4 4 DE SELE-ACTIilGMULE.
staat deze machine uit twee deelen: een vaststaandenstoel (head-
s tock) en een wagen. Deze laatste loopt, naarmate het kat.oen.en
voorspinsel tot op de behoorlijke fijnheid, tusschen cylinders verstrekt,
door den stoel geleverd wordt, achteruit. Op den wagen bevinden
zieh de zoogenaamde spindeis, die elk voor zieh een katoenen draad
vasthouden en onder het rijden aanhoudend met groote snelheid
draaijen. De snelheid der spindeis bedraagt tot ongeveer 8000
omgangen per minuut. Is de wagen aan het einde van zijn togt
gekomen, dan houden ook de cylinders op met den aanvoer van
grondstof. Spoedig staan nu ook de spindeis stil, doch nemen on-
middellijk een teruggaande beweging aan, waardoor de draad van
het bovengedeelte der spindeis afgewonden en door een roede
naar het ondereinde gebragt wordt; alsnu rijdt de wagen in en
draaijen de spindeis langzaam in de gewone rigting rond, waardoor
het garen zieh om de spindeis windt op een plaats, geheel
automatisch geregeld door de bovenbedoelde roede. Is de wagen
den stoel genaderd, dan herhaalt zieh de hier verklaarde bewer-
king, tot.dat eindelijk de spindeis geheel zijn vol gewonden en het
garen in den vorm van de zoogenaamde warp- en p in c o p s
(ketting- en inslaggaren) van de machine verwijderd wordt.
Ofschoon met deze self-actingmule veel tijd verloren gaat
door het afwisselend in- en uitrijden, zoo is evenwel vooral bij
fijnere garens de productie per spindel zeer groot, en verdient zij
bovendien de voorkeur boven het systeem-continu om de meer-
dere volheid der geproduceerde garens. f
De spinnerij heeft nu haar taak volbragt en het spoelen en
haspelen. der warpeops, ten dienste der weverijen en verwerijen,
is meer een zaak op zichzelf en dan ook zeer dikwijls aan deze
laatsten verbonden.
De grootte der spinnerijen wordt in den regel aangeduid door
het aantal spindeis dat zij bevat. Dit getal wisselt in Twenthe af
van 3000 tot 26000 stuks, in een gebouw vereenigd.
DE BOMTWEVEBIJ. 45
Hebben wij tijd genoeg ter onzer beschikking, om de aldus
gesponnen garens te zien verwerken naar hunne veelsoortige be-
stemming, dan kunnen wij eerst eene fabriek yan witte goederen
en daarna eene bontweverij gaan bezoeken. Maar zijn wij min of
meer gehaast, dan kunnen wij met de b o n twe v e r i j volstaan,
omdat daar alles te zien is, wat in de gewone fabriek geschiedt,
en bovendien nog vrij wat meer, wat alleen aan dezen tak van
nijverheid eigen is, Voor de stoom-bontweverij moeten wij te
Hengelo zijn. Daar is zij sints lange jaren inheemsch, daar is
zij tegenwoordig nog uitsluitend gevestigd, behoudens eene fabriek
van dien aard, die te Wierden bij Almelo in werking is gebragt.
Wij achten echter een uitstapje derwaarts overbodig, omdat noch
het dorp, noch de eentoonige weg er heen, ons iets belangrijks
zou te zien geven. Wierden ligt in een läge, onbevallige land-
streek, op de grens der groote heidevelden, die zieh tot Raalte
uitstrekken en waarin alleen de belangrijke etablissementen van
h e t Ni jv e rda l eenige afwisseling geven. Die bloeijende oase,
tot wier ontstaan de stichting eener weefschool door de Ned.
Handelmaatschappij in 1836 aanleiding gaf, kan ook wel regt-
matige aanspraak op een belangstellend bezoek doen gelden, maar
’t is raadzaam, daarmede te wachten, totdat de spoorweg van
Zwolle op Almelo gereed is. Sedert eenige weken is die lijn van
een zeer gewenschte tot een vast beloofde bevorderd.
Zoo treden wij dan een der Hengelosche bontweverijen binnen
en beginnen met de v e r w e r ij , waar aan het witte katoen
de vereischte kleuren gegeven worden. Het gaat daartoe door
verschillende verw- of bijtmiddelen, maar moet na ieder verwbad
worden uitgewrongen. Dit geschiedt in de zoogenaamde c ent r i -
f u g a a lma c h in e of h y d r o e x t r a c t o r , een getralieden bak,
die in een’ ijzeren kuip met ongeloofelijke snelheid rondvliegt,
zoodat in körten tijd de waterdeelen genoegzaam verwijderd zijn.
Het geverwde katoen, goed gedroogd, wordt nu g e s p o e ld ;
de strengen, op haspels gespannen, komen in lange rij nevens
elkander op de spoelmachine, waar zij op snel draaijende houten
klossen worden gewonden. Met de s c h e e rma c h in e wordt ver