I I li! ' i a
1 , )i'i I
1
(i) Hoofc
Ned. Hill,
fol. 114.
(1) Bor
Nederl.
Beroerten,
iv.boek,
fo i.-85.
rerfo.
b e ^ a j d f e r d r t f e n d e m o r g e n s t o n d .
(3) Mett-
ren Ned.
Hill. fol.
67. verfo.
(4) Bentiv.
Hill, der
Ned. Oorl.
Nederl.
Beroerten,
IV.b-oek,
fol. 185.
vcrfo.
Zinlpeelende dus op des Hertogen naam Alva , die in ' t Spaanfch den ( i) Dageraad betekent.
U it zelfde opfchrift ftondt ook op de rechterzyde van den fteencn voctftal (z) en daar onder cen
herder verbeeld, die zyn vee naar de weyde bragt; terwyl op het verfchynen van deezen Spaanlchen
dageraad , dc leeuwen , wolvcn , u ylen , vledermuyzen en verfcheyden ander root- en
nachtgcdicite, betckenende dc oproerraaakers, zich op dc vlugt begaavcn. Verder leeft men,
op den voorgrond van de zelfde zyde des pennings, het volgende ondcrfchi'ift, dat ook op dit
pnialteken onder de voeten des bcelds geftaan hcett :
J U N G E L I N G I O P U S E X 7E R E C A P T I V O .
y O N G E L I N G S KONS T I F ERK , G EMA A K T F A N
F E R O F E R D KOPER.
Want de wakmecftcr van dit konftftuk was f ,) Jakob Jongcling, zeker Duytfch becldemaa-
kcr cn{4) een der verma.irdtten, wclke toen in Europa waaren, die het van de zes Groeningcr
itiikken, door den Graaf van Aremberg verlooren, en door Alva van den Graaf van Naflbu her-
wonnen, gegooten had.
Op her ruggeftuk van den penning leeft men bet zelfde Latynfche opfchrift , dat op dc fr)
voorzyde vaa den ftcenen voetilal, onder het becld van Alva eertyds geftaan heeft :
F E R D I N A N D O A L V A R E S A T O L E D O , A L B A e D U C i , P H I L I P P I
II. H I S P a n i a r u m A P U D B E L G A S P R ^ F E C t o , Q U O D E X -
T I N C T A S E D I T i o n e , R E B E L L I B us P U L S I S , R E L I -
G io n e p r o c u r a t a , J U S T I T i a C U L T A , P R O -
V I N C ias P A C E M F I R M A R i t , R E G I S
O P T I M I M I N I S T R O F I D E L I S -
S lM o P O S I T U M .
A A N F E R D I N A N D A L F A R E Z F A N TOLEDO,H E R T O G E F A N A L F A
O F E R S T E N F A N N E D E R L A N D F O O R P H I L I P S D E N TIFEE- ^
D E N F A N S P A N J E , O M D A T HT , N A A ’T S L I S S E N D E R
MÜ T T E R T E , F E R D R T F E N DER WE D E R S P A N N IG E N ,
F E R Z O R G E N F A N D E N G O D S D I E N S T , HA N D -
H A A F E N f a n 'T G ER E CHT , D E N F R E E D E
F A N 'T G EWE S T G E F E S T I G D HE E F T ,
IS D I T O P G E R E C H T A A N D E N GE- ’
T R O UWS T E N B EW I N D SM A N
d e s a l l e r b e s t e n
k o n i n g s .
De fchikking van dit itandbeeld met
zyn e verdere zinnebeelden en byfchriften
S o ’ was (6) door Benediöns Arias Montanus
Bdg. Dec. en ontworpen, zynde geweeft
i- pas.348. cen der verftandigfte Godsgeleerden, welke
het Spaanfche r y k , geduurende dc zes-
tiende eeuw gehad heeft. Want niet ver-
noegd met z ich in zyn e jeugd, op de hooge
Schoole van Alkala, volkomen meefter
van de Griekfche en Latynfche taale gemaakt
te hebben, leerde hy federt nog
het Hebrecuwfch, Arabifch, Syrifch?
Chaldeeuwfch, en kreeg onder het re y zen
door Itahe , Vrankryk , Ei^eland ,
Duytfchland en de Nederlanden,ook eene
dierfte tc bevcelen. Hctzelfde fchreef de
Koning aan dc hooge School van L o v en ,
cn moedigde den alomvermaarden Boekdrukker
Chriftoffel Plantyn aan, om on-
dcr opzigt van zoo grooten taalkundigen
dit heerlyke werk b y de hand te neemen,
en in deeze geduchre tyden, in welke de
gefchillcn over de geloofspunten en het
iiytleggen der Heylige Schrift zo o menig-
vuldig waaren, ten gemeenen nutte te vol-
trckken. De Kardinaal van Granvelle ( i )
befchikte hem de affchriftcn van de oude
Griekfche Bybels, die in de boekzaale van
’c Vatikaan te Rome wierden gevonden.
(i) In
Bibl.PolygidesAut.
Bfeiotiu" Anderen bragten ook het hunne toe: zoo-
dat (2) eyndelyk op den drieentwintigften
Tom. XVI. van Hooimaand deezes jaars, onder het
pjg.i6i. bewind van Montanus, alle de gewyde
fchriften des Ouden Cn Nieuwen Vcrbonds,
verdeeld in acht ftukken en gedrukt ter
grootte van hecic bladen, in de Chal-
deeuvvfche, Hebreeuwfche, Gricklche cn
Latynfche taale, te Antwerpen i n ’t licht
kwaamen. Wel is w a ar , dat hem fommigen,
die zyn cn arbeyd niet goedkeurden,
te Rome aanklaagdcn, zulks hy ook,
om zich te verantwoorden, de reys derwaart
moeft aanneemen; dan h y vondt
weynig moeite tot zyn e rechtvaardiging erl
om zyn e befchuldigers den mond re ftop-
p en ; waardoor h y andermaal geenen minderen
roem w egd ro^ , als h y v oora f doot
het uytvoeren van dat voortreffelyke werk
had bekomen; zynde onder andere, om
de gedachtenis daarvan te vereeuwigen,
de volgende penning gemaakt.
i ' i
volkome kennis van dc in gebruyk zynde
taalen dier landfchappcn. Dit maakte
hcm alom zo o zeer g ea ch t, dat Koning
1 hilips , willende cene nieuwe uytgaave
des Bybels, in naavolginge van die te A lkala
(7 ) m vier taalen, door toedoen van (tlDuPm
den Kardinaal Ximenes, was in ’t licht ge-
geeven, in Nederland doen drukken, him £ k f . ‘'
tot opzieiidcr en bezorger van ditgevvig- '»”’■^'*1,
tigewe rk verkoos, en in den jaare achten-
zestig naar Nederland zond t, met bevel
aan den Hertog van Alv a van hem to td e
uytvoering van dit voorneemen de behulp-
laame hand te bieden, en als eenen van
z yn gczin aan die van Antwerpen ten
dierfte
Op de eene zyde ziet men zyn borftbeeld, gefiert met de Ridderordre van (3) Sint Jakob; en (3) Th.de
in den rand dit omfchrift; Rouk
Nederl.
Herauld
B E N E D i c t u s A R I A S M O N T A N U S . Æ T a t i s 43. fol. 180.
B E N E D I C T U S A R I A S MO N T A N U S . I N Z T N S O U D E R D O M S
4,1. J A A R,
W an t hy was in ’c vyfcienhonderdachtentwintigfte gebooren.
O p de andere zyde zict men hcm afgebeeld met een boek in de hand, en als eenen anderen
Archimedes; welke Wiskonftenaar d o o r ’t ryzen des waters hec geheym hebbende uytgevonden,
om den diefftal te können ontdekken, dien zeker Goudfmid aan de goude kroon, wclke
H iero, Koning van Sirakufe, volgens gelofce aande Goden had geofferd, mec’er zilver door
te mengen(4) gepleegd had, daarover zoodaanig van vreugde verrukt wierdtj dat hy aanftonds ia vitniv'
ongeldeed uyt het bad , en zonder op zyne naalctheyd acht te flaan naar huys liep , langs de de Archi- *
ftraac geduurig uytroepende: ik heb't gevonden f ik heb't gevonden! En voorwaar,mids ook Arias tcâ.lib.lX.
Montanus raad en middel had geweeten, om dit moeijelyke en zwaarwigtige werk tot een goed
cyndc te brengen, behoefr men zich geenszins ce verwonderen , dat men boven dezelve afbeelding
tot opfchrift gefteld ziet het Griekfche woord ;
-E Y P H K A !
IK HE B 'T G E VO N DE NX
W e lk zinnebeeld en byfchrift men ook op den rechter voetftal in de tytelprlnt voor den ge-
meldcn Bybel vertoond vindc3 tot een klaar en krachtig bewys, dat dees befchreeven penning
op het voltrekken van dat loflyke werk gemunt is.
Koning Philips, die aldus die z y n voorneemen
wederom zo o w el uytgevoerd en
gelukt z a g , bejegende eerfang nog al meer
ftoffe om z ich te verblyden wegens de aanzienlykc
overwinning, die z yn e oorlogs-
v lo o r , gevoegd met die van Veneetfie en
den Paus, in dit jaar op de zeemagt der
Türken b y Lepanto behaalde, Waarvan
M m X ik
? ii
S"'
- l ' î '
f I / '