Van vrij wat nieuwer dagteekening en van vrij wat grooter
omvang is de Goudsche stearinekaarsenfabriek. Wij begeven ons
naar den IJselkant en passeren de slnis, die het IJselwater van
dat der Gouwe gescheiden houdt, en wij gaan de dubbele klap-
brug over, die ons naar een plantsoen buiten de stad voert.
Boven en tusschen de boomen vertoonen zieh de hooge schoor-
steenen der fabriek. Maar laat ons, alvorens den toegang te vra-
gen, het frissche rivier- en stadsgezigt genieten, dat hier waar-
lijk aantrekkelijk genoeg is. Met een sterke kromming nadert
hier de IJsel de stad, zoodat van de rivier niet veel is te zien.
Längs den uiterwaard, die aan den overkant, voor den met
hoog geboomte gekroonden dijk zieh uitstrekt, schiet zij in
snelle vaart voorwaarts. Aan deze zijde ligt de Ve e r s t a l , de
plaats van het veer over den IJsel, en staan een paar steenen
palen met wapenhoudende leeuwen op de p iek , waar vroeger
de Rotterdamsehe poort heeft gestaan. Het muurtje längs de kade
heeft stellig vaak vrij wat te lijden van het opgestuwde water,
en niet zelden komt de stevige vloedplank te p a s , om de door-
gangen af te sluiten. Dan zijn het dagen van bezorgdheid in
Gouda! De geschiedenis vermeldt als bange dagen bij uitnemend-
heid de Novemberdagen van 1775, toen de sluisdeuren dreigden
te bezwijken voor den geweldigen aandrang. Maar ook zonder
zulke hevige beroeringen kan een hooge vloed zeer onaangename
gevolge'n hebben, vooral voor den minderen man, in de lager
liggende buurten, wier woningen dan blootstaan aan een bezoek,
dat voor ’t oogenblik zelf hoogst onwelkom is, en dat nog lang
daarna vochtigheid en ziekte met zieh brengt. Inderdaad worden
in de rapporten der geneeskundige commissie die overstroomin-
gen, benpvens de onvoldoende voeding en het siechte drink-
water, onder de hoofdredenen vermeld, waarom de gezondheids-
toestand te Gouda zoo ongunstig i s , al roemen haar stede-
beschrijvers om strijd haar gezonde ligging. Werkelijk was het
vroeger niet zooveel beter, al scheen de sterfte minder algemeen
bekend. Ik vind opgeteekend, dat in 1646 gedoopt werden 557
kinderen (’t getal der geboorten zal wel niet veel grooter zijn
geweest), en stierven 687 menschen. Maar Qouda had eenmaal
n naam van gezond te zijn, en de een schreef het den ander
na. Behoorhjke doorspoeling tot afvoer der onreinheden en ver-
njgbaarstellmg van gezmverd drinkwater bij het heerschen van
epidemische ziekten, heeft reeds verbetering aangebragt Toch
n°g V6el af °P de g -o te kosten, en ook de beLkingschhnt
geenszms v r, van die zorgeloosheid en traagheid, die liever S
sterven aan de cholera, dan de geringe moeite te doen, om zieh
van beter drinkwater te voorzien.
Saud en kronkelend is de IJsel en vöordat de stoomvaart
t — aan een göbrekkig vaarwater verbonden, voor een
deel had helpen overwinnen, werd te Gouda veel g e kW d over
zandbanken en ondiepten in de rivier. Met groote belangstel-
hoe — 1 regenten hebben hooren
H H Pmnt , 2 ren Jaoob van Borselen aan
H.H Grootmogenden was vertoond zijne uitvinding van twee
machines j o i n alle killen toe te dämmen en alle z a n d p lZ weg
te ruimen uit de rrneren. Met goede hope, ook voor hunnf B f , t he“ hebben verrald> dat de Leidsche professoren
Wittichius en sGravesande „deselve infaillibel hadden gevonden”
de W X B K M ' Zij geh°°rd ’ dat proef er mede met hadden willen nemeSne coommmdaitft ezei,r' d„e raden
tegen de kosten. De groote machine zou trouwens 24000 n u l f “
kosten de kleine 3000. Evenwel, de B l « l
uitvmder had de machines te Rotterdam laten makfn, en 1 de
Maas zouden W M werkmg worden gebragt. Gespannen verwach
mg van duizenden belanghebbenden en nieuwsgierinen ook l
mt de goede stad Gouda. Helaas! „de machine deedgee^operaT^
was van geen succes ter wereld” De Rotiprrin i • ■H K den Wm em haa t m de haven geworpen. Gouda moest de zandnlaten
V » l ^ ^ i " » 1 8 8 1 « N - . r vrn «M.jne h e r i n n e n n g e n „ n Go o d , " (de hee, H
Griffioen W « ,d e „ er „irte « de „ op, d«„ t, , be h lv e d^r
scheepvaart een jaagpad aan te leggen.