omnìno contrarius. Initio ubi maximus erat aquæ motus relativus
in vafe, motus ille nullum excitabat conatum recedendi ab axe ;
Aqua nonpetebat circumferentiam afcendendo ad latera vafis, fed
plana manebat, & propterea motus illius circularis verus nondum
începerat. Poftca vero ut aquae motus relativus decrevit, afccnfus
ejus ad latera vafis ind.ïcabat conatum recedendi ab axe, atq; hic
conatus monftrabat motum illius circularem verum perpetuo cre-
fcentem, ac tandem maximum faffumubi aqua quiefcebat in vafe
relative. Igitur conatus ifte non péndet a tranilatione aquae re-
fpeffii corporum ambientium, & propterèa motus circularis verus
per tales tranilationes definiri nequit. Hnicus eft corporis cujufq;
revolventis motus vere circularis,conatui unico tanquam proprio &
adæquato effeffuï refpondens ; motus autem relativi pro varijs re-
Iationibus ad externa innumeri funt, 8c relationum inftar, effeffi-
bus veris omnino deftituuntur, nifi quatenus de vertí ilio iX- unico
motu participant. Unde & in Syftemate eorum qui Cáelos noftros
infra Cælos fixarum in orbem revolvi volunt, & Planetas fecum de-
ferre; Planetas & fingulae Caelorum partes, qui relative quidem in
Cselis fuis proxìmis quiefcunt, moventur vere. Mutant enim polmone:?
fuas ad invicem ( fecus quamfit in vere quieicentibus ) u-
naq;cum caelis delati participant eorum motus, & ut partes reVoî-
ventium totorum, ab eorum axibus recedere conantur.
Igitur quantitates relativae non funt eae ipfae quantitates quarum
nomina prae fe ferunt,fed earum menfuræ illae fenfibiles (veræ an errantes
) quibus vulgus locqjmenfuratarum utitur. A t fi ex ufu de-
finiendæ iunt verborum fignificationes ; per nomina illa Tempoffs,
Spatij, Loci & Motus proprie intelligefìdae erunt hæ menfuræ ; &
fermo erit infolens 8c pure Mathematicus fi quantitates menfuratæ
hic fubintelligantur. Proinde vim inferunt Sacris literis qui voces
hafce de quantitatibus menfuratis ibi interpretantur. Neq; minus
contaminant Mathefîn & Philofophiam qui quantitates veras
cumìpfarum relatîonibus& vulgaribusmenfurisconfundunt.
Motus
WmmmWr
c >«■]
Motus quidem veros corporum fingulorum cognofcere, &
ab apparentibus aftu difcriminare, difficillimunqi eft ; propterea
quod partes fpatij illius immobilis in quo corpora vere moventur,
non incurrunt in fenfus. Cauià, tamen non eft prorfus deiperata.
Namfuppetunt argumenta partim ex motibus apparentibus, qui
funt motuum verorum difterentiæ, partim ex viribus quæ funt
motuum verorum caufæ 8c efteélus. U t fi globi duo ad datam ab
invicem diftantiam filo intercedente connexi, revolverentur circa
commune gravitatis centrum ; innotefceret ex tenfìone fili conatus
globorum recedendi ab axe motus, & inde quantitas motus circularis
computari poffet. Deinde fi vires quælibet æquales in alternas
globorum facies ad motum c.ircularemaugendum vel minuend um
fimul imprimerentur, innotefceret ex auffa vel diminuta fili ten-
fiohe augmentum vel decrementum motus ; & inde tandem inveni-
ri poflent facies globorum in quàs vires imprimi deberent,ut motus
maxime augeretur, id eft facies pofticæ, five quæ in motu circu-
lari fequuntur. Cognitis autem faciebus quæ fequuntur & faeiebus
oppofitis quæ præcedunt, cognoiceretur determinatio motus.
In hunc modum inveniri poflet & quantitas & determinatio motus
hujus circularis in vacuo quo vis immenfo, ubinihil extaret externum
& fenfibile, quocum globi conferri poflent. Si jam confti-
tuerentur in fpatio ilio corpora aliqua longinqua datani in ter iè
poiltionemfervantia, qualia iìint ftellæ fixæ in regionibus nofrris ë
iciri quidem non poflèt ex relativa globorum tranflatione inter
corpora, utrum his an illis tribuendus eifet motus. At fi at-
tenderetur ad filum 8c inveniretur tenfionem ejus illamipfam effe
quam motus globorum requireret ; concludere liceret motum eilè
globorum, & tum demum ex tranflatione globorum inter corpora,
determinationem hujùs motus colligere. Motus autem veros ex
eorum caufis, efteffibus & apparentibus differentijs colligere, &
contra, ex motibus feu veris feu apparentibus, eorum caufas 8c ef-
feffus, docebitur fufìus in fequentibus. Hunc enim in fìnem Tra-
ff atum fequentem compofui.
C 2 A X IO -