3- Numa Pompilius, qui Romulo successif in regntim , primus
leges romanis edidit : deinde quum populus seditiosos magistrate
ferre non posset, Decemuiros legibus scribendis creauit,qui leges
ex libris Solonis in latinum sermonem translatas x h . tabulis expo-
suerunt. r
4. Fuerunt autem h i, Appius Claudius, T. Genutius, P. Sextius\
Spur. Veturius, C. Iiilius, A. Manlius, Ser. Sulpitius, P. Curiatius,
T. Romilius, Sp. Postumius, Hi Decernuiri legum conscribendarum
electi sunt.
5. Leges, autem redigere in libris primus consul Pompeius in-
stituere voluit, sed non perseuerauit, obtrectatorum metu : deinde
Caesar coepit id facere,sed ante interfectus est.
6. Paulatun autem antiquae leges vetustate, atque incuria exole-
uerunt : quarum etsi nullus iam vsus est , notitia tarnen necessaria
videtur.
7. Nouae a Constantino Caesare coeperunt, et reliquis succeiuxta
vulgatos Isidori codices Lacedaemon's
iura legum ex Apollinis, non La-
cedaemoniis iura ex Apollinis , vt apud
Gratiamim . Verum in editione Grialii
haec ipsa Gratiani lectio expressa est ,
nisi quod mendum in textu Grialii erat
Appollinis . AREVALVS .
3. Numa Pompil. Virgil. Noscocri-
nes 9 -in canaque menta-Regis romani, pri-
mus qui legibus vrbem - Fundabit. Quam-
uis Rom ul um, et Tatium suas ante leges
.condiAisse dicant Restas in Plorare , et
Pompon, tap. 2. D, Ae orig. iur. GRIAL
Ib. Cum populus seditiosos magistn.
E x lib. de Viris lllustr. in Virginio : et
.seditiosus legebat Chacon ex veteribus quitus
A am libris . N ondum enim Laisse se-
ditiosos magistratus . GRIAL .
4» P. Curiatius . E x Liuio, et Cassiod.
Al. Curacius .GRIAL,.
Ib. Hi Decemuir. leg. c. e. s. A t non
hi X I I , tab. auctores ; sed his suffécti, excepta
App. Claudio. Gratianus, legum scri-
bendar. causa . GRIAL ..
Ib. Paulo aliter nomina decemujrum
apud Gratianum referuntur . AREV.
5. Leges autem redigere. Vnde hoc
sump sen t 3 incertum 3 a C. Tar r a con. y no
abest vo x Pompeius . Vnde suspicabatur
A . Aug.,C. primum scriptum fu is se , in de
factum Consul , additUmque ab aliquo
Pompeius e x margine , cum C. Cicero-
Jiem fortasse ostenderet : quern constat li-
brum edidisse de iure ciuili , in artem
re digen do. Sed quod sequitur : non persévérasse
obtrectatorum metu3 nescio , an satis
in Ciceronis personam cadat ; cadit
autem op time in Pompeium , cuius pot en-
iia inuidiosa9 et suspecta erat .GRIAL .
lb . Deinde Caès. Suet, in lulio ,.,GR,
6. Correctores romani Decreti pro varia
lectione ascribant in libros* Gratia-
nus obsoieuerunt pro exoleuerunt. AREV.
7- Nouae a Constantin^ Caes. coep.
A . August, propter Theodosianas , inquit,
constitutiones , quarum colicctio ex Chri-
.stianorum Principum constitutionibus constat
: eoque volumine Hispania vtebatur
( non lustiniani Codice ) sumpto ex tribus
Codicibus., in quibus leges Paganor.,
et Christianor. continents . GRIAL .
lb . Postea TJieodos. min. Sic etiam
Iuo part. 4. r.170. décréta et lib.2. tit. 12.
c . i j . Panormiae. Legitur etiam iunior in
quibusdam G ratiani, et Isidori libris. GR.
dentibus : erantque permixtae,et inordinatae. Postea Theodosius
minor Augustus ad similitudinem Gregoriani, et Hermogeniam Concern
factum constitutionum a Constantini temporibus sub propno
cuiusque imperatoris titulo disposuit, quern a suo nomine Fheodo-
sianum vocauit.
C A P V T II.
De legibus diuinis , et humanis.
1. O m n e s autem leges aut diuinae sunt, aut humanae. Diuinae
natura : humanae moribus constant: ideoque hae discrepant, quoniam
aliae aliis gentibus placent.
2. Fas lex diuina est: ius lex humana . Transire per alienum
fas est, ius non est.
C A P V T I I I .
Quid differant inter se ius, leges , et mores .
i . \ u s generale nomen e st: lex autem iuris est species. Ius autem
dictum, quia iustum . Omne autem ius legibus, et moribus constat.
Cap.il.n.i. Diuinae natura . Id explicat
Berardus loc. c it., vt ex mente Isidori di-
scrimen possit agnosci inter leges naturales
, et diuinas . Suarius lib. 1. Delegib.
cap. 3- n. 9. ostendit, legem naturalem
posse quoque did diuinam ex S. Tho-
ma9et S* Augustino lib.2. d e serm. Domini
in mont. cap. 9. Quis enim scribit
in cor dibits hominum naturalem legem 9
nisi deus ? llxpressiusque hanc legem diuinam
appellat Isidorus lib. 5. EtymoL
cap. 2. AREVALVS .
2. Fas lex diuina . E Seru. Georg. 1 .
ad v . Fas , et iura sinunt. GRIAL .
Ib. Transire per alienum . lta Goth.
CC*.; agrum addidit Gratianus . GRIAL .
lb . Distinctionem mter^r^et ius Suarius
explicat ib. lib. 1. cap. 2. n. x i0 produces
in medium Isidori verbis 9 quern
passim laudat. AREVALVS .
Cap.ul. n .i. Ius generale. E Seru. Aen.
1. ad v. Iura dabat, legesque viris . GR.
Ibid. Ius autem die turn,quia iustum .
Vlp. c . i . de iust.3et iur. Est autem ius a iu-
stitia appellatumj et Paul. c .1 1 . Ius autem
pluribus modis dicitur , etc. GRIAL .
Ib. Hieronymus Magius Miscell. lib.4.
cap. i. ius a iubendo dictum af&rmat, non
a iustitia , vt vult Vlpianus, neque a iu-
sto 9 vt vult Isidorus 9 quem auctores iuris
Pontificii sequuntur . Reprehendit
etiam 9 quod Isidorus iustitiam dictam
asseruerit, quod in ea ius s te t. Neque
Isidorum 9 neque alios viros doctos facile
reprehendendos esse ob simile ety-
mologiarum genus 9 saepe monui r Credo
equidem, a ius esse iustum , a iusto
iustitiam . Quod autem ius sit a iubeo >
multi negant, qui potius iubeo a ius de-
ducunt. Alii igitur iuris origînem a iu-
uando repetunt 9 alii ab loue y quasi Tous ,
aut louis os 9 alii ab eiulatione /V, ex
qua eiulare natum . Vide Becmanum >
et alios Etymologicos * Neque desunt,
qui ius pro aequo a iure coquinae ap-
pellatum asserunt > quia scilicet iifsciilum