De ædc fan- ^ Ad tollendam omnem è chriftianorum animis fanr
a Uicri- dtorum locorum memoriam, Adrianus imperator Veneris
C u ftatuam, unà cura xdicula ipfifacra, in loco ubiChriftus
eft crucifixus, impofuerat. Sandhi m vero fepulcrum mu lea
humo aliunde comporcara abdidic penitus , locoque ad
mediocrem altitudinem evedfco, fimulacrum Jovis ibidem
conftituit. Hieronymus epift. 1 3. ad Paulinum utriufque
contaminationis teftis his verbis : Ab Hadriani tempori-
bus ufque ai imperium Conftantini, per annos circiter centum
oBoginta, in loco RefurrcBioms fimulacrum fovis, in
crucis rape ftattia ex marmore Veneris a Gentibus pofita
eolebatur. Conftantinus diffipatis idolorum monumentis'
• fepulcrum egefta humo qua contegebatur aperuir : 8c in
ipfo loco reperta crux quam Judæi ibidem in tumulo jn-
foderant ; ex Chtyfoftomi homilia 84. in Johan. Hanc
Paulinus repertam ait m loco teftificationis, alta egcftione
referatis terra fimbus, effbjfo : epift. 31. n. 5. quem locum
appellans num. 5. pftfionis locum, impofito Jovis fimulacro
contarninatum ait. at is non crucifixionis fed fepulturx
locus erat. in fepultura: igitur loco reperta crux, non in
crucifixionis, at arbitrates videtur Guillelmus Tyriusà
nobis num. 14. infra citandus. Sandhim monumentum
Conftantinus, cum excicata fuper illud elegantiffima rede,
turn adjundta bafilica exornare conftituit. Ab ornamen-
tis fancti tumuli aggreflus, ilium ait Eufebius lib. 3.
vit. Conft. cap. 34. Tamquam tonus operis caput extmtis
columnis S3 maximo cultu diverftmode decoravit, cujufque
modi ornamentis Ulufirans. & lib. De laudibus Conftan-
tini cap. 9. Servatoris monumentum fempitema memoria
dionum, illiufque tropaa contra mortem ereBa , ornamentis
, qua dicendo exprimi ncqueupit, decor avit. hxc tantum
Eufebius. At ex Cyrillo, Hieronymo, aliifque authoribus
accipimus, excitatam fuifïè à Conftantino in eo loco am-
plam 8c fpatiofem xdem , q’>x aliquando Ecclefia dici-
tur : in qua Cyrillus catechefes myftagogicas pronuntia-
vit. vid. cat. a8. n. 35. Epiphanius çoram plebe, clero 8c
epifeopo concionabatur, tefte Hieronymo epift. 3 8. al. 61.
& ad facrificium altaria difpofita erant, Beds .(altem tempore
, ut modo aiebat fub nnem num. præcedentis. Ornamentis
fepulcri locum fadturus Imperator , & veteris
horti qui à Chrifti temporibus fupererat maximam partem
dilfipavit, ex Cyrill, cat. 14. n. 4. & anteriorem mo-
numenti fpeluncam eraflt,ibid. n. 9. fed 8c ipfum monumentum
à rupe adjundta prxcidifïè & avelliflè dicen-
dus eft, fi vera eft,,quam modo ex pofterioribus authoribus
daturi fumus, Anaftafis deferiptio. quamquam Cyrillus
laudato loco illud indicare videtur, Sc fecram fpeluncam
adhuc petrx five rupi, in qua excavata erat , adhxfiflè, Sc
ipfam petram novis urbis antemuralibus fuifïè conjun-
&am. Sed de priori verba ejus non feris funt diferta :
injo fi anterior fpelunca rotum monumentum ambibat,
ea erafe fequitur prxcifiim fuifïè à rupe fepulcrum. Ædes
fuper illud excitata, ut dixi, Anaftafis nomen fibi proprie
adtributum habuit: quam ita deferibit Beda citato jam
fxpius libro : Hujus ad oceafum Ecclefia ( Golgothanam
dicit de qua num. 6.) efl àsiasdnai , id eft refurreBio-
uis Dominica rotunda Ecclefia, tribus auBa pa>i?tibus,
duodecim columnis fufientatur: inter parietes fingulos latum
babens Jpatium via, qua tria altaria in tribus locis parietis
medii continet, hoc e/l Auftrali, Aquilon all S3 Occidentali.
Hoc bis quaternas portas, id eft introitus, per très è regione
parietes habet ; è quibus quatuor ad Euronot um Vulturnum,
(3 quatuor ad Eurum JpeBant. Hujus in medio monumentum
Domini rotundum, in petra excifum efl, (3c. ut fupra
num. 3. Eodem fere modo Pafehafius loco jam allegato :
Nunc autem ,ficut tradunt qui inde ad nos veniunt, ecclefia
ibi efl eximii operis rotunda, triplici pariete diflinSla ,
in cujus medio monumentum efl : habens ab Oriente eccle-
fiam qua Golgothana vocatur adhuc hodie. Quid fit triplex
die murus, aut unde accepta lux interje&a inter muros
fpatia illuftraret, non fatis intelligo. Ad hæc duodecim
tantum-columnas in -sede tarn capaci pofitas, non fatis
magnificentiæ,quâ decorata dicitur, convenit. Confulti
ea de re à me periti artis fuae archite&i uno ore re-
jfponderunr , excepto exteriore & ædetp cingenre ac clau-
dente muro, parietem ilium, qui à praefatis authoribus médius
& reruns appellatur, nihil nifiordines columnarum fibi
videri : quorum cum forte denfiores quam in communibus
porticibus efïènt p ilx , intercolumniaque minus lara Sc
aperta, parietum nomen iis datum. Cæterum exteriorem
murum & medium côlumnarum ordinem five porticus
médias, eo côlumnarum ordine deprefïiores fuifïè qua:
magnam aream circumcingebant , ex quo prærer Exe-
dras in areæ circuitu difpofitas, duo porticuum ordines
ejufdem, opinor, alticudinis conftrudli efïènt ; eoque modo
magnificentiam 8c luçem ædi illi artribift. 0 6 to portas Beda
numeratomnes ad Orienrem five æftivum five hiber-
num & urbis antemuralia obverfas : fed prætermittit oc-
cidentalem, omnium forte magnificentiiîimam , per quam
deAnaftafi ad Bafilicam vel de Bafilica in Anaftafim perge-
batur,fblemni fæpe epifcopicum toto clero ac plebe incelfu.
5. Separata erat Anaftafis à Bafilica .atrio Jubdivali va- De a trio
flijfimo, cujus folum Conftantinus jplendido lapide conflravit,_fubdmli
longijfimis undique porticibus ad tria later a, orientale ,
ridionale Sc feptentrionale odditis , ut monaftici clauftri vBafilicam.
fpeciem referret : occidentali veto lateri, quod è regione ^
jpelunca pofltum foils ortum fpettabat, cum ejfet conjunSla vit.Confi.c,
bafilica, ipfâ vice porticus erat, magnificis gradibus qui- 3j . 34.
bus ad cam adfcendcbatur ac portis decorata : quem
afpettum porticus ad;un£ta fuftuliflèt, lucemque bafilica:
non modicam detraxifïèt. De loco illo Hierqnymum
loqui puto ad cap. z. Joel ir. 18. cum ait: Noflns tem-
ponbus vidimus agmina locuftarum terram texijfe fiidaam :
qua poflea mifericordiâ Domini, inter veflibulum (3 altare
( hoc efl inter crucis (3 Refurreftionis locum ) facerdotibus
S3 populis Dominum deprecantibus, atque dicentibus, Parce
populo tuo j &c- vento Jurgente in mare primum S3 no-
vijfimum pracipitata funt. Qe eodem quoque fortafîîs di-
c.unt monachi Çranci Jerofolymis in Olivarum monte de-
gentes apud P. le Quien Difïèrtat. Damafcen. 1. n. 13.
Die fanSlo Dominico congregati funt facerdotes cum clero
(3 populo contra fèpulcrum Domini S3 inter fanftum Calvaria
locum , nift extra atrium pofiti efïènt. Sûnt qui in
illo atrio fubdivali 8c veteris horti reliquias de quibus Cy-
nllus dicit cat. 14. n. 5. & monticulum Golgotha five
crucis locum , comprehenfum fuifïè dicunt. Qnæ mihi
fènrentia plurimis de caufis probari. non poteft. Primo
enim., quaenam in fblo lapidibus conftrato , cujufmodi
erat id atrium de quo loquimur i horti veftigiaconfèrvari
potuerunt-, aut cui bono confèrvaflèt Conftantinus ,..cum
ipfi anteriori fàn&i monumenti fpeluncæ non pepercifïèt ?
Secundo, eadem ratio foli lapidibus conftrati facit ne ibi
monticulum Golgotha pofitum credamus j qui cum fifïù-
ram in rupe perfpicuamconfèrvaret, exeat. 13. n. 39. non
erat lapide cônftrata rupes. Tertio, vix illi comprehen-
dendo ac cingendo atrium noftrum fuffecifïèt, quod folâ
cum Anaftafis turn Bafilicx latirudine conftitifïè videtur,
cum eflèt multo longins quam latius. Quarto, ex Bafilica
videtur fàcrum monumentum confpejftum fuifïè 3 cui
rei interceptus mons obftitifTèr.
6. Dubitare tamen non pofïùmus quin Calvariæ locus DefituGoI.
médius effet inter Anaftafim 8c Bafilicam. Sirmondus gotha,
operum tom. 4. pag. 437. in explicatione triplicis nummi
cap. 1. citât hoc reftimonium ex libello Eucherii Lug-
dunenfis ad Fauftinum ( leg. Faufttim ) Infulanum prefby-
terum, hoc eft Lirinenfèm, poftea Reïenfèm epifeopum,
de Hierofblymitanæ urbis fitu, à fè in Vaticana bibliotheca
vifo : Primum de locis fanttis, pro conditione platearum
divert endum efl ad bafilicam, qua Martyrium appellatur, a
• Conftantino magno cultu excuit a. Dehinc ab occafu , ( hoc
eft occafum portis fuis refpicientes', nifi fallitur Euche-
rius in fitu) infunt Golgotha S3 Anaftafis ; fed Anaftafis in
loco eft refurrebhonis, Golgotha vero médius in Anaftafim.
at martyrium locus eft Dominica paflionis, in quo etiam rupes
apparet, qua quondam affixo Domini cor pore crucem per-
tulit. Valefius in epiftola ad amicum fuis in Eufebium
notis fubjunéta fie corrigit : Golgotha médius in Anaftafim
ac martyrium, locus eft, 8cc. Beda qui hæc vidit & ex
parte tranferipfit, huic le&ioni fuffragatur. Dicimus ita^
que 8c montem Golgotha & veteris horti reliquias extra
atrium fubdivale ad Aquilonem fuifïè , fèparata ex
Itinerario Hierofblymitano , jaélus lapid is diftantia' cum
ab Anaftafi turn à Bafilica Calvariæ monte; paffibus
8. ex Itinerario Antonini Mart. pag. 15. Magna cer-
te diftantia non erat : nam ex Bafilica Refurredtionis,
patentibus portis confpiciebatur, ex cat. 13. n. z}. Credo
in atrio e regione Calvaria; apertam fuifle portam qua:
eo duceret. Cyrilli tempore nondum ad Calvariam aedi-
ficata erat ecclefia, qua: eo in loco fuccedentibus temporibus
exftnufta eft. Nam Antiochlis Laurx fandfci Sabx
monachus in epiftola prxliminari ad Euftachium tres di-
ftin<5tas xdes memorat: SanEla Calvaria, fanüa Anaftafis,
& Bafilicam veneranda Crucis qua mater ecclcfiarum eft.
Hanc fandhe Calvaria: ecclefiam diruit 8c incendit Coftohes
an. 615. tefte Eutychio Aniial. tom. z.pag. z iz . Diruit,
inquit, ecclefias Conft ant ini, C ranii , S3 Sepulcri; in C ranium
S3. Seputcrum injeBo igne. fed non diu poftea a Mo-
defto patriarcha reparatx funt: eo in. Syriarn ad cogen-
das a chriftianis eleemofynas profeebo. Magna, inquit
idem Eutychius pag. z 19. opum vi collegia Jerofolyma re-
verf us, ecclefias RefurreBionis, Sepulcri, Cranii, S3 S. Conft
antini exftruxit, ea qua jam ex ft at fabried. Hanc Calvaria;
ecclefiam centum poft annos fic deferibebat Beda loco
jam laudato: Dehinc ab occafu ( ecclefia: Refurreäionis
five fandtee Crucis ■) Golgothana videtur ecclefia, in qua
etiam rupes apparet ilia, qua quondam ipfam afpxam Domini
crucem pertulit; argenteam modo pergrandern fufli-
nens crucem, pendente rhagnd defuper area rota cum lam-
padibus. Infra ipfum verb locum Dominica crucis excifa in
petra crypt a eft , in qua fuper altare pro defunBis honorandis
facrificium folet ojferri, pofitis interim in platea corporibus.
De majori 7- Occidentali atrii fubdivalis feu clauftri lateri, quod e
bafilica Re- regione fpelunca pofitum foils ortum fpeBabat, conjunBa erat
fuuedioois. bafilica fanctx Refurredtionis. verba funt Eufebii cap. 3 6.
Credibilior fane 8c Eucherio qui Golgotham & Anaftafim
ab occafii Bafilica; pofita feribit; & Beda qui ad occafum
Golgothana: ecclefiae, inter bafilicam 8c fandtum fepulcrum
medix, fandtum fepulcrum locat; & Pafchafio qui ad
orientale fandbi fepulcri latus ecclefiam Golgochanam point.
Beda Eucherium , Pafchafius Bedam, 8c Eucherium
forte, tranferipfit. Ex Eufebii deferiptione conftat fandtum
fepulcrum 8c Anaftafim ad Orientem , Bafilicam
verb crucis h regione pofitam ^d Occidentem obverfam
exftitifle; portis fandtum fepulcrum refpicientibus ad fo-
lem" orientem converfis, portis autem oppofitis ad me--
diam urbem pertine'ntibus. Erat itaque obverfa non ad
Orientem, ut fere femper moris fu it, fed ad Occidentem
ecclefia 3 quod 8c nonnullis hujus cetacis ecclefiis
commune erat. Erat, ut videtur, hxc ecclefia atrii fubdivalis
8c fandti monumenti fblo eminentior. Id colligo
ex Eutychii loco, Annalium tom. z. pag. z 84. referentis,
Omarum Saracenörum captis fub Sophronio patriarcha
Jerofolymis, cum urbem ingreflus ä patriarcha dudtus effet
in penetrale Refurredtionis ( quod non de ipfo templo,
fed adjundtis' atdibus ipsäque for fan patriarchali domo
intelligendum ex contextu conftat) adveniente tempore
precationis legibus lux religionis imperato, rogafle So-
phronium ut fe in locum orationi facienda: opportunum
addueeret: introdudtum in templi medium tegete ibidem
lubftrato, orare noluifle : fed egreflum ad gradus qui
funt ad portam ecclefia S. Conftantini qua Orientem refpi-
cit, ibi folum fuper gradus oravijfe. poffunt hxc de gradibus
alterius ecclefia: S. Conftantino dedicate, de qua
Eutychius num. pratcedenti a me laudatus dixit, intelligi.
led melius ecclefix Refiirrectionis a Conftantino xdificatx
videntur convenire. Erant autem porta: tres ad orientem
fblem apte difpofitx, ex Eufeb. cap. 3 8. quibus fepulcrum,
& , ut d ix i, mons Golgotha confpiciebatur. Bafilica hare
non,u t noftrx'vulgo in crucis formam, extrema parte
in femicirculum vel ovalem figuram arcuatä, fed redtan-
guli parallelogrammi forma xdificata, portis a fronte &
De muris » a tergo fibi refpondentibus aperta. Hujus ftrudturae ma-
interius „ gnifieentiam his verbis deferibit F.ufebius lib. 3. vitConft.
or^ris**1*” caP- 3 Opus admirabile in immenfam altitudinem ela-
» turn, 8c longitudine ac latitudine maxima expanflim. Cu-
» jus interiora quidem verficoloribus masmoris cruftis ob-
» tedta funt: exterior verb parietum fuperficies pofitis la-
« pidibus probe inter fe devjndtis decorata,eximiam quam-
De tefto „ dam pulchritudinem, nihilo inferiorem marmoris fpecic
& cameris g prsferebat. Ad culmen vero & cameras quod attinec, 6x-
interiori- ” teriora quidem tedta plumbo tamquam firmiflimo quodam
bus. m rriunimento ad liiberhos imbres arcendos obvallavit: inte-
“ rius autem tedtum fculptis lacunaribus confertum 3 & inftar
f vafti cujufdam maris, compactis inter fe tabulis per totarn
bafilicam dilatatum, totumque auro puriffimo coo- ••
pertum, uni verfem bafilicam velut quibufdam radiis fplen- .«
dere faciebat. Brevius Cyrillus nofter cat. 14. u. 14. Hu- ««
jus temporis Imperatores fanBam hanc in qua fumus Salva-
toris Dei refurreBionis ecclefiam , ar'gento induBam, (3 auro
infufo diftinBam extruxerunt; S3 pretiofis ex auro, argentot
ac gemmis, exornarunt donariis.
8. Duplex in bafilica pars diftinguenda, navis 8c altare. De pom'-
utramque autem tota longitudine eingebaut porticus fic cibas latc-
ab Eufebio deferiptx cap. 3 7. Porro ad utrumque latus, «ra^^us‘
geminx porticus tarn fubterranex quam fupra terram «
eminentes, totius bafilicx longitudinem xquabant. Ex «
his,qux in fronte bafilicx (hoc-eft exteriores) erant, in- «
gentibus columnis fulciebantur : qux vero interferes , “
peflis ( five pilis lapideis) magno cultu extrinfecus or- «5
natis fuftinebantur. Nonnulla in hoc textu explicatione <•
indigent. i ° . quod fubterranea (3 fupra terram eminentes
porticus dicuntur , coSv dvaytiav 71 xj w-myeicisv 3 liebt
ad litteram de fubterraneis porticibus intelligi poflit,
magis tamen, ut in hunc locum notat Valefius , exifti-
mandum fignificari, alias fblo ipfius bafilicx xquales,
al&s vero’iifdem fuperimpofitas fuifle, cujufmodi in ma-
joribus noftris ecclefiis, verbi gratia in Parifienfi videmus.
Cujufmodi porticus antiqui vocabant feu Jistjpif.
z ° . Binx ad utrumque latus tarn inferiores quam
fuperiores porticus erant , ut etiam in majoribus noftris
bafilicis moseft. idvolunt verba sow it dvayzluv n ^ rs-'n-
yetavJifvjAOi . Id fequentia manifeftilllme convincunt.
ait enim Eufebius alias in fronte bafilica futffe 3 quod
non de portis intelligit, qux propriefrons bafilicx , fed de
exteriöri laterum afpedtu; ita ut illx , extra tedtum bafilicx •
commune pofitx,grandibus columnisabexrerioriparte ful-
cirentur. Alixab Eufebio interior es appellantur, qux non columnis,
fed pefTulis ac pilis denfioribusxjuadrangulis forte
fuftinebantur 3 quod iis bafilicx tedtum incubuifle videatur,
cum alterx exterius appofitx 8c applicirx fuerint. In navi ambo»
erat Ambo five pulpitum cum ad ledtiones turn ad con- ac*
ciones, cujus formam ex veteri ufu fic deferibere poflu-
mus, ut pulpitum fuerit circa mediam navim ad unum e
lateribus applicitum, in quo concionantis epifeopi thro-
nus fupprne exftiterit: inferior gradibus aliquot ledto-
rum locus; xqualia folo prefbyrerorum ac clericorum in
circuitu fubfeilia, cancellis undique conclufe. In fumma Deferiptio
Eeclefix parte erat altare, in medio hemicycli, feu potius hemicyclific
fcmicylindri, ex duodecim columnis conftrudti pofitum. alcar^s°
de quo fic Eufebius cap. 38. E regione harum porrarum' «
( trium riempe ad orientem fbleiri contra fepulcrum dif- «
pofitarum ) erat hemifphxrium, quod totius operis caput «
eft, ufque ad oilmen ipfius bafilicx protentum. Cinge- «
batur id duodecim columnis pro numero fendtorum Sal- «
vatoris noftri apoftolorum; quarum capita maximis era- «*
teribus argenteis erant ornata. Altare medium, ut videtur
, fpatii locum occupabat, velis extra fecrificii tempus
ex veterum Grxcorum more conclufum. Pone altare 8c
in femicycli fundo thronus epifeopihinc inde inferiora
pro prefbyteris feamna. Altare cancellis a navi fepara-
turn erat; qui in hac feltem ecclefia mediam hominis fta-
turam nonexcedebant. Cum enim in iis quidam cubitis*
inniteretur, reprehenfus eft, ut in vita fandti Euthymii
pag. 60. narratur, cancelli illi circum totum hemicy-
clum circumdudti fuifle videntur. Prxter altare prxei-
puum erant Paülino tefte ep. 31. n. 6. alia altaria, qux
aurea dicit. Pone hemicyclum bafilicx ftrudtura conti-
nuabatur ad portas ufque ad urbem ducentes,
9. Egredientibus ex bafilica in urbem, occurrebat atrium De atrio
fubdivale porticibus ad utrutrique latus exornatum, eoque P°A'«'10n.&
pertranfito exteriora propylxa feu veftibula. De his in X1S'
hunc modum Eufebius cap. 39. Hinc ad eos aditus qui ”
ante templum funt progredientibus aream gr. euSpuj **
interpofuit. Erant autem in eo loco primum atrium gr. “
auKn , deinde porticus ad utrumque latus, aepoftremo "
portx atrii. Poft has, totius operis veftibula gr. “
Kcu* in ipfe media platea in qua forum eft rerum vena- ce
lium, ambitiofb cultu ornata 3 qux iter forinfecus agen- “
tibus, afpedtum eartim rerum qua: incus cernebantur, non "
fine ftupore quodam exhibebant. Atrium illud quadra- “
tum vulgo erat, fonte in medio faliente ad. ufum eorum
qui ecclefiam ingrediebantur, ornatum. Noftrum illud ad