jpsum posteriori aeuo multum auxilii praestitit ad discendam Jinguam
veterem romanam , Earn instituto simili secutus est Rhabanus Mau-
rus ( i) ; secuti sunt alii, ita vt primum omnium esse , et momentum
habere magnum videretur scriptoribus fere cunctrs, ante instaurata post
captam Constantinopolin Iitterarum studia , etymologiis (2 ), f et ‘veil-
verbiis, vt Varro exponit, ) originibus vocum dare praecipuam operam,
indeque non nihil augendo , quod tractabatur , argumento , destimere ,
et decoris, et emolument.
vetms lexica- 7; Atque his posterioribus facillimum iam erat magnas harum rerum
Srcfh!. copias^ ostentare , quum Papias , Salomon Constantiensis , Vgutio , seu
Huguitio , Joannes de lanua, auctor Breuiloqui vocabularii , gemmae gem-
marum , et similium operum alii , omnes fere ingenii humani vires ex-
hausissent, in deriuandis , exponendisque , et augendis graecis, hebraicis,
latinisque vocibus ( j) . Nam magna pars glossarum seriorum seculo-
rum ex B. HIERONYMO , S. AVGVST1NO , aliisque Sanctorum patrum
latinorum praecipue , scriptis, commentariisque in Script. Sacram , petita
est. ISIDORI autem Origines omnes quasi fundamenti Joco ponunt, eum-
que librum strenue exscribunt.
eorumdiserimen, 8. Neque vero eadem omnium est ratio, nec idem consilium . Alia
glossaria plus rerum sacrarum , alia minus illustrant (4) ; alia nominant,
in quae quotidie noua supplementa suf-
ficiebat. Nam ipsa magnitude), qua hodie
constat, non possit nimia dici.
(1) In operibus eius multa huius generis
simillima ( memini ) me legere; ha-
bentur etiam eius glossae latirtobarbarae .
(2) Notum est Durandi rationale
diuinorum officiorum ; 'nota est histo-
ria. longobardica ; vt multa , quae idem
institutum seruant , commentaria iam
non appellem .
(3) Sacrorura librorum commenta-
tores inde a Philone iam hac via pro-
cesserant, vt hebraicorum nominum ve-
riuerbia inuestigarent , atque inde sen-
sum mysticum , sen allegoricum , adiu-
uarent. Sublegerunt ita'que antiquos scri-
ptores , et in glossaria ingesserunt eorum
vel expositiones , vel opiniones .. In Mar-
tianaei editione operum S. Hieronymi
habentur multae huius generis expositiones
, licet editor hac operis parte,
parum laudis peperisse videatur , quia
imperfecte hie ibi , ( an imperite ? )
negotium hoc tractat , quod ad tanti
doctons, quantus est Hieronymus, alio-
rumque optimorum virorum existima-
tionem multum se refert .
(4) Mammothreptus , notum vocabularium
, per bibliorum latinorum ordi-
nem , obscuriores illustrât voces ; licet
aiiis glossariis emendandis ideo non inu-
tilis sit. Idem quaedam grammatica , et
orthographica praecepta collegit. Multae
sunt eius editiones, et quae nonnumquam
différant, omnes vero non raro emen-
dandae . Nomen'huius libri eximie variât
; et fuerunt nuper , qui mantmotra-
etum dici iubebant ; sed non constat ea
ratio, quam obtrudunt . Nam in his et
vetustissimae scribendi rationis, et etymologise
non ineptae, habenda est ratio
. Atqui antiquissimi scribunt mam-
motreptus, facili vitio ; recte vero scri-
bit Erasmus Roterodamus , vir , cuius au-
ctoritas eo maior est , quo notior illi
liber fuit , quern nonnihil reprehendit.
Videatur eius epistola, qua colloquia sua
défendit a quorumdam criminationibus •
et bibliothecae Halensis ( quae est Signs'.*
Jacobi Baumgartenii , Halae Saxonicae
Doctoris theologi , et professoris cele-
berrimi ) indices , Tom. v i . , vbi beroli-
nensium diuraorum , ( inscriptio : bero-
linensis bibliotheca ) obseruat'o quaedam
impugnatur ; hoc Erasmi documenvnde
habent , alia id tacent ( i ) . Alk de suo addunt (2) , alia iam
scripta repetunt tantum , et colligiint. .Alia graeca , et latina latine tan-
turn (3) , alia etiam francica veteri 3 vel theodisca lingua (4) inter-
pretantur, et exponunt . Quae si qnis recte sciat , ille eximie alia ex
aiiis emendare potest, et purgare tot ineptis, insulsis , inuenustis, barba-
ris, atque oscis loquendi, scribendique vitiis, quae a multis , qui nimis
sunt in opinando praecipites, saepe quibusdam bonis , et bene meritis,
et non indoctis nominibus falso tribuuntur (5*) : cum ista omnis turpi-
tudo ad sciolos , et nasutulos , et stupidos scribas pertineat .
to , iam certo refutata . Erasmi senten-
tiam statim illustrabimus.
(1) Verosimile omnino est , olim
diligenter annotatum fuisse , vnde tam
glossa , quam eius expositio desumta
fuit . Restant eius rei vestigia in hoc
ipso glossario nostro , vbi Augustinus,
Plautus y Donatus , nominantur: sed , vt
compendium scribendi nanciscerentnr
scribae, omiserunt tandem . Papias , Isi-
dorum ; Papiam , Huguitionem , iuris interprètes
, alios nominat Breuiloqnus ,
idem facit Catholicon , licet non vbique »
ConstantUnsem non memini ita solere a
sed is Hieronymum , Augustinum, Isido-
rum 5 Pi ini urn , alios saepe per plura verba
transcribit, licet non indicet.
(2) Breuiloquus soiet de suo hie ibi
addere, sed oppido infaustis auspiciis ,
et infeliciter , ne peius dicam ; cuius rei
exempla congerere , nihil omnino at-
tinet .
(3) Hoc nostrum adeo glossatium
hie ibi graeca addit ; plura neglecta, et
omissa sunt . Aiiis inde inscriptio est,
graecolatinis , aut latinograecis glossariis,
vt graeca , vel latina primo , aut secundo
loco sunt, vt in Cyrilli, Philoxeni glossariis
5 vt audiunt a onomasticis quibusdam
antiquis videre licet ; quae olim , si Deus
voluerit, melius,et auctiora edere constitutum
nobis est, variorum , nondum edi-
torum , doctorum hominum obseruatio-
nibus , aut notis, eo vsuris.
(4) Eo item Aelfrici glossae pertinent
, et Rab. Mauri, Ep. Moguntini ;
Item Salomo ConstantiensiSyqui graeca multa
latine exponit , licet graeca latinis
litteris excusa insane corrupta sint ; plura
vel graeca , vel latina ^ francica theodisca
lingua explicat, quae haud scio an
a doctissimis viris, qui luculenter illu-
strarunt francotheodiscam linguam , vsur-
pata , aut visa omnino fuerint. Sunt sane
egregia nonnulla, et quae vetustioribus
documentis, immo latinae linguae me-
diorum seculorum eximiam lucem fe-
nerentur.
(5) Vt S’. I si dor us eorum ratione
excusetur , quae nonnulli venustati latinae
nimis adsueti in originum libris re-
prehendunt, quaeso , qiiotus quisque iam
s i t , qui non facile patiatur ? Nam qui
credibile est , hunc dili gen tern in Ver-
•sandis vetustis commentariis virum , ita
aberrare potuisse , et peiora secutum esse
, melioribus neglectis , vti hie ibi hodie
videmus ? Erant vero ob oculos po-
sita , quae colligebat; ergo non poterac
inepta ipse comminisci . Sed posterio-
rum hoc virium est sciolorum , quia sua
immiscuerunt bonis , et mutandi,cofrum-
pendique occasionem dederunt . Ita et
quosdam alios exeusem , quorum non
mala glossaria libraria quaedam mancipia
infartis suis ipsorum quisquiliis , maculis,
et turpitudine varia affecerunt . Quod
vero ad eos attinet, qui ipsi non optima
commenti, et commentati sunt, tempo-
rum ista est culpa, non hominum . VI-
debantur optime de linguae discipulis
mereri , si eius caussas originando , et
formando , minutissimis venatis , ape-
rirent; priscam vero linguae elegantis-
simam rationem his temporibus qujs iure
requirat? Hodie scimus istis adolescen-
tiae formandae ducibus non opus esse,
quum singulari Dei beneficio via optima
ad Iitterarum et elementa, et decora
pateat» Ita intelligenda sunt, quae Era-
O 0 0 2