I S I D O R I A N A
tsiioms an to- ac noui testamenti exposuerit ; et an praeter eos commentaries,
pturTmex^oluJ. I 1105 editiones vulgo praeferunt, alii alicubi extent. Ex Braulione
** • quidem, et Ildefonso minime ostendere possumus, Isidorum in vniuersam
sacram scripturam perpétuas commentaries élaborasse . De ve-
teri testamento Bayerius duos producit auctores, Sigebertum Getn-
blacensem, et ante hune, vt putat, Honorium Augustodunensem .
Sigebertum Honorio antiquiorem dicere debuit : nam Sigebertum
anno 1 1 1 3 . obiisse, Honorium circa annum 1120. floruisse , tradi-
tur . Sigebertus : T'otum vêtus testamentnm simpliciter exponendo per-
currit. Honorius : T'otum vêtus testamentum dupliciter exposait, historiée,
et allegorice . Trithemius veto libros omnes veteris, nouique
testamenti singillatim enumerat, in quos omnes commentaria Isidorum
edidisse testatur, vt supra cap. 47. relegere poteris . Ex quo ,
vt videtur, Eisengreinius Isidori commentaries in Euangelia , et Pauli
epistolas doctissimos laudauit.
TrUhemü sen- . 3 i . Putat Nie. Antonius, Trithemii verba referriposse ad Prooe-
en“ a . . miorum librum,siue mysticorum expositiones sacramentorum , et in
hanc rem auctores allegat Ambrosium Morales , Bellarminum, et Pa-
dillam . Sed certe Trithemius Prooemia , et expositiones, quae ex-
tant , ab expositionibus in alios veteris, nouique testamenti libros
apertissime distinxit. Potius ergo credendum, Trithemium id asse-
ruisse partim auctoritate Sigeberti, et Honorii permotum , partim
quod de commentariis literalibus in vniuersam scripturam nonnul-
lum vestigium apparet in prologo ad expositionem allegoricam Genesis
: Et quia iam pridem iuxta literam a nobis sermo totus contextus
e s t, necesse est, v t praecedente historiaefundamento allegoricus sensus
sequatur . Grialius in not. de iactura huius literalis commentarii con-
queritur, nisi forte, inquit, id glossae sunt, quae vocantur ordinariae.
^jç’pûsttia iuxta 32. Reponit Nie. Antonius, glossam ordinariam Straboni Ful-
literam. densi communiter tribui. Isidori haec verba, pergit, sic non male
intelligimus forsan, v t scribere fecerit per amanuenses suos biblia sacra
, hoc est, textum sacrorum librorum : et in fine cuiusque capitis,
slue sectionis expositiones suas has mysticas , veluti glossam, subtext •
Quo videntur ea ex initio capitis i . respicere : Creatura caeli, et terrae
quomodo historialiter ab exordio principii condita sit ,legimus :
sed qualiter in ecclesia spiritualiter a doctoribus accipiatur , intelli-
gamut. Sed praeterquamquod haec ipsa verba capitis i . ad com-
C A P V T L X V . 539
mentarium quoque literalem referri non incommode possunt, Isi-
dorus certe in prologo affirmai, se iam pridem iuxta literam totum
sermonem contexuisse, adeoque vix intelligi potest, quod expositiones
suas in fine cuiusque capitis ,siue sectionis veluti glossam sub-
texuerit, si sermo , iam pridem iuxta literam contextus , esset textus
ipse sacrorum bibliorum per Isidori amanuenses exaratus. Praeterea
quum explicatio sensus literalis explicationem sensus mystici prae-
cedere debeat,quum ait hidorus, Mecessc est, v t praecedente historiae
fundamento , allegoricus sensus sequatur, omnino intelligit, in
historiae fundamento non solam literam textus praecessisse, sedetiam
expositionem sensus literalis.
33. Sàepe Isidorus diuêrsos sensus, quibus sacra scriptura ac- diplex
cipienda est, distinguit, et explicat : ac diserte lib. i . Sent. cap. 18. mc “ n
Lex diuina triplici sentienda est modo : primo v t HIST’ORICE : secundo
, v t TROPOLOGICE : tertio vt MTSTICE intelligatur . Hl-
STORICE namque iuxta literam : T'ROPOLOGÎCE iuxta moralem
scienttam. MITST’ICE iuxta spintàlem intelhgentiam ■ Ergo sic histonce
oportet fidem tenere ,v t earn et moraliter debeamus interpretari,
et spiritaliter intelligere . Vix ergo dubium esse potest, quin Isidorus
et antequam ad alios sensus sacrae scripturae exponendos se
accingeret, literalem explicuerit,,et hoc ipsum significauerit, quum
totum sermonem iuxta literam a se contextum fuisse dixit, post quem
allegoricus sensus necessario sequeretur.
34. Coniectura Grialii de glossa ordinaria fundamentum ali- GIossa
quod posset habere in Sigeberti verbis : simpliciter exponendo per- '
currit. Sed qunm aliae glossae illi similes, quae ordinaria dicitur,
esse potuerint, ac reuera sint, de glossa ordinaria non Valde labo-
randurn nobis est : satis enim erit, si Isidorus sacram scripturam sim-
plici glossarum expositione percurrerit. De glossa ordinaria satis con-
sentiunt eruditi, Walafridum Strabum eius auctorem esse , aut saltern
earn ex Rabani Mauri ore excepisse : cuius editiones exhiben-
tur tom. 5. Hist, liter. Gall. pag. 62. Et quum Rabanus Walafridi ma-
pister Isidori perstudiosus fuerit, huiusque scripta compilarit, facile
intelligimus,in glossa ordinaria multa esse ex Isidoriana penu de-
prompta . Pro Rabano auctore glossae facit Notkerus Balbulus cap.4.
lib. de vir. illustr. Si glossulas volueris in totam scripturam diui-
nam , sufficit Rabanus Mogonciacensis archiepiscopus.
Y y y *