in evangeho
fecundum Matthxum, futurarum rerum noti-
tiam beatis fuis apoftolis Salvator impertiens^
& per illos ad eorum fucceffores verba faciens*
difertiflime prxnuntians dicebat: Et tunc appa-
rebit fignuvn Filii hominis in ccelo. Quern qui-
Id. cat. 13. ».•
41. Cat. ij.» .
7iDu d» r t f ip^yco. hu rlva, t &jdSyzAAuv'%icuv ßi- dem divinum Evangeliorum librum pro more
CA9V m o u ffu s Eris dvciA&fsuv, 7u s Ä in manus fumens, teftimonia ejus rei prxnun-
E
« diufttutrat. ] Ita fcriptum repcricnccs ld. Ro e , Cafaub.
Genovef. pofuimus loco äftnsmn.
S Ew« -niiiw. ] Vocem eV« omittens cod Gretf. phrafim hanc,
qux prxfentem numecum occupat totum , in duas partes conci-
d it , acque ab. fufa initiis obfcuricate 8c intricatione liberat. at
fimilis prolixitatis ab eodem verbo incipientem phrafim vide
Catech. 4. num. 6. Voccm 71/ww Cyrillus raro initio periodi
l° cat- , ~ » r
y ] Ita melius conneélitur cum ifoïs... »ix^npis,
8cc. prxcedcnte, quam imnAtra codd. Roe , & Gafaub. vd to-x&ro,
Genovef. Forte tarnen feribendum icxxo'aodyhj. alius eft locus
Cat. ij. n. 35. in quo poft nominativum fingalare, ponit verbum
pluralis numeri dc fe loquens , t%»>. . . , tametfi id
ex'nonnullis 'mlT. corrcxerim. Coco <rS, quod mox fcqui-
tur , ex Roe 8c Cafaub. feripfi n*g? «'». Paulo poft, pro im#
Strrut, feripfi imïcxSiiTO, cx codd. Roe , Ottob. Cafaub. Gretf.
Gcnovefano veterc , 8c Grod.
y toiboMimg^» fS/j, 8cc. ] Paulo aliter in codd. Roe, Cafaub. 8c
mf. Genovef. fS/1 rl» ( Roe 8c Cafaub. mendosè ms) eis
rit Kuglet iiftat i'qtrür Xgssii dtaXcébys ixuiftx' fruprUt A', KSt) irctms
iiS(dot , Sec. firmiorem quidepn in Dominum noftrum [efum chri-
(lum fidem adfumas , confidens verb I & omni, See. Paulo poft ,
deeft ix ar ante ©1«* ovpmstXfl*, Gretf..
• irsftrtp'tpipf. ] Ex edit. Gretf. 8c codd. Roc 8c Cafaub. emcn-
davimus vitiofam Cyrillianarum editionum feripturam *ZS^'t^s.
Trophxum .crucis, quod alacricate fumma proferre jubet Imperatoren!
, eft labarum Conftantini, feu vexillum, crucis 8c mo-
nogrammate Chrifti infigne, quod ab Eufebio deferibitur lib. r.
vit. Conftantini cap. i j . Sc Conftantius in numifmatibus effingi
voluit illud manu prxfctentem. Vide Baron, ad an. 313. n. 3,
Verba, ts 2*<x§ii ci ifeuS rr/lSe* , ofttnfum in coeh
fignum invehens, ad vifiónem Conftantini referri videntur : quod
enim invehebatur in bellis ab ipfö Conftäntiö crücis fignum ,
non aliud fuit prxtcr illud quod Cbnftantino patri in ccelb
oftenfum eft. nifi Conftantium Cyrillus hortetur, uc vexillum ,
crucis recens Hierofolymis confpeftx figuram referens, ad fuurft
in bellis ufum contexi eurer. At verba i w ^ , &c. cujus
vtl figuram , 8cc. ad rccelitem vifiónem Vel folam , vel cum Conftantini
vifione Conjunöam pertinent.
i prophetarum teftificationibus, &c.] Quod fäcrörum nbftrorum
prophetarum vaticinium refpiciar auftor divinare non facile eft.
Verum funt nonnulla qux eo traherc non xgre potuit: üt illud
Ezechiel, xi. 13. ui dfeen di t gloria Domini de medio civitatis, fie-
titque fuper montem qui eft ad orientem urbis. quem löcum Hieronymus
, de rutilanti fuper montem Oliveti crucis figno
pretatur. tel illud Ifaïx xi. i.z. Levàbit fignum in nationes -, quod
BafiliuS pag. 151 de figno criicis intelligit, 8c fimile putat ifti
prophetiæ Mate. xxtv. 30. Videbunt fignup filii hominis, 8cc. quam
CyrilluS ad rem prxfentem accommodât.
Z Xesr* <panijs àMc djoPyxUis , Sec. ] Prxpofitionem e.
adjecimus cx cod. Gcnovef ambo priores cum Ottob. habenc
djieis XjcSyM'ois , Chrifti vocibus que in fanÜis evangelus pefits.
funt. In Gretf. eft aCxfy^o, ( corrupte pro XjuTyoJ») ipedf^or.
■ Prodigium hoc... & Chrifti fanliis vocibus in evangelio infertum.
De Hujus prxdiftionis ad hune locum accommodatione vide
VTf°pixsT™oquens. ] Codd. Roe & Cafaub. ifufSet,. Eadem le-
o-crat Grodecius , fed loco p*r «unis, poft eos, lcgit /«r ««r* ,
vertens , qui cum eo verfabantur. Vide fimilcm locutioncm Gat.
ry. num. 4. Cat. 17. num. 3s, Y y