kerk voor het altaar, gewond, zes en twintig, waaronder een der
hervormde predikanten, in ruwen moedwil vermoord! Afgrijselijk
zijn de bijzonderheden, die Mr. Jan Meulman met de pen en
J. W. Pieneman met de teekenstift er van bewaard hebben.
Zoo heeft Woerden zijn martelaarsgeschiedenis gehad, en
stonden wij er wat langer bij stil, bet was onidat wij daar in
klein bestek de geschiedenis van ons gansche vaderland voor den
geest zagen voorbijgaan. — Maar wij kunnen van Woerden nog
niet scheiden. Zijn naam is verbonden aan nog andere personen
en voorvallen, die ons herinneren aan anderen strijd, dan die
op het slagveld met zwaard en kanon wordt gestreden, maar
die niet minder noodlottig is en nog dieper wonden nalaat. Ook
van herinneringen aan kerkelijke en staatkundige twisten heeft
Woerden ons te verhalen. Wij brengen een bezoek aan het
raime, nette kerkgebouw der Ev. Luthersche gemeente. ’t Is
ons heden minder te doen om het snijwerk van den kansel, om
het oud en merkwaardig damast, dat bij de avondmaalsviering
wordt gebruikt, noch om het houten bord, waarop de belang-
rijkste voorvallen uit de geschiedenis der stad zijn vermeld, ’t Is
ons te doen om het portret van Johannes Pistonus iM: Jan de
Bakker — Jan van Woerden dat op de kerkeraadskamer
bewaard wordt. Zietdaar de beeldtenis van den jeugdigen ge-
loofsheld, die in September 1525, op naauwelijks 27jarigen leef-
tijd in den Haag den vuurdood gestorven is. Dat hij niet meer,
zooals men meende, de eer s te der Noord-Nederlandsche mar-
telaren moet worden genoemd, — sints prof. de Hoop'Scheffer den
naam van den vergeten u rooden kuiper van lotrecht, den een-
■voudigen ambachtsman Willem Dirks heeft leeren kennen, als
van den eersten, die den 10 Julij 1525- op den brandstapel
zijn geloof met zijn’ dood heeft bezegeld, — dat vermindert de be-
langstelling niet, waarmede wij de jeugdige maar toch reeds
zoo ernstig peinzende trekken van Jan van Woerden be-
schouwen.
In den nazomer van 1499 te Woerden geboren, waar zijn
vader Jan Dirks koster was, kwam hij te Utrecht op de beroemde
Hieronymusschool •; “—* onder de iciuuig van aen voortrettelijken
rector Hiline Rode, en verschrikto al spoedig zijn’ vader
door de openbaring van kettersche meeningen, die den school-
makker en vriend van Erasmus met groote vrees vervulde. Om
den jongeling er van te genezen en hem tevens gelegenheid te
geven, zijn groote gaven te ontwikkelen en te gebruiken, werd
hij tot het priesterambt bestemd en ter hoogeschole van Leuven
gezonden. Tot priester gewijd, bekleedde hij korten tijd de ge-
wijde bediemng te Heerjacobswoude, maar werd al spoedig door
z ip stadgenooten in hun midden geroepen. Yerdacht, op ’t kas-
teel m bewaring gezet, weer in vrijheid gesteld, week hij naar
Wittenberg, waar hij Luther zelven wel niet hoorde +1 deze toch
was afwezig J - maar toch in den kring van Luthers werkzaam-
id leefde, en keerde naar zijn vaderstad terug om haar wel-
dra weer te moeten ontvlugten. Op zijn zwerftogten bezocht hij
zooveel hij kon, de gevangene geestverwanten, brak openlijk
met zijn priesterambt door in den echt te treden met een buna
50jarige vrouw, arm en eenvoudig en gansch van uiterlijk schoon
misdeeld, won als broodbakker zijn levensonderhoud en ging ■ ■ I W“'d“ I b»n j H « l • oen heeft hij een tijd van zwakheid gehad, waarin hii
een mm of meer dubbelzinnige rol heeft gespeeld, maar hij heeft
dit doen vergeten door den moed, waarmee hij later ten einde
toe volhardde. Weer werd hij op ’t kasteel in bewaring gesteld
en van daar naar den Haag gevoerd.
v o l N°S HI de (l0nker° kerker Sewezen- i/die geijool” toen
, 1 ongedierte en onreinheid, waar twee ter dood veroord^lden
hun vonms verwachtten en waarvan eens de kettermeester Ru-
ard Tapper zich vol walgmg afwendde, als de gevangenis van
J am v an Woerden. Den 15dd". September 1525 werd hij eerst
— — H i ° ntwijd > en terwijl zijn geloofsgeriooten in
kerker, die op de Plaats uitziet, het Te Deum aanheffen
r opwekkmg van den martelaar, ter voorbereiding van hun’
igen mtgang, klimt de vlam van de houtmijt omhoog, waarop
Johannes Pistorius sterft. waarop