constitutioneele monarchie. ’t Is de strijd tusschen het geschre-
ven regt en den nieuwen geest. De leuzen verschollen. H o e k
en K a b e l j a a uw heet het in Holland; L o c k h o r s t en Lich-
t e p b e r g in Utrecht; H e e k e r e n en B r o n k h o r s t in Gelderland;
de G r o e n e n b e r g e r s en G e l k i n g e n in Groningen;
S c h i e r i n g e r s en V e t k o o p e r s in Eriesland. — Deaanleiding
is niat overal dezelfde, maar het is overal dezelfde strijd.
’t ls een tijd van verwarring i beroering, burgertwist, allerlei
eilende, maar de zegen blijft niet uit. Ook de wedergeboorte
van Gelderland dagteekent uit die donkere dagen. Maar donkere
dagen waren het! Hoort, hoe onze van Lennep ze treffend schild
e rt, bijna met de woorden e^ner oude, dorre kroniek, maar
aangeraakt en bezield door den tooverstaf der popzij:
Toen der Eedlen woeste veete, toen des tweedrachts feile vlam
J a a r op ja a r de velden scliroeien, ’s landsmans boop yemielen kwam;
Toen de dienstknaap, staög in ’t wapen, scbaars een n nrtjen overwon
Om den akker afteploegen, dien zijn noeste ylijt ontgon;
Toen de legerkneebt zijn strijdros, bij bet znchten vani den boer
Rondjoeg door de korenvelden, en te gast lie t gaan op ’t vo^r :
Toen bet v nnr de steden blaakte, slot en boeye viel te gruis
En geen kerkgebonw ontzien werd noch gebeiligd bedebnis.
Na den dood van Reinoud I I , den eersten hertog van Gelre,
kwam het hertogdom aan Reinoud I I I , toen — 12 October 13,43
een elfjarige knaap.
De gewone twisten over de voogdij bleven niet u it; edelen,
door de kloeke hand van hertog Reinoud onderworpen en be-
dwongen, staken het hoofd weer op, om de verloren onafhan-
kelijkheid te herwinnen; steden, fier op de voorregten, hun door
den vorigen landvorst gewaarbprgd, waakten naijverig over hun’
invloed op den gang der zaken. Algemeen was adel en gemeente
ongeneigd, zieh te laten regeren door den magtigen Heer van
Valkenfrarg, een Limburgsch edelman, die als bloedverwant van
den jongen hertog zieh had aangematigd, d^ voogdij met diens
moeder, Alianora van Engeland, te deelen. De ontevredenheid
hierover leidde wel tot de vroegtijdige meerderjarigverklaring
van Reinoud, maar bragt geen rust in het land en onttrok den
vorst niet aan den invloed van allerlei intrigerende partijen. En
’t werd er niet beter o p , toen onderhandelingen over een hu-
welijk nog bovendien allerlei belangen in botsing bragten, allerlei
vreemde vorsten in de Geldersche zaken mengden. De konin-
gen van Frankrijk en Engeland, de graaf van Holland en de
bisschoppen van Utrecht en Luik, de hertog van Brabant en
de graaf van Cleef droegen nieuwe brandstof aan. ln een’ oorlog
met de Luikenaars had de, jeugdige hertog gelegenheid, zieh te
onderscheiden en blijken te geven van ridderlijken moed, Op het
slagveld van Walef ontving de nu vijftienjarige jongeling den
ridderslag. Nog was de tweespalt in Gelderland niet openlijk
uitgebroken. Maar weldra stonden de Heekerens en Bronkhors-
ten tegen elkander over; het eene geslacht met zijn verwanten
en aanhangers aan de, zijde van den bisschop van Utrecht, de andere
magtige familie als diens verklaarde en verbitterde vijand. En
nu sloeg de vlam ook naar Gelders grondgebied over. Hertog
Reinoud, zeveritien jaar geworden, was ongeneigd zieh langer te
onderworpen aan den invloed der tot nog toe overheerschende
Bronkhorsten, maar had geen kracht en zelfstandigheid genoeg,
om zieh boven alle partijen te verheffen. Hij koos openlijk
de zijde der Heekerens. Hij schijnt iemand geweest te zijn,
die zieh door de omstandigheden ligt tot een haastig besluit
liet brengen, De tijd zijner regering werd gekenmerkt door meer
dan een’ geweldigen maatregel, die wel getuigt, dat R einoud zijn belangen
en de behoeften van zijn’ tijd begreep, maar tevens door
onbedachtzaamheid en roekeloosheid in de uitvoering meer kwaad
dan go.ed deed. Het schijnt mij toe, dat de traagheid en vad-
sigheid, die hem later eigen moet zijn geweest, minder in zijn ka-
rakter lag , dan wel gevolg was van de omstandigheden, mis-
schien van ontmoediging en wantrouwen op zichzelven. Hij
ha4 zooveel zien mislukken, en daaronder ook, wat naar hij
ineende, goed bedoeld en met wijsheid bedacht was. Voeg daarbij