228 d e v e l d t o g t v a n 1 79 9.
vrucht van kleingeestige partijstvijd is ; wat het is, waardoor Volkeren
te niet gaan zonder eer en zieh een’ val bereiden, dien
niemand bewondert, omdat hij verdiend is. De groote Fransche re-
volutie, het ontzettend trenrspel zoo vol verschrikkelijken ernst,
was ten ontzent nagevolgd, op een klein tooneel, met zeer mid-
delmatige acteurs, en de schrede was gedaan, die het belagche-
lijke van het verhevene scheidt. Opwinding en declamatie voor
heilig vuur en waarachtige geestdrift; groote w o o r d e n in overvloed"
groote d a d e n met Diogenes’ lantaren te zoeken. De
pr insvan Oranje gevlugt en gebannen, ten onregte door zijn
aanhangers als het model van alle menschelijke voortreffelijkheid
opgehemeld, ten onregte evenzeer door zijn tegenstanders als de
type van alle gruwelijke dwingelandij door het slijk gesleurd.
De Oranjepartij was tot zwijgen gebragt, maar in stilte bereidde
zij de tegenomwenteling voor. In 1799 schenen de kansen günstig.
De verbonden mogendheden bedreigden Frankrijk en hadden
daardoor die Republiek genoodzaakt, een goed deel van haar
troepen uit het Bataafsche gemeenebest terug te trekken. Gene-
raal Bonaparte was in Egypte opgesloten en zijn ondergang sch een
onvermijdelijk. Engeland en Rusland hadden tot den aauval op
Holland besloten, en terwijl zij vooral in N. Holland zouden ope-
re re n , werd door een aantal uitgeweken edelen een afleiding in
de Oostelijke provincien beproefd. De prins was te Lingen, ge-
reed, zijn erfstadhouderschap weer te aanvaarden. Wel liep de
onderneming in Overijsel en Gelderland te n iet, wel toonde de
dood der rampzalige freule van Dorth, dat de Patriotten geen
scherts verstonden! Maar in Holland ging alles naar wensch. De
vloot gaf zieh over, — Janmaat, prinsgezind in zijn h a rt, wilde
niet vechten tegen wie Oranje kwamen herstellen. De landmg der
Engelschen gelukte, ondanks Daendels tegenstand. De sterke Stelling
van den Helder was zonder slag of stoot verloren, en het
Engelsche leger nam een geduchte positie in bij de Zijp, wier
onneembaarheid bij een’ krachtigen aanval der Fransch-Holland-
sche troepen op den 10dra September gebleken was. De komst
eener sterke Russische afdeeling bragt de vereenigde legers tot
een magt van 40.000 man, waartegen de Gallo-Bataven niet meer
dan 25.000 konden overstellen. De 19de September was bestemd,
om dezen met overmagt te verpletteren. De eerste colonne zou
van Petten längs den duinzoom Bergen aantasten; een tweede
zou het centrum bij Warmenhuizen en Schoorldam doorbreken;
een derde bij Alkmaar den regtervleugel onder Daendels terug-
dringen; een vierde, eindelijk, zou een omtrekkende beweging
maken en over Hoorn en Purmerend de verbondenen in den rüg
vallen. Maar het welberaamde plan mislukte. De eerste colonne
deed ’s morgens vroeg een’ onstuimigen aanval, wierp haar tegenstanders
terug, en reeds ten 8 ure hadden de Russen Bergen
genomen en bezet. Maar deze aanvankelijke voorspoed werd hun
ondergang. De Fransche generaal Dumonceau, die in het centrum
niet werd aangevallen, zond een afdeeling zijner troepen,
die de overwinnende Russen in de flank aangrepen. Schoorl werd
hernomen, en nu begon in de bosschen en duinen. van Bergen
een hardnekkig en bloedig gevecht, dat langen tijd met, verbit-
tering van weerskanten werd volgehouden, totdat op eens een
panische schrik de Russen in verwarring deed vlieden. Op h e t
h o f werd de generaal Hermann ingesloten en gedwongen, zieh
over te geven. Met den generaal vielen een aantal hoofdofficieren,
zeven vaandels en eenige kanonnen den overwinnaars in handen.
En nog jaren daarna vond men hier en daar in de duinen of
diep in het bosch, de jammerlijke herinneringen aan dien woe-
denden strijd, geraamten van Russen, kenbaar aan de spitse,
suikerbroodvormige chako’s. Zij waren daar aan hun wonden
bezweken, of van gebrek gestorven, liever, dan zieh over te
geven aan de Franschen, die, naar hun vast geloof, hen guil-
lotineren zouden. En men zegt, dat nog wel eens een zwerver
in de afgelegen wildernissen zulke ontzettende getuigen van dien
vreeselijken Septemberdag ontmoet.
Dat was d e s l ag van Be r g e n . Hoe wakker dienzelfden
dag de Hollandsche divisie zieh kweet bij den aanval op ’t wan-
hopig verdedigde Schoorldam, hoe Daendels na een bloedig gevecht
Oudkarspel moest ontruimen, behoort ditmaal niet to t