a . A en. 30.
52. Tria sunt militiae genera, sacramentum, euocatio, conttt-
ratio.
53. Sacramentum , in quo post electionem iurat vnusquisque miles,
se non recedere a militia, nisi post compléta stipendia, id est,
militiae tempora,et hi sunt, qui habent plenam militiam.Nam vi-
ginti quinque annis tenentur.
54. Euocatio| dum ad subitum bellum non solum milites, sed
et ceteri euocantur. Vnde etiam consul solebat dicere : Qui rem-
publicam saluant esse vult, me sequatur.
55. Coniuratio, quae fit tumultu, quando vicinum vrbis peri-
culum singulos iurare non patitur : sed repente colligitur multitu-
d o ,e t tumultuosa in ira conflatur. Haec et tumultuatio dicitur.
56. In acie autem istae fere formae sunt: Exercitus , classic,
nodus , cuneus, alae, cornua , agmen : quae formas , et nomina ab ipsis
rebus, de quibus translata sunt, mutuantur.
57. Acies dicta, quod ferro armata sit, et acumine gladiorum .
58. Exercitus multitudo ex vno genere,ab exercitatione belli
vocata.
59. Classes dictae propter diuisionem exercitus , qui postea ma-
nipuli dicti sunt .Vnde et Virgilius, Classibus hie locus, hie acies
certare solebant . Iam postea et classic nauium dicta.
60. Nodus proprie est densa peditum multitudo ; sicut turma
equitum . Nodus autem dictus pro difficultate , quod vix possit
resolui.
61. Cuneus est collecta in vnum militum multitudo . Vnde propter
quod in vnum coit,ipsa coitio in vnum cuneus nominatus est,
quasi couneus, eo quod in vnum omnes coguntur.
5.3. Hauercampus com ment» in Apologet.
Tertulliani cap. 2. legi iubet in
quod 9 non in quo . Nihil tarnen ausim
mutarc . AREVALVS .
59. Paulus ex Festo : Procincta clas-
jis dicehatur , quum exercitus cinctus erat
gabino cinctu9confestim pugnaturus . Vetu-
stius enitn fuit , multitudinem hominum 9
quam nauium , C LAS SEM appellari . AR..
60. Nodus proprie est densa . E Seru.
Aen. 10. ad illu d : Abantem oppositum
interimit pugnae nodumque, moram-
que . Quod autem sequitur \ Nodus autem
dictus pro difficultate, alia verhi apud
Seruium notio . e s t, non ratio prioris, vt
videtur existimasse lsidorus, qui Serait
comment aria sine Virgilii ear minibus for*
tasse inspiciebat. GRIAL .
lb. Vix apud alios, quam apud Seruium,
et Isidorum ,significatio nodi pro
densa peditum multitudipe legitur . Vide
commentarium meum in Prudentium
Hamartig. v.210. Pugnae nodûmque, tno-
ramque . AREVALVS.
61. Ipsa coitio in vnum . Verb. Aug►
in lib* de ordi% cap. 18. GRIAL a
6z. Alae in exercitu triginta équités esse dicuntur. Alae autem
équités ob hoc dicti, quia tegunt pedites alarum vice.
63. Cornua vocantur extremitas exercitus , quod intortasit.
64. Agmen dicitur , quum exercitus iter facit, ab agendo vo-
catum, id est, eundo . Plautus, Quo te agis ipse ? Est enim exercitus
ambulans . Nam agmen dicitur , quod in longitudine directum
est, quale solet esse, qu an exercitus portis procedit : quidquid fue-
rit aliud , abusiue dicitur.
C A P V T IV.
De Ciuibus.
i . D e imperiis , militiaeque vocabulis ex parte dictum est, dein-
ceps ciuium nomina summatim subiungimus .
2. dues vocati, quod in vnum coeuntes viuant, vt vita communis
et ornatior fiat, et tutior .
3. Domus vnius familiae habitaculum est,sicut vrbs vnius po-
puli, sicut orbis domicilium totius generis humani. Est autem domus
genus , familia, siue coniunctio viri,et vxoris . Incipit autem
a duobus, et est nomen graecum.Nam J'lipa-ra, graeci tecta vo-
cant. Familia est liberi ex liberis legibus suscepti, a femore .
4. Genus autem a gignendo ,'et progenerando dictum : aut a
definitione certorum prognatorum, vt nationes , quae propriis cog-
nationibus terminatae ,gentes appellantur .
5. Populus est cOetus humanae multitudinis,iuris consensu , et
concordi communione sociatus. Populus autem eo distat a plebibus4,
62. Alae autem equites . Veget. h i .
c. 1 ., et Agell. 16. c. 4. GRIAL .
64. Agmen . Seru• Aen. 1 . , et 9. Ag-
men proprie est exercitus ambulans,
quidquid fuerit aliud , abusiue dicitur.
GRIAL .
lb. Becmanus pag. 204. verb, ago
contendit, agmen vocem latam esse,
et inepte a Seruio restringi : cui , inquit
, nemo facile credet, nisi seruus forte
alienae opinionis . Sed multa sunt,
quibus suaderi posset 5/ proprietatem vocis
bene a Seruio expressam , etsi de
quauis multitudine , siue incedente , siue
secos, vsurpari solet. Liuius lib.33.
cap. 9. eandem proprietatem innuit:
Phalanx , quae venerat, agmen magis ,
quam acies , aptiorque itineri, quam pugnae
, vixdum in iugttm euaserat. AREV.
Cap.iv. n.4. Populus est coetus. Abc-
rat a libris vox coetus, quam restitui-
mus ex Augu. 19. de ciuit. c .11 . , et 24»
qui haec verba e libris Cie. de rep. citat.
GRIAL.