I If II' 1'" I I '
1
i ü / t o ' *'
8l'|i I Jl I f
i i " 1 4
4 0 6 N E D E R L A N D S Ö H E
i t8 o m e n , volgens den inhoud van deezen ! zelfs zyn c nieuwe Bondgenooten in
gedenkpenning , wildc dat Philips in i Vrankryk , mct geenen minderen naaftaac
was om niet allecn den laft van ‘ druk , als in den aanvang zyner Heer-
zo o zwaarwigtig ftaatsbewind op z y - ' Icliappye , krachtdaadig tc ondcrftcu-
nc fchouderen te blyven draagen , maar 1 nen.
Rondom het borftbeeld des Spaanfchen Konings lecft men in den rand der voorzyde deeze
tytels:
P H I L I P P U S H I S P A N i a r u m R E X , M E D i o L A N i x s i u s i D U X . ifS p ;
PHI L I P S KONING F AN S PANJE , HERTOG F AN
MI L A AN. lySs.
Op dc tegenzyde zict men hem gclyk by dc intreede zyner regeeringe, als eenen anderen Herkules
den Starrenhcmel, doch met wat meer geboogene kn ien , mids de nederlaagen die hy fcdcrt
geleeden had, op zync fchouderen torflcn. Her randfchrift is aldus:
O N E R I N O N S U C C U M B I T .
H r BEZJFTKT NI E T ONDER D E N LAST.
( i ) R efol.
öerStaaten
van Holl.
4 Sept.
1589. fol.
594.
(2) R efol.
der Staar.
van Holl.
5 Sept.
1589.fol.
5 9 Î*
De Algemeene Scaaten integendeel hadden
niec zoodra verftaan hoe aan den K o ning
van Navarre de Kroon van Vrankryk
vervallen was, ofvatteden deswegen z o o daanige
vreugde op, d a t z y den ( i ) vierden
van Herfftmaand eenen algemeenen
Dankdag uytfchreeven; ter oorzaake dac,
„ als hec nu (dus betuygden z y ) fcheen,
,, dac de fchelmery, fchande en lafter het
„ Franfche R y k zouden hebben ingeno-
„ men tot uytrooijing aller menfchlyke
5, Vryheyd , vreeze Gods en aanzienlyk-
„ h cyd der aangeftelde wettelyke Overig-
„ heyd in Gods plaatfe , de gunft des AI-
,, lerhoogften oogfchynelyk zoo verre
,, thans was vericheenen, dat dc door-
„ luchtige Koning van Navarre, ten mer-
„ kelyken voordeele der gewenfchte V ry -
,, h eyd , toc de Allerchriftelykfte Kroon
„ was gekomen; ja zelfs door zulke per-
„ Voonen en zoodaanige middelen, waar-
„ door men getracht had hcm en ’tKoning-
„ ly k e bloed van Vrankryk eyndelyk te
i, vernielen. Waarom z y in dankbaare er-
„ kentenis bevel gaaven, om dien genaadi-
„ gen God ootmoedigly k te danken voor al-
,, le (x)deeze zyne grooteweldaaden; en
„ hera mec harten en monden te bidden,
„ dat hec hcm geliefde te volharden met
„ zyn e genade aan de hooggedachte Ma-
„ je f t e y t , toc heyliging van zynen God-
,, lyken naam, trooft der bedroefde Chrif-
,, renhe'yd, cn aanwas der Vryheyd van
„ den vryen Godsdienft tc verleenen. Om
dic laatfte zooveel doenlyk was, te bevorderen
hadden ook de byzondere Staaten
van Holland een zeer ftreng (3)
tegens de oeffening van den Roomfchen van Ho5.
Godsdienft in dit jaar laaten uytgaan, met 9
verbod aan alle Roomfchen van in eenige [jte'
kerken, plaatfen, velden o f ichuyten eenige
iaraenkomften , toc hec doen o f hooren
der Mifte te houden, op eene boete
van tweehonderd guldens, te vergelden b y
hem, in wiens huys die verricht was, en
van ballingfchap des genen die ze zoude
bediend hebben, behalven dat ieder, den
dienft maar hebbende bygewoond boven
hec onderhoud dac ze als geordende Geeftlyken
van ’c land mogten trekken , nog
vyfentwintig guldens zoude vcrbeuren.
idierenboven verbooden z y hcc draagen
van Geeftlyke kleederen, het houden o f
leeren van fchoolkinderen, ja belaftten Kornelis
Sybrantszoon, Ontfanger der goederen
van Sinte Elizabetsklooftcr in ’s Graavenhaage,
de Roomfche kerkfieraaden cn
kleederen, als kafuyfcls cn andere (4j in (4)Refol
, 0 r-i ^ 7 '^ 1 derSmrcii
titcrfhuys vanMargrietjePynze,overlcede vanHoll.
I Non v a n ’t gemelde klooftcr aan tc flaan,
I cn ten voordeele des Lands tc verkoopen.
i Even zoo kreeg ook Kornelis van Koolw
yk
H I S T O R I P E N N I N G E N . F BoeL
(i) Refol
derStaaten
vanHoll.
ijMaart
,589-^1
196.
(1) Refol.
derStaaten
van Holl.
4 April
fol.
131.
1790.
^3) Refol.”
derStaaten
van Holl.
14 Aug.
ijSp.fol.
( / 'rcM.
derStaaten
v,in HoIL
14 Aug.
1589. fol.
JfO.
(5) Refol.
derStaaten
van Holl.
i3Jan.
1390, fol.
(d) Refol.
derStaaten
van HoU.
21 Jan.
ijpo, fol,
(7’ ) iWol.
derStaaten
van Holl.
24 Jan.
1590. fol.
176.
(8) Refol.
der Staat.
van Holl.
15 Febr.
1590. fol.
DIw
y k laft om de kerklyke Landcryen, onder
zyncn oncfang hoorende , tc (r ) vey-
len ; dc Ambachcsbewaarders van Bode-
graave (x) desgelyks; en wierdt op dac ftuk
federt nog ccn algemeen befluyt (3) genomcn
, om u y t de daarvan komende geldibmmen
den Graaf van Hohenlo en anderen
hunne (4) achcerftallige wedden te bezorgen.
Met den aanvang des volgenden
jaars (7 ) wierdt ook Niklaas Adriaanfz
Treur gelaft dc penningen van de verkochte
landen v a n ’t kloofter van Hcm toc verbetering
der Onroomfche Kerken, te gebruyken,
midsgaders die v a n ’s Graavenhaage
gemagtigd om de klooftcrlyke (6)
huyzen en erven t’hunnen voordeele aan
ce leggen. Hierenboven alle onterving uyc
haatdcs Geioofs een -(7)en (8) andermaal
hebbende onwettig verklaard, gaaven z y laft
om de Kapel van Vo orfchoote, a / s zynde
eene zaak van quaade (9) gedachtenis, ce
flechten, en in tegendeel cen verbod uyt
van geene kinderen op Roomfche Hooge
fchoolen buyten lict ( ro ) land te zenden.
Om de hardnekkige Roomfchen echtcr te
meer in de Kerken tc lo k k en , wierdt toegelaaten,
dat men des Zondaags in ’ t vqor-
leczcn der Evangelien en ’c prediken over
de zelve den zclfden ( 1 1 ) v o e t , in die ker-
kc alsnog gebruykelyk, zoude onderhouden.
U y t al het wclke , en dat men nu
eerftdaags eenen Onroomfchen Koning op
den troon van Vrankryk meende geplaatft
re zien , ieder ligtelyk kan afmeeten, wat
men door deezen penning den ingezeete-
nen heefc willen te kennen geeven.
{9) Refol.
der Ge -
comm.
Raad.
van Holl.
3 O fto b .
fol. 4(iö.
(10! Refol.
derStaaten
van HoU.
7 Nov.
1 590. fo l,
452.
( I I ) Rcfol.
der Ge-
comm.
Raad.
van Holl:
7 Dec.
1590. fol.
4 9 7 '
D c eciie zyde vertoont het witte paard, en den genen die daar opzit, wien een fcherp zwaard
ten mondc u y tp a t , llrydende tegens de Koningen en dc Overften der duyzenden. Omhoog (i2 )J o h;
vliegt ccn Enge l, die de vogelen roept tot het avöiidmaal des grooten Gods. Op den voorgrond Openb.
ftaan tot opichrift deeze ( i f ) woorden; kap. X IX .
il.6. -
GODT A LMA CHT IH R E GNE E R T 1790.
D e andere zyde vertoont hoe het Beeft en de valfche Profeet in den poel des vuurs geworpen
worden. Waarboven het wapenfchild van W e ft vriefland ftaat, tot blyk dat, gelyk de bovengemelde
befluyten zyn genomen, zoo ook dees penning aldaar gemunt is. Verder leeft men deeze
woorden op den vooi-grond:
• r B E E S T WORT GEFANGEN. O P U b a a r i n g e 19 .
(13) Bor
Nederl.
Beroerten,
XXVII.
boek,
fol. 22.
( i4)Mete-
ren Ned.
Hift.fol.
308. verfo.
Het jaar vyfcienhonderdnegentig fcheen
den Vereenigde Geweften veel goeds te
belooven, vermids in des zelfs aanvang
een aanflag, om Breda door middel van
ccn turffchip te vermeefteren, nice min
liftig beleyd, als wcl in deezervocge geluk-
kig lyk uytgevoerd wierdt. Deeze krygslift
was ain Graaf Maurits door eenen A-
driaan (13) van den Berg aangediend, welke
gewoon was mec z y n fchip den noodigen
turf in ’c flot van Breda te brengen.
Des wierdt in des ze lft fchip behendiglyk
eene zoldering gecimmerd , waaronder
eenige manfchap zich konde verborgen
houden, en hec overige daarboven mct
turf als uaargewoonte gelaaden. In het
fchip, dus vervaardigd z yn d e , b e g a fz ich
Karel van Hcraiiguicres,Edelman van Kameryk
, met achccnzestig foldaaten cn
vier andere H op lu yd en ,op ’c ( i4 ) laaft van
Sprokkeimaand, onder de gemaakte z o ldering.
Naa drie d^ en toevens, mids de
tegemvind cn opgekome vorft, begaf z ich
de Schipper met deeze vracht naar Breda,
en kwam eyndelyk uaà ’c uytftaan van
veele gevaaren, veroorzaakt door den
zwaaren ysgang en ’c lekworden van ’c
fchip , den derden van Lentemaand tegens
den avond bLiuen de boomen en hec flot
dier ftad. Dan alvoorcn het fchip wierdt
ingelaaten, was het van eenen Korporaal,
hoewel met kleyne oplettendheyd, mids
h y ’t meer ny t pligt en laft als voorzorge
en argwaan verrichtte, ondcrzocht, doch (is) H.de
( i 7) niemand van dc daarin verborge man- nS!* Hift.
fchap ontdekt geworden. D e zaak dusverre fol iS4-
gelukt z y n d e , deed de afgcrechte fchip-
per, om nog meer alle achterdenken voor
te komen, wel eenige der boven of^efta-
peldc turven ontlaaden, doch den verde-
K k k k k a deren
ill' 'te'
! i
»
f
Iiil;:
IK:
' 1
I