8. Purgatio e s t , quum factum quidem conceditur, sed culpa
remouetur . Haec partes habet tres , imprudentiam, casum, necessi-
tatem . Deprecatio est , quum et peccasse se , et consulto peccasse
reus confitetur , et tarnen 3 vt ignoscatur 3 postulat: quod genus peiv
raro potest accidere.
9. Item ex legal! statu haec oriuntur 3 id est 3 scriptum, et voluntas
3 leges contrariae 3 ambiguitas 3 collectio 3 siue ratiocinatio , et
definitio legalis . Scriptum 3 et voluntas est 3 quando verba ipsa vi-
dentur cum sententia scriptoris dissidere . Legis contrariae status
est 3 quando inter se duae leges 3 aut plures discrepare noscuntur.
10. Ambiguitas est, quum id , quod scriptum est , duas , aut
plures res significare videtur. Collectio, vel ratiocinatio est, quando
ex eo , quod scriptum est, aliud quoque , quod non scriptum e st,
inuenitur . Definitio legalis est, quum vis verbi quasi in definitiua
constitutione , in quo posita sit, quaeritur.
11„ Status ergo tam rationales,quam legales a quibusdam cer-
tius decern , et octo connumerati sunt; ceterum secundum Rheto-
ricos Tullii vndeuiginti reperiuntur, propterea quia translationem
inter rationales principaliter affixit status. Inde se ipse etiam Cicero
reprehendens, translationem legalibus statibus applicauit.
C A P V T V I.
De Tripartita controuersia .
1 . J. ripartita controuersia iuxta Ciceronem aut simplex est , aut
coniuncta. E t , si coniuncta erit, considerandum est, vtrum sit ex
pluribus quaestionibus iuncta, an ex aliqua comparatione . Controuersia
simplex e s t , quae absolutam continet vnam quaestionem
■ hoc modo : Corinthiis bellum indicamus ,.an non 8
2. Coniuncta est ex pluribus quaestionibus, in qua plura quae-
runtur hoc pacto : Vtrum Carthago diruatur, an Carthaginiensibus
reddatur, an eo colonia deducatur ? Ex comparatione , in qua per
rontentionem vtrum potius, aut quid potissimum quaeritur5 ad hunc
moi
l . SecundumRhetoricos T u llii. Li- Cap.Vl.n.l. Omnia ex eod. lib.x. de
Iro s de Inuent . GSIAL . Inuent. GRIAL .
modum : Vtrum exercitus in Macedoniam contra Philippum mitta-
tur, qui sociis sit auxilio : an teneatur in Italia , v t quam maximat
contra Hannibalem copiae sint 2
C A P V T V II .
De quatuor partibus orationis .
1 . 1 artes orationis in rhetorica arte quatuor sunt , Exordium,
Narratio , Argumentatio , Conclusie . Harum prima auditoris animum
prouocat,secunda res gestas explicat, tertia fidem assertionibus fac
it, quarta finem totius^ orationis complectitur.
2. Inchoandum est itaque taliter, vt beneuolum , docilem,vel
attentum auditorem faciamus : beneuolum precando , docilem in-
struendo, attentum excitando . Narrandum est ita, vt breuiter , at-
que aperte loquamur. Argumentandum ita, vt primum nostra fir-
memus : dehinc aduersa confringamus. Concludendum ita , vt conci-
temus animum audientis implere, quae dicimus .
C A P V T V I I I .
De quinque modis causarum.
c i . Upectes causarum sunt quinque , honestum , admirabile , humile,
anceps ^obscurum . Hones turn causae genus est, cui statim sine ora-
tione nostra fauet animus auditoris . Admirabile, a quo est aliena-
tus animus eorum , qui audituri sint. Humile est, quod neglimtur
ab auditore .
2. Anceps est, in quo aut iudicatio dubia est, aut causa ho-
nestatis, et turpitudinis particeps, vt et beneuolentiam pariat , et
offensionem . Obscurum , in quo aut tardi auditores sunt, aut dif-
ficilioribus ad cognoscendum negotiis causa cernitur implicata.
Cap.vn. n. 2. Beniuolum . Ita seribi
praecipit Isidores ipse lib. 10. , non beneuolum
. GRIAL .
2. Recepta consuetudo scribendi be-
ntuoltts, yt beneficium, benedico etc. re-
Tom. III.
tineri potest, vt Cellarius , aiiique probant
, Confer not. ad lib. 10. verba be-
neuolus . AREVALVS .
Cap.v in -n .I .e t 2. Ex eod. Ciceronit
loco . GRIAL .
L