í]
I l I
11
f
I 'ill!
j i í '' ¿
f j p í '
6 z N E D E R L A N D S C H E
G A S P A R u s S C H E T Z , D o m i n u s D E G R O B B e n d g n k .
■ ■ C A S P A R SCi l E T S , H E E R F A N G R O B B E N D O N K .
Grobbendonk is een oud cn voortrcffelyk Hccrenflot in het Dorp cn dc Heerlykheyd Ouwen
in de Mcijery v.m Zandhovcn, en over mccr dan anderhalflionderd jaar al aan het seaacht van
Kraaijenhcym eygen gcweclt. I n ’t jaar vecrtienhondcrdvyfendcrtig heeft het Arnold Brand be-
. ,, gönnen tc bczittcn. Uyt wiens geflacht het door gifte van Margreta ( i) Brand aan Philips Heer
ProTp van K le e f, en viui deezen weder op de zelfde \vyze aan Andries van Maftaing is eygen geworden.
Caft. No- Naa wiens overlyden het Philibert van Maftaing, in het jaar vyfticnhondcrdvyiciiveertig aan
bil.Braban- iJj-asmus Vadcr van dcezen Gafpviv Schets, verkocht. T e r gunfte van (i) Anthoni Schets, die
’s Hcrtogcnbolch zoo kloekelyk tegens Prins Frederik Hendrik befchermd h e e ft , en Zoon van
March deezen Gaipar was, is het naamaals, door dc Aartshertogen Aalbcrt cn Izab ellc , tot ecnc Ba-
S. R. I. ronny, cn eyndelyk den derden van Zomermaand des jaai's zesticnhonderdzevcncndcrtig door
fol. 115. Koning Philips den IV . tot een Graaffchap verheevcn.
Op de rugzydc ftaat cen zandlooper afgebecld j onder het opfchrift deezer woorden:
T E M P O R A F A T A D A B U N T .
D E TT D Z A L H E T N O O D L O T F E R S CH A F F E N .
{fj 'Franc. W e lk algcmcen noodlot en vaftgeftelde fterftyd deezen Gafpiu- Schcts dcii (3) liegenden van
vSweertii Slagtmaand des jaars vyftieiihonderdtachtig tc Bergen in Henegouwc is overgekomen. Voorts
U f lP j cn ter wcdcrzyde van het uurglas, dit Franfche bylchrift:
L ’H E U R E V I E N D R A .
D E UUR Z A L KOMEN.
(4I Guicc.
Befchr. der
Nederl.
fol. 90.
r Staat,
van Holl.
2 1 .Febr.
1 364. fol.
!Z.
(6)LeRoy
Profp.
Caft. Nob.
Brab. fol.
(7! Guicc.
Befchr. der
Nederl.
fol. 114.
(F.LeRoy
March.
S. R. I. fol.
332.
Het geflacht der Schetfen, zeer vermaard
en van (4) Maaftricht afkomftig , heeft,
mids de groote koophandel en bloeyende
ftand van Antwerpen, federt eenige jaaren
herwaart zieh aldaar ter woon begeeven;
en zynde tegelyk met zyn e gewönne fchatten
tot den Ridderlyken ftand opgeklom-
men, is dees Gaipar Schets [door z yn e M aje
fte y t met het algemeene Schatmeefter-
fchap (5) befchonken , en hem dus een
voet gegeeven om den luyfter zyn s opfty-
genden geflachts nog meer in to p te voeren.
Zulks h y in ’c voorgaande jaar van Karel
(Ö) van Briraeu de Heerlykheyd van We-
zemale gekocht heeft, welke tnflTchen Lo-
ven en Aarfchot gelegen, door den tytel
van eene oude Baronny, aanzienlyk hof,
cn volk ry k dorp , midsgaders door de
waardigheyd van (7) Maarfchalk van Brabant
vanovcrlang vermaard, en altyd
door zeer magtige en ryke Heeren bezeeten
geweeft is. Sedert heeft h y nog de
Heerlykheyd van Hautven, gelegen om-
trcnt G e e l , van den Heer Anthoni Wi-
tham, den laatften van (8) Zomermaand
des jaars vyftienhonderdvyfenzeftig gek
o ch t, welken naa z y n overlyden door
zynen zoon Melchior Niklaas Sche ts, en
naa dien door zynen k le yn zoon Ignatius
Auguftinus Schets is bezeeten, die eerft Kanonnik,
toen Aartsdiaken, en vervolgens
algemeen (*) Stedchouder van Doornik
zyn d e , federt to th e t Bisdom van Roe rmonde
benoemd was ; doch als Biflchop
van Namen in ’tjaar zeftienhonderdzcven-
enzeftig ingewyd z y n d e , is h y tw a alf
jaaren laater BiiTchop van Gent geworden,
en aldaar (9) in het jaar zeftienhon-
derdtachtig, omtrent hondert jaar naa deezen
zynen Grootvader overleeden. Welke
nog twee jongerc breeders gehad heeft,
wier oudfte , Melchior geheeten, was
Heer van Rumpft,Willebroek en (10) andere
onderhoorige dorpen, even g elyk de
jo n g fte , die Balthazar genaamd w ie rdt,
over vier jaaren b y a a n k o o p ( ii) Heer van
Hobooke geworden was. Dit heb ik hier
wat omftandiger willen aanroeren, omdat
dc gedachtenis deezer drie gebroedercn,
wier zonderlinge eendragt tot het muntcn
van deezen legpening aanleyding gegeeven
heeft, op den zelven ook bewaard word.
(*)Vica-
(9) Lei
Deliccs
des Pais-
bas ,tom.
III.pag.z2.
(10) Guic.
Befchr. der
Nederl.
fol. 90.
(11) Lc
Roy
March.
S.R. I. fol.
3Ö9.
Zyne eene zyde vertoont cenc zwarte kraai met nytgcfpreyde vleugelen 5 zynde het ftamwapcn
van deezen huyze; binnen dit randfchrift; GASH
I S T O R I P E N N I N G E N , , /. BoeL
C A S P A R , M E L C H I O R , B A L T A S A R SCHETS. - i f jö .
O p d c andci-c z yd e z ie t men n o g tw e e k ra a ije n , ( i ) zyn d e he t z innebeeld der e en d ra g t, tu f- merarii^
fch cn w e lk c e en o p g e re ch te fch ep te r op eenen v erhe v en v o e tila l ftaat a fg c b e e ld ; binnen d ee ze Lmbl.
w o o rd en , ziende op de zon de rlinge censgezindheyd deezer drie G e b ro ed e r cn , cn genomen u y t
de aanfpraake van ( z ) M ik ip fa , K o n in g van N u m id ic , aan z yn e drie z o o n e n , to t om fch r ift; (ifsa lluih
in Bello
Jugurth.
C O N C O R D I A R E S P A R V A E C R E S C U N T . cap.ic.
D O O R E E N D R A G T G R O E I J E N K L E I N E Z A A K E N .
to) Hooft
Ned. Hift.
fol. 3Ó.
(4) Corn.
Tacit, de
Morib.
Germ.cap.
2 . 5c 3.
Annal. hb,
II. cap. 88.
(;) Sccdiiis
lib. II. cap. 41.
(fi) Hooft
Ned. HilL
fol. 3Ó.
(:) Guicc.
Befchr. der
Nederl.
fol. 79.
(8) Schat-
kilt der
Philofo-
phen cn
Poëcten
cnr
Dit ftraffeloos Ichertien der Grooten
met Granvelle bragt te wege dat ook anderen
, voornaamlyk de Rethorykers der b y zondere
fteden en dorpen de vervalleue
zeden (3) der mindere G e e ftlyk en , waarvan
h y het hoofd was, b y hunne ja arlyk fche
laincnkomftcn , kaineripelen en uyt-
gegeevene vraagen, zo o in dicht als on-
dicht op eene ernftige o f bocrtige w y z c
ten toon ftcldeii en bcftonden te hekc-
len. De zucht tot de dichtkunde is
den Nederlanderen van den beginne af
aan als ingcbooren -gewe eft: want dus
leeft men dat eer (4) b y de Duytfchers
het fchryven bekend w a s , hunne Barden
die cen foort van (5) Priefters z y n , de
gefchiedeniflen en dappere daaden hunner
afgeftorvene heldcn', alleen door ’t
opzingen van gedichten en liedercn , terw
y l de Druiden i n ’t öfteren bezig waaren
, als hunne eenigfte jaarboeken, ver-
ccuwigden. De oudfte hiftoriichriften van
'Holland z y n insgelyks de bekende R ym -
kronyken van Klaas Ko lyn eiiMelisStoke:
doch met het befchaaven der zeden is federt
die oude oeffening ook meer beichaafd,
cn z y n in meeft alle de Nederlandfche fteden,
ja z e lf s in veele dorpen, met tocftem-
mingc der Overigheyd vergadcrplaatfen
opgere cht, die (6) onder den naam v;ui
Rethorykkamers bekend, door byzondere
blazpcnen cn daarop flaande zinfpreuken
onderfcheyden waaren ,en met veele voorrechten
door dc Landsvorftcn z y n be-
fchonkcn geworden. De eze waaren niet
alleen gewoon verfcheydene gedichten u y t
tc geeven, b y ’t inhaalcn der Vorften dicht-
kundigc aanfpraaken cn opfchriften te maaken
; trcur-en blyipelcn te dichten cn vertoonen
; maar ook zekere kaarten (7) o f ly-
ftcii aan dc nabuurige Kamcrs rond te zen-
dcn , waarby zekere bcpaaldc pryzen be-
beloofd wierden aan die kamer, wclke
prachtigftopden geftelden tyd aldaar zou-
dc verfchyncn ; die met de fierlykftc en
zinrykftc blazoenen en zinnebeelden, ook
zonder eenige woorden , (8) o f Ictteren ,
in dicht zoude uytkomen; die dc Iccrzaamftc
en trcfielykftc fpreuken der oude dichteren
cn wysgeeren in zeker getal van
dichtregclen zoude begrypcn; die dc aard-
rigfte nieuwe liederen zoude ter Kamere
brengen en konftigft opzingen; die dc uyt-
gezondene en opgcgeevene Vraagen beft
en dichtkonftigft zoude bcantwoorden,
cn meer andere zcd c ly ke en z in iy k c uyt-
vindingen , dienende tot ftichteiyk vermaak
en ocffcniiig van den geeft. Dus
hadden die van G en t, onder den naam van
Fonteyniften bekend,in ft jaar vyftienhon-
derdiiegcncndertig , mer v e r lo f des K e y zers
b y hunne Kaart deeze vraag uytgc^ce-
ven : Wa t den ßervenden menfche deti
meeßen trooß aanbrengt ? Van (9) de negentien
Karners , die aldaar met groote
pracht en in groot getal van ledemaaten
verfchccnen, behaalde dc voornaamfte en
oudfte van Antwerpen, onder den naam der
(10) Violieren bekend,den eerften prys :
welke cegen den eerften van Oogftmaand
des voorgaandcn jaars tweeenzeftig insgelyks'
haare Kaart uytfchree f en negen p ryzen
ophing; van welke onder anderen aan
het Mariekransje van Bruflcl die wierdt
toegeweezen, welke voor die op ft prach-
tigfte zoude z y n uytgcdoft was voorge-
fchikt. En niet buyten reden; want deez
e Brufleliche Rethorykers deeden drie-
honderdenvecrtigfterktepaarde,en alle ge-
kleed in karmozyne fluwecle rokkcn, r y k ly
k met zilver geboord, met zevcn Ro-
meynfclie zeegewaagens, behalven nog
achtenzeventig andere, die alle met verfcheydene
fieraaden, beeiden en zinipreii-
keii bevracht waaren, hunne ftaaclykein-
treede. Dc laatfte der negen pryzen was
voor den meefter ( r i ) van de dw a a z en ,o f
die op de ccnvoudigfte doch belachlykfte
w y z e den zo t kondc fpeelen; zonder dat
icmand inft byzonder befchimpt o fd e eer-
baarheyd gequetft wierdt : onder welke
dees Jan Wielen Oomkcn niet onwaarichy-
nelyk den prys bchaald, ten minften zeer
uytgemunt moet hebben ; mids zyn e gedachtenis
op deeze penningplaat .in dit jaar
is vereeuwigd geworden.
(9) Metö*
ren Ned;
HiíL fol.
29. verfo.
(io)Guicc.
Befcht. det
Nederl.
fcJl.79.
( I t | J. V.
OudenhovenBefchr.
van'sHertogenb.
pas-42-
O i Ter
•I
U'
¥