(r Mül?
f e d
|te;t iril, to-i
' ' l l k i l f e i t ; :
3 7 8 N E D E R L A N D S C H E
1787.
Ct) Hoofc
Ned. Hill,
fol. 11 JS>.
( i) Refol.
derSraaten
T3ti Holl.
I Fcbr.
1587. fol.
(3) Refol.
del- Staat.
van Holl.
2 5 ]uny
J587. fol.
172.
(4) Mcte-
ren Ned.
Hiil. fol.
270. .
ven der ( i ) baldaadige krygsknechten cc
ontgaan, in Holland o f andere der Vereenigde
Geweften gaan woonen; waar door
heele landftreeken onbebouwd, de pachc-
hoeven vervallen, cn alles in eene witder-
nis als vcrzonkeii lag. Her gene, mids
ook alle toevoer van den kant der Vereenigde
Landfchappen was afgefneeden, zoo
byftere dierre veroorzaakte, dat’er nooit
in Nederland , buyten belegerde fteden,
eene zoodaanige geproefd is. Wane o f z y
z o o nu zoo dan al eenigen toevoer u y t
Duytfchland enVrankrykkreegen,hetmogt
weynig baaten, vermids de Hollanders en
Zeeuwen niet alleen dc Vlaamfche kuften
maar ook de (2) E lv e , d eW e z e r , en de
Eems met fchepen van oorlog bezet hielden
, en alien toevoer (3) beletceden.
Des kocht men te Antwerpen ecn viertel
rogge tot twee-of driecntwintig guldens(4),
een viertel erweten tot dercien guldens, en
de tarwe naar gelang veel hooger. Even
zo o w a s ’t raet het vleefch gefteld: want
dar van fchaapen goldr negen, dat van oft
fen v y f , van varkens zes cn de boter meer
dan acht ftuyvers het pond. Des bakte
men brood van erweten, boonen , haaver,
b oekw e y t, en zag de menfchen dc vuylnis
der ftraaten opraapen, de weggcwor-
pene raapfchellen , en koolftrayken te ly f
ilaan om’cr de benaauwdc ziel in te houden.
Te-Brugge,willen eenigen,dat men eenen
dooden hond van den mefthoop heefc op-
geraapt en als iet lekkers gegceten. Welke
quaal wel voornaamelyk zulke huysgezin-
nen ('7) dmkte, die gewoon waaren van
• 1 11 1 . D'CO. HilL
ryd tot tyd alleen op hunne renten en in- foLuoo.
komften te leeven, en chans, mids dc ongehoorde
dierte , zich zagen genoodzaakt,
eerft hunne kleynnoodjenen koftlykften in-
boedel tc verkoopen en hunne vafte goederen
mec renten, tegens den penning zes en
zeven te bezwaaren, o f een bunder lands
voor v yfentwintig, v y ftien , ja tien guldens
a f te ftaan. Des vervielen de meeftc
luyden die r y k van lan^goederen waaren,
tot de uyterfte armoede ; zulks men in
Vlaandre en Brabant by donkeren avond,
uyt angft van anders bekend te word en,
verfcheydene lu yden, die in z y d c laken
gekleed waaren, hun brood heefc zien bee-
delen. A l het welke genoegzaam de bete-
kenis van deezen legpenning opheldert,
welken die van Artois weder in dic jaar,
even als in hec voorgaande, hebben doen
munten.
De voorzyde verbeeldt drie koornaairen , welke door eenen fterken wind ter aarde geflaagen
en geknakt worden, 200 dat het graan daar uytftort; verder ftaat het jaar 1787, als deeze dierte
de Spaanfche Nederlanden drukte, onder het wapenfchild van Artois, binnen dit omfchrift, op
de zeitde zyde:
R E D D I T A G E R S T E R I L I S T R I S T E S .
E E N O N V R U C H T B A A R E A K K E R M A A K T B E D RO E F D E N
Op dc tegenzyde ziet men v y f koornaairen, die door den gunftigen invlced van het boven gc-
ftelde geftarntc, dik gezwollen en door de zwaarte van’t voortgcbragte graan kromgeboogen
ftaan. Om hoog ftaat weder het Artoifche wapenfchild, en in den rand dit omfchrift:
S E D L A E T U S E G E N O S . 178S.
D O C H E E N V R U C H T B A A R E M A A K T B E R O O I D E N 1788.
Om dic te verftaan moet men weeten
dat veclen, zoo door de beproefde elende
als hoope van wifle w in ft , tot den akker-
bouw zynde opgewekt de hand aan de fpade
en den ploeg floegen en het voorheen
verwaarloosde laud op ’c eynde deezes jaars
met eenen nieuwen y v er begoften te be-
bouwen, invoege in ’t volgende, zo o door
deszomerS, en
menigte van aangefegde graanlanden, als
door ’c voorige braakleggen der z e lv en , de
akkers met woeker (^6) het voorgaande ge- (6) Hoof !
brek in raenigvuldigheyd van halmcn,
grofheyd van aairen boettedcn. Behalven
dat het niewgewonnen mcel zoo voedzaam
was,dat de menfchen toen ccn derden deel
broods
' ' te.
H I S T O R I P E N N I N G E N . ÌIIL BoeL 37?
broods minder aateii dan in de dierte.
Wclk cen en ander zo o groorc ruymce by-
bragc, dat dc prys der graanen van twintig
tot cen kwam ce daalcn. Waartoe niet w e y nig
hielp, dat dc Vereenigde Geweften
tiiaiis den invoer, even als tc voore den
u y tv o e r , belettcden:. zulks het graan z o o
ichandekoop wicrd c, dac men de koften
ftaande de dicrte in ’c bcbouwen der landen
ondergaan, nice alleen bezwaarlyk konde
boeten, maarde landheercn zich nictmin
door dcczcn ovcrvloc.d als ’t voorige gebrck
gedrukt zag en ; vermids hunne huiir-
luyden zo o weynig voor dc ingezamcldc
vruchten krygende , ook de uytgeloof- j
dc huLirpcmiingcn nict konden opbrengen.
B y dit gebrck waaren nog andere
quaalcn gevoegd ; cn hec wild gcdierce,
raids de voorige verwildcring deriandfchap-
pen, thans in gecal dcrmaate aangegroeid
en vermeerderd, dat de wolvcn in Brabant
cn Vlaandre,.naa ’c vcrflinden van ’c vee,
b y gebrek van voedfel w y v en cn mannen
op de wegen aanrandden, en de kinderen
u y t de armen hunner moederen fchaakcen:
zulks men berckende dat op een jaar om-
(!) Mete- trenc Gent ( i ) binnen twee mylen i n ’t
Wft. foi. ronde wel honderd menicheii dusdaanig
»70* vvaaren. omgekomcn en verflonden. Verder
de quaade fappen getoogen u y t veel ongewoon
en bedorvcn voedfel veroorzaak- ^$87.
cen bederf v an ’t ingewand, rotting van ’t “
bloed, en die weder zeldzaame quaalen en
ongehoorde ziekten: waar door veele lu y den,
naa lang quynen , niec min dccrlyk
kwaamen te fterven, als die genen, welke
van honger verfmacht o f van dc alom wey-
dende pcftziekte wierden weggerukt: van
welke gefelrocde deeze landen, behalven
de voorgemelde jammeren, niet v ry
waaren. In tegendeel de Vereenigde Land-
fchappengenoocen eenen vollen overvloed;
wier buycenftedcn de toegevloeide menigte
(2) dagelyks deed u y td y g en , en de C^) Hooft
wclgcilelde fteden zulks pvopte, dat men ^1,®
haare veften tot meermaals inoeftuytleggeu.
Des wierdt de Siaat dagelyks magciger cn
z yn e inwoonders, hoc vvel bezwaard met
hooge tollen , opftellingen , en fchattingen,
groeideu aan in rykdom, b y ’t genot
der zee en des vryen koophandels. Want
men in Grasmaand luctcl min dan zeshonderd
(3) fchepen telde, die u y t het V lie ; (3) Meter,
en ruym tweehonderd, die u y t de Maaze
en Zeeland Ooftwaarc t ’z e y l gingen. Invoege
hec geen wonder is, dat men indie
jaar deezen legpenning hccfc zien in ’tlichc
komen, die niet min de elende van den ee«
nen als den vooripoed van den anderen
komt u y t te drukken.
Dc eene zyde, mids de inwoonders der Spaanfche Nederlanden met 200 doodlyke rampen, als
hevige oorlogen, bitteren hongersnood , en woedende peft hadden te worftelen, vcrbceldt eenen
Spanjaard tuifchen den Honger, de Dood, ca ecncn ftapel krygswapencn; binnen dccze
ipreuk ;
M U L T A S U N T M A L A ÌM P IO R U M . 1787.
V E E L V U L D I G Z T N D E R A M P Z A L I G H E D E N
D E R G O D L O O Z E N . 1787.
Ecn fruythoorn, opgepropt met menigte van koornaairen en veelerleye vruchten, ftaat, als
het zinnebeeld van den oveivloed der Vereenigde, Geweften, op de andere zyde. Verder lecft
men dit om- cn opfchrift;
Q U I D o m i N O F I D I T B O N I T A T E E J U S C I R C Ü M D A B I T U R .
D I E O P D E N H E E R E B E T R O U IV T Z A L D O O R Z Y N E
G O E D H E Y D O M R I N G D IVO RDEN.
^ffRefoI.
valiHoU.” Onaangezien deeze groote dierte in de eene groote tegenweer, genoegzaam i n ’t
Spaanfche Nederlanden rukte Parma (4) gezigt van Leyccfters benden , in den be-
ion' ° * voor Sluy s, ’t gene hem, naa ’c doen van ginne van Oogftmaand wierdt overgegee-
C c c c c 2 vcn.