1(1".
5 3 °
N E D E R L A N D S C H E
r f9 9 . Rondom een kruys, dar op de andere zydc verbeeld i s , leeft men in den rand deeze wool-
— ■ den;
D U R Æ N E C E S S I T A T I S O P U S .
W E R K S T U K F A N D R I N G E N D E N O O D Z A A K E L Y K H E Y D .
(i)Refol.
derSraaten
van Holl.
IS Mey
IJOO. fol.
iSi.
(i) Rcfol.
derStaaten
van Holl.
14 Mey
J>9 9 .fol.
180.
(3)H. dc
Groot
Ned. Hilt,
foi. 388.
Naarmaatc dcezc aangevangene befchan-
fingen van Maurits vorderden , zo o ver-
meerderdcn ook de vyandlyke benden,
welke door ’c veroveren van de fchans
( i ) Krevekeur, micsgadcrs het huys en
dc fterkte te H c e l, voor z ich den toevoer
van ’s Hertogenbofch te water verzekerd
hadden; w"a;rrop Mendoza methec
overige leger tweeduyzend paarden en
achtticnduyzend (1 ) voetgaften fterk in de
Bommelerwaerd kwam , en z ich onder’t
bereyk van Maurits gefchut, neerfloeg , c
gene h y op de nieuwe verfchanfinge had
laaten planten. Sedert wierdc’er volgens
alle de wetten en regels der krygskunde
mec werken tegens werken te ftichten,
met het gefchut door geichut tc vcrlam-
men, enmet onderlinge fchermutfelingen
(3) zoo te voec als te paarde geftreedcn;
om , zo o men Maurits van voor Bommel
nice konde doen verhuyzen , ten minfte
eencn vaften voet in de Tieler waerd aan
de overzyde der Waale te krygen. Dan
Graaf Erneft van Naifou, wien de befcherming
van dicn oord was aanbevolen, ver-
weerde z ich onverzettelyk op een kleyn
eyland van de Waal niet verre van Roflem,
en belettede aldus dic voorneemen. Des
greep Maurits nieuwen moed, deed heel
vroeg in den morgenftond driehonderd der
zynen in de Bommeler wacrd trekken, en
b y hec dorp Harwarden achter een ge-
ilaagen paalwerk met zo o grooten fpoed
eene Ichans opwerpen, dac als de vyand
om dien tc bezetten nadcrde, het wcrk
voltrokken en met gcnoegzaame manfchap
voorzien was. Des onaangezien befton-
den omtrent tweeduyzend zo o Spaanfche
als (4) Italiaanfche foldaaten , ondcr ’c belcyd
van Sapena b y ’c vallcn van den a-
vond, door verfcheydene Geeftlyken met
kruylen in de hand daartoe aangemoedigd
cn voorgegaan, dic onbeftorven werk mec
eene weergalooze kloekmoedigheyd ce beftormen.
De verweerdcrs betoonden echter
geenen minderen moedcn b e le y d ; want
door de uytfteekendfte Legerhoofden beftierd
noodzaakcen z y den vyand , niec
weynig bekommerd en gchavend zynde
d o o r ’t gefchut, dat Maurits v a n ’t eyland
Voorne cn den oever der Waale op hem
ftaande dc ftorm zonder ophouden had
doen fpeelen, mec verlies van zevenhonderd
der zynen onvcrrichter zaake a f te
trekken. Sedert wierdt dit w e rk , en andere
(7 ) in andere oorden begonnen, v oltooid
, door welgewaapende Ichepen dc
ftroomen b ezet, midsgaders door v y f bruggen
de gemeenfchap tuiTchen de hier en
daar gelegerde benden opengehouden, en
door dit alles weder de hooge aanflagen
van Mendoza in dien oord te fchande gebragt
cn volkomcniyk (6) verydeld. Zulks
die van Zceland in erkentenis van zoo
onvoorzicne overwinning deezen legpenning
gemunt hebben.
(4) Mete-!
ren Ned.
Hift. foi.
437.
M H.dc
Groot
Ned. Hift;
fol. 388.
(6) Boi
Nederl.
Beroerten,
XXXVI.
boek,
fol. 33.
(7)II.noek
vanMozes
kap.XVJI.
,ir . I I . 12.
cn 13.
Op den voorgrond der eene zyde ziet raen het legcr der Ifraeliten tcgens dat van Amalek in
gevecht, waar door dat van Maurits cn Mendoza betekend wordt. In ’t verfchiet bidt Mozcs
op de hoogte eens heuvels tot God om ’t verkrygen der overwinninge voor de kinderen Ifraels.
Welke zoolang Mozcs handen opgchceven waaren het gewenfchte voordeel op hunne vyanden
;y) bckwaaraen, d o c h zoodra dic uyt vcrnnocidheyil nederzeegcn, weder geflaagcn wierden: des
onderftcunden Aaron en Hur zyne opgeheevene handen; invoege toen dc Ifraeliten cene volkome
overwinning op hunnen vyand behaalden. Het randfchrift is:
V I C T O R I A A D E O P R E C I B U S .
O V E R W I N N I N G V J N G OD D O O R G E B E D E N V E R K R E E G E N .
Op
H I S T O R I P E N N I N G E N . FI.Boek. 5 3 1
Op de andere zyde ftaat, cm het gekroonde wapenfchild van Zeeland, deeze fprcuk (l) van XS9 9 -
den Apoltcl der Heydenen: © I f i T
XIll.ii'-7 .
G U I T R I B U T U M , T R I B U T U M . 1799.
TOL , D I E N G Y D E N TOL S CHU LD IG Z Y T 1799.
(i'l Kkter.
Ned. Hift.
iol. 43 7.
f 3) Refol.
derStaaten
vanHoll.
30 Aug.
1599. fol.
3 3 Î-
(4)' H. de
Groot
Ned. Hift.
fol. 389.
StelS Beroerten,
XXXVI.
boek,
fol.33.
verfo.
Om echrer den vaften v o e t, die Mendoza
met zoo magtig een legcr in de Bommeler
waerd gekreegen had, nict te verliezen
, endus den geheelen veldtogt vruch-
rcloos geipild re hebben, toog her Spaanfche
leger wel van Bommel a f , maar le-
gcrde z ich omtrent Roifem o p ’t uyterfte
v a n ’t ( z ) e y lan d , en begoft dcii vyfden
van Zomermaand op eene plaats, daar dc
bogten der ftroomen naaft aan elkandere
komen, eene geweldige (3) Ichans, voorzien
mct v y f bolwerken op t c Werpen.
Welker, een naar Harwarden, twee anderen
tot den boord der ATaazc, en dc twee
laatfte rot dien der Waale zich uytftrckten,
en door het daarop geplante gefchut dc
vaart zoo wcl van (4) den ecnen als anderen
ftroom konden belemmeren , cn de
Betuwe geduurig ontruften. Den twecen-
twintigften van Zomermaand kwam de
Kardinaal Andries in gefelicliap van den
Markgraaf van Borgonw , den Hertog
Maurits van Saxen en Velasko Hoogbevelhebber
des g efchuts, deeze nieuwe ^
fterkte bez igtigen, beval daarin eene ka- |
pel, waarvan h y ze ifd en (7) eerften fteen .
Jeydc, tergedachtcnis van den Apoftcl A n- !
d rie s , Befchermheylig van ’t huys van
Bourgondië te volboiiwen, en noemde de
v y f Bolwerken Ooftcnryk , Borgoiiw, (6)
Saxen, Arragon, en V e la sk o , z o o naar
dc naamen der Heeren die hem v erzelden,
als der landen, waarvan z y afkomftigwaa-
ren o f het gebied voerden. Verder wierden
in de zelve fchans verfcheydene
huyzen en vcrblyfplaatfen voor de foldaaten
geftichc , brouwcrycn en wacermolens
gebouwd, en niets vergeeten, ’tgene
deeze fterkte, om eene lange aanvechting
te wederftaan, eenigszins van noode had.
T c me e r, m its die niet alleen toc hec brey-
dclen der ftroomen, niaar wel zonderling
ook ter gedachtenis van den Kardinaal Andries
gefticht was, als naar wien z y de A n dries
Ichans genaamd wicrdt. Dic was de
cenigevrucht van zo o veel arbcyds; zulks,
naadat’er veertien (7) vendels onder den
Hopman Katriçe in de nieuwgcbouwde
ichans gelegd waaren, hec leger over den
ftroomgecoogen,iu de Brabantfche ftedcn in
bezettinge gelegd, en toc zyn en voorigen
(8)moedwil wedergekeerd is .T e r eere van
Andrics echrer, die aldus de grenzen door
’c ftichten eener nieuwe fterkte tot over de
Maas had u ytgebreyd , is dees gedenkpenning
gemunt geworden.
(6)Mcie«
ren Ned;
Hift. foU
437.
C7) Bof
Ncderl.
Beroertea
XXXVI.
boek,
foj. 39.
(8) H. ds
Groot
Ned. HM.
fol. 389.
Om bet borilbceld, van den Kardbml Andries, fticbter deezer fterkte, lecft men m den rand
der voorzyde deezen tytel;
A N D R E A S A U S T R I a c U S C A R D I N A L I S .
k a r d i n a a l a n d r i e s v a n o o s t e n r t k .
Dc nicuwgeboude fterkte is op de tegenzyde afgebceld, onder deeze boveneeftelde woorden:
M U N IM E N T U M S a n c t i A N D R E z E .
S C H A N S V A N S I N T A N D R I E S .
S s s SSS z A ls
V 'I
f I
tol
.li