zullen het moeten leeren, dat zij hun kinderen niet hebben ont-
vangen, om ze eenvoudig als werkmachines te gebruiken, de
menschenvriend zal de middelen moeten zoeken, waardoor de
maatregel werkelijk ten zegen der kinderen gedijen kan.
De macliinale garenspinnerij te Gouda werd in 1862 opge-
rigt. Aan den Turfcingel verheft zicb het hooge gebouw, waar
ons de toegang wordt vergund met dezelfde welwillendheid, die
wij overal in Gouda vonden.
Toen de stoom reeds in tal van fabrieken de drijfkracht was
geworden, duurde het nog een’ geruimen tijd , eer de kunst was
gevonden om de garens machinaal te spinnen. Keizer Napoleon I ,
wiens scherpe blik zooveel omvatte, had het groote belang eener
machinale spinnerij reeds ingezien en in 1810 een prijs van een
millioen francs uitgeloofd aan den vernuftigfe of gelnkkige, die
de vereischte werktuigen wist uit te denken, maar lang werd
er vruchteloos gezpcht. De gebroeders Girard te Parijs vonden
ten laatste een tamelijk bruikbare machine u it, die ook in Engeland
werd ingevoerd en door onderzoek en ervaring allengs veel verbeterd
werd. In 1888 waren in Engeland reeds 852 dergelijke werktuigen
in gebruik.
De tactiek, in de spinnerijen gevolgd, i s , door herhaalde be-
werking uit de losse, pluizige grondstof draden van genoegzame
sterkte te verkrijgen. Beginnen wij inet het begin, dan zien wij
eerst, hoe de bij het hekelen van vlas of hennip afgevallen stof
gebragt wordt in sterke werktuigen, een soort van trommeis,
waarin draaijende cylinders met scherpe punten het uit elkander
scheuren, en op elkander sluitende rollen ’t vervormen tot groote
veilen, waarin reeds eenige, hoewel nog geringe, zamenhang is.
Het VeeLvuldig afval vindt zijn’ weg naar de papierfabriek.
In eene andere machine worden de veilen gevormd tot lange,
smalle strooken, 1 i n t genoemd, die geregeld worden neerge-
vleid in groote tinnen kokers, of, gelijk zij in de fabriekstaal
heeten, k a n n e n . Zes zulke kannen worden bij een derde werk-
tu ig , de s e t , geplaatst. Een rad grijpt het lint, en vereenigt
den inhoud der kannen tot een draad, die op een grove honten
klos wordt gewonden. Hiermede is het eerste deel der bewerking
afgeloopen. Men heeft althans een draad van eenige sterkte ver-
kregen, en nu begint het eigenlijk s p i n n e n . De klossen worden
naar den wa g e n gebragt, daar regtstandig op ijzeren spillen
gestoken en de draden van twee of meer met snelle wenteling
ineengedraaid en op kleinere klossen gewonden, waarbij de lang-
zaam op- en neergaande geleidestaaf voor geregelde opwinding
zorgt. Kinderen hebben de taak, om de gebroken draden ter-
stond weer aan te hechten en de volle klossen door anderen te
vervangen.
Op de s p i n b a n k wordt deze bewerking nog eens herhaald,
en de draden van verscheidene klossen, dus tot eene vereenigd,
verkrijgen allengs een tamelijke sterkte. Maar wat aldus gewonnen
is, behoort nog maar tot de soorten van geringere qualiteit,
die voor de weverijen van grove stoffen dienen. Het garen, dat
sterker moet worden, komt op de t w e e r n ma c hi n e , waar het
naar den eisch verdubbeld wordt. Is het nu tot strengen gewonden,
dan kan het ingepakt worden en verzonden of opgelegd in
het magazijn.
Op de bovenverdieping der fabriek heeft eene dergelijke bewerking
plaats, maar de machines zijn daar bestemd en ingerigt
tot het leveren van beter en fijner fabrikaat. Hier werkt men
niet met het stof, maar met het vlas of de hennip zelve.
De grondstof wordt tot tweemaal toe gehekeld door scherpe
kämmen en wordt daardoor zacht en glanzig. Ook hier wordt
eerst l i n t gevormd en in k a n n e n overgebragt. De inhoud van
drieentwintig kannen wordt vereenigd tot een s l iver . Twaalf
slivers komen weder in eene kan zameri; drie zulke kannen, zes-
endertig slivers d u s , vormen weer eene k an , en de gezamenlijke
inhoud van negen zulke kannen levert eindelijk den draad, die
gesponnen kan worden, ’t Is dus na te gaan, hoe sterk ’zulk
een draad reeds is, maar hoeveel arbeid is er ook reeds gedaan
en hoe menig vernuftig werktuig heeft zijn dienst reeds geleend,
eer het zoover was gekomen!
Zware, sterke machines spinnen hier het garen en brengen