f i ;
N E D E R L A N D S C H E
in ’c midden der vyandengewaagdhadden;
ginder wccr onraardc en eerloozc zielende
dierbevochtc V ryh e yd aan ’c welgevalieii
der Vorilcn ten offer opdraagcn, om i n ’t
verlies van’t Gemeenebeft haarc cyge groot-
heyd tc bejaagcn : eyndelyk zcldzaame
ftandvaftigheyd i n ’t u y te r ftegcvaar; liefde
tuffchcnVriendcn cn Vrcemden ; ver-
bittering zonder wecrga ; ccdbreeken ,
moorden en ichcndcn voor ipcl geacht ;
gruwelcn met grawelen bctaald g e z e t ; de
onnozclen vcrdrukt;dc boozcnbcichcrmd;
cn met een woord zo o w c l dc Dcugd als dc
Ondeugd in top gevoerd, waar van w y dc
gedachtenis op de kopere Jaarboeken van
omtrent vyfcntwintighondcrd Penningen,
ons van dc oudheyd met zo o naamvkeurige
zorgc cn konft achtergelaaren cn tot ons
a^edaald, tenfpoorflag en affchrik zullcn
vereeuwigd en bewaard vinden.
ten her lioofd opbcurcn , wiens kielen alle
zeen bcdckkcn ; wiens koophandelzichtot
in alle landen iiy tftr c k t, cn wiens zccvcr-
moogcn zoo dc Ooft- als Weftindicn bc-
procfd hebben. Men zal ’cr dc Vryheyd
over dc opgedronge flaaverny zien zcege-
}>raalen; doch naauwlyks gcveftigd,ftraks
weder in gcvaar ftaan van ccn-en andcrmaal
in dc haven fchipbreuk te lyd cn ; ja d c z c lf-
dc Geweften , in den beginne aan iedcrge-
v ey ld cn van ieder verworpen, zoodaanig
in vermoogcn en hoogachtinge zicntocncc-
in cn , dat z c den vcrdreevcne Koningcnter
w y k , den twiftendcn ten ichcydsman, cn
den onderdruktcn ten verloffer v e r ftre k t;
ja dat meet is , eenenhminer landzaatcncot
Koning op den troon der nabuurigc Ryk eii
gefteld hebben. Z o o men dc oorlogen
van andere Volkcn , b y die in Nederland
ledert ruym honderd jaaren gevoerd z y n ,
vcrgeJykt; waar is ’er ooic wrecder begonnen
, Yvaar langduurigcr doorgcftaan en
achtervolgd , cn waar voordecliger ten
eyndc gebragt door menfchen van zo o kleyn
vennoogen ? Wclk, een groot , ja byna
onnoemelyk getal van Steden is ’cr niecbe-
legerd cn gewomien ? Wat al Sterkten z y n
’ er niet gcbouwd, en gebouwdc vcrwoeft?
Hocveel Veld- en Zceflagen gedaan, Landen
vcrdelgd, Volken cot den beedelzak
gebragt, cn menfchen door het zw a a rd ,
vuur en water omgekomcn en bcdorven ?
Door den eenen oorlog zal men de verce-
iiigde Landlchappen hunne V ryh e yd zien
voorftaan en grondveften ; door twee anderen
te water met de grootfte zecmagtder
Chriftenheyd om het opperzeegezag twif-
tcn ; doch , weynig tyds daarnaa, door
eenen vierdcn tot die verwarring en be-
iiaauwdheyd geraaken, dat z y zelfs hunnen
val cnondcrgang voor handen waancn.
In ’c kort deHiftori der Nederlandichcooi-
logcn is die van geheel Eufopa ; hier z yn
alle krygsmagcen famengevloogen; hier is
voornaamelyk de konft van Stcdcn en Vef-
tingcn te fterkeniiytgevonden; en de krygs-
kunde tot dien top van volkomenheyd op-
gevoerd , dat ze althans voor alles , wat
de Oudheyd voorheengehad en uytgedachc
heeft, geenszins bchoeve tc wyken. I n ’c
midden dier zeldzaame Staats-en Kcrkge-
vallen zullcn ons doorgaans ook zondcr-
linge vooibeelden van dcugdcn cn ondeug-
den ontmoeten. Hier zal men veele zoo
In- als Uytlan.dcrs,hetgcmccnc Yvclweezen
met eene wonderlyke klockmoedighcyd ,
en achtcrftellinge van al het hunne , zien
handhaaven; daar anderen op het fchavoc,
dc beoogdc Vryheyd met hun blocd be-
zegclen, ’c welkc z y voorheen ter bcichcr-
minge hims VaderJauds ccn-cn andermaal
V O O R H E E N is Nederland door vcr-
fcheydenc Standspcrfoonen , onder ( i )
Graaf-en Hercoglyke ty te le n , b y ftukkcn Nedjaarb,
geregeerd ; maar naa verloop van tyden is iol 3-
h e t , zo o door geweld der oorlogen , o f
kinderlooze aflyvigheyd van den eenen ,
als door vreede-en hmiwelyksverbondcn
van anderen, allengs in cen geiinolten; cn
eyndelyk aan Philips , Hcrtog van Bour-
gondic ( i ) gelukt dc voornaamfte Hoofd-
deelen dier Geweften zyn e magt en eenen Ned. Hirt;
hoofde te ondcrwcrpen : w e lk e , zieh c c - J -
nige jaaren onder eene w'eergaloozc hof-
houdiug meer cn meer in het bezit deczcr
iamengevoegdc Landlchappen hebbende
vaftgezet , naa eenen Iceftyd van twce-
cnzeventig jaaren, met z y n ovcrlydcn (3 ) (3).Me-'
her bewind over alle deeze Staaten zynen
wettigen zoone Karel heeft ingeruymd. Commi-
Dees nieuwe Vo rft , om z yn e kryg-en
heerlchzuchc de Stoutc (4) gebynaamd, U)Hcute-
had verrc uytzicnde voornccmeus in ’t oog: landum^*
want door deeze fmicngeimolce magt den
Naabiiuren rccds ontzaghlyk zynd e geworden
, vcrdroot hem eene afhangelykc
en wetpligcige regeering re v o e ren , en in
cycel den genen tc moeten w yk en , die in
middelen regens hem niet opmogcen. Dier-
halvcn(5-)heefchy by K e yzer Frederik ende (j) E. varí
Ryksftanden federt veelmaalaangchoiidcn,
o m ’t oude Koningryk van Bourgondie in fot 4.
dccze zyn e Staaten weder op tc rechten, cn
daar h y reeds onder ccncKoninglyke ftaatfi
mctlcheptcr en andere byfieraaden ,als rc-
kenen (6) d e rMa jcftcyt,rcgccrd c,oo k den (<^) Hooft
Koninglyken naam cn tytel in tc voeren.
Dan h y ook tc gelyk door de wapcncn dc
grcnspaalen zyn s gebicds , ten kofte der
gebmirlandcn, willcndc uytbrcydcn , be-
rcyk tc her cyndc- noch v an ’t ccne noch van
.’caniiiüir.
dc
D C S ]. V.
chap. S.
(1) Memoir.
dc
(.‘ommi-
ncs 1. V.
ciiap. 16.
& 17.
J. van
Hecinsk.
IJatav. Ar-
kad. pag.
( i l Me-
nioir. de
Coinmi-
Jies ]. VI.
chap. 3.
<4) Memoir.
de
Commi-
nes 1. VI.
chap. 3.
(5) Mete-
rcii Ned.
Hilhfol.6.
(B) Hooft
Ned. Hirt,
fo l. I .
Metercn
Ned. Hirt,
f o h i i .
,) Abreg.
-e I'Hift.
d'Efpag.
pag 269.
(8)Mcte-
ren Ned.
Hill. fol.
(9) Hooft
Ned. Hilt,
f o l .i .e n a .
(io) Retiti-
vog. Hilt.
det Ned.
Ooit. pag.
<,
(titHoo ft
Ned. Hill,
fot. 2.
’C andere dee-ger groote oogmcrken. Want
door den opgevatten naay vcr over z yn e tc
groot gcworde magt, hot ecrile nooit hebbende
können vcrwcrvcn, hccfthyaandcn
antlcrcn k a n t , met dc nederlaage zyn s légers
by Nancy., ( i ) in den veldflagtcgens
dc Zwitfcr.s het lecven, cn aan z yn e écni-
gc docbtcr Maria b y crfvolging z yn e Staaten
gelaaten. De eze mindcrjaarigc Vordin,
vcrrc van op diergelyke voornecmens te
können doe len, was naauwlyks bcftandi»
om tcgens eygenc ( z ) onderzaaten, mids he?
weder opwcllen van dc Hockfche en Kab-
bcljaauwlchc tweclpalt, haarc achtbaarheyd
re handhaaven. Door haar huuwelyk
nogtansmct Maximiliaan , (3) Aartshcr-
tog van Ooftcnryk ( ’c wclke deeze Landen
dien luiyze heeft ingelyfd ) Ibhcen z y met
dit riigftcunlcl dc inlandfciie beiveegingen
tc zullen können dcmpen ; doch eene on-
gcliikkigc v a l , o n d e r ’t jaagcn (4) voor-
gcvallcn, llcepte haar i n ’t g ra f, en deeze
L,anden in ccne dabbcle twccdr.agt ; mids
men wegens de voogdye van Philips en
Margreta , haare naagelaatene kinderen ,
tulTehen den ovcrgebleeven Vaderen d e fy )
Staaten des Lands , b y het eerfte ftraks
nog een tvveedcftaatsgerchilzagiiytbcrften.
Philips, haar zoon , ( om z yn e bevalligheyd
dc Schoone genaamd) fcheen demaii
te zullcn z y n , die de hooge voorneemens
zyn s Gtootvaders , tot het oprechten van
eene onbepaalde magt, ftondt door ted ry -
vcn : want getroiiwd (6) met Johanna ,
dochter van Ferdinand , Koning van Arra-
gon , cn van Izabclle , Koninginne van
Kaftilie,, erfde b y naderhand (m id s het
ovcrlyden van Johan, eenigen broeder zy-
ncr huysvrouwe) alle de Koningrykenvan
Spanje , wclke erfenis dc knoop was, die
de Nederlanden aan die Kroon gehecht
heeft. Doch naauwlyks h.ad weder dees
nieuwe Koning z y n aclitentwintigfte ja a r ,
cn de Spaanfche kuften ter aanvaardinoe
z yn c r Staaten , b c re y k t, o f (7) kwam tc
Burgos in Graiiade te ftc rve ii, (8) en aan
Karel , zyncn cerftgebooren zo on , metde
crfcniftc zyner Vorilcndommcn , tc g e lyk
dc hoop achter te la aten, van lict onaf-
hangclyk gezag in Nederland te zullen in-
vocrcn. T cm e e r , (9) dewyl hem boven
de erfenis der Krooncn van Spanje, Sicilie,
™ p c ls , cn cen g root getal andere Vorftcn-
dommcn , ook dc Indilcbc fch.ittcn in den
oot v ie len , cn in ’c blocijcndfte zyner
jeugd her K c y z c r ry k wicrce opgedraagcn.
Dee.s Vorft , n y t den aardr cn de geboorte
ecu Ncderlaiidcr , bcmindc dien landaardt,
( lo ) cnw ie rd tv a n d en zelven bcmind , ja
zoude bieroni waarfcliynlyjp ^
bercykt hebben, ’t cn waare dc ( 1 1 ) ge-
ftrooidhcyd zyncr Staaten hem dagelyks
nieuwe bczighcdcnvcrwckt, ende handen
v ol werks gegeeven haddc ; welkc door
den naay ver der Gebimrvorfteii tot k ryg
bcrocrtc op berocrre onophoudend
ykword cnd c aangezet, hem nmt
minder als z yn e eygc ftaatzucht, in ’tvo c -
reii van in-en uytlandfche oorlogen hebben
bezig gehouden. Eyndelyk waande zi-n
zoon Philips zieh in ftaat van dat werk tc
zullcn können doordringen ; {,%) dan ,
door t qualyk nccmcn van de maatczync; Nei Ä
m a g t, IS hem zoo wcl z y n voornccmcn »'
mis lukt, als Nederland in cciicn jammer-
poe van de grootftcoorlogsrampcngcdompcld
^'r3'Hooft
Ned. Hift;
fol. 3.
; met welke , en het vervolg der laa-
tcrc Staatsgevallen, daar u y t voorrgevloeid,
ik dit verhaal alhier aanhcchtc.
K E Y Z E R k a r e l , her z y hem het
p z a g v o e ren door dcszelfs oiiafftheydely-
ken laft , m -zoo hooge jaaren en zwakke
Ighaamsgeftaltc te zvvaar v ie l , het z y h y
p t e r gcraaden vondt ( dewy l hem hctge-
ftik ( 1 3 ) met meer zo o gimftig als wcl
voorheen toefchecn) zieh voor het toeko-
m cn d cm c td c g lo r ic , die h y , gcdimren-
oe z yn voorige Icevensioop , zoo overvloe-
mgbehaaldliad , te vcrnocgen , nam eyndelyk
een beftuyt van zicli zyn e r Staaten
te o n td p n , en d p d met dat oogmerk, op
den vyfentwnitigfte., van Wymnaand des
jaars vyftienbonderdvyfcnvyftig de algemeene
Staaten van Nederland , en dc
Ridders v a n 't gulden Vlies , op de groote
p a l van c H o f tc Bruirel vergaderen De
K e yzer aldaar gekomen met Philips zynen
zocine , cn de voornaamfte (14 ) Hoofd-
takkcn des m-cii nytlandfchcn Adels,heeft
p l^ te ly k van de Nederlanden en Bourgon-
die afftand gedaan, en , niet zonder weder-
zyd lch e bctiiygingcn van tedere geneegen-
hcyd , der zelvcr vollen cygendom zy -
nen zoone Philips opgedraagcn ; die daaV-
op zynen Vadcrmct rraaiieii in de oogen te
vo e tv a llc iid e , ( l y ) onder’t betuygen z y ncr
z ip k h e y d tot het draagen van dim
la l t , deeze gunftige overdragt d.iiikelvk
aannam. D c K e y ze r ontfloegFoorts hier-
op de onderdaanen van den eed, hem cer-
tyds gedaan , bckraclitigde m et eyg e hand-
tekennige en zegel dc brieven deezer op-
dragtc , cn zcttedc den jongen Vorft on
zynen troon. (iS ). Aan Plftlips aldus m-
zeeten, wierdt door de Gemagtigden derby-
z.oiidereStaatcn,terftondhy cede manfch.ip
gedaan ; dieii h y ook op z yn e beurt aan
hciiafleydc. De eze zaak , zoo zeldzaam,
en waar van weynige voorbcelden te vinden
z y n , maaktc niet alleen mcnigtc van
pennen gaandc ; maar hragt ook te « c-
A a g o ,
(14) Melt..
ren Ned.
Hift.fol.
(r jiH oö ft
Ned. HiiU
fol. 3.
(r6) Refoi.
der Staat,
van Hol).
15. Oiìofa,
foi. î4.
' l i
i t
È ¡j
' ‘H Sí