S WA M M E R D A M M I I
2Ì J O A N N I S
cua, demum oculis fpe&anda exhiberi : quae
extcrna membrorum latitantium futuri Animai*
culi apparino ìpftm Nymphae naturam confti-
tuit, five cognitionem fundamenti, quo natura-
lès hae mutationcs nituntur, totam in le comple-
¿litur. Poftquam, ajo, haec omnia in praece-
dentibus làtis iuperque demonftrata funt; haud
equidem volupe mihi eft, iniìgnem opinionum
contrariantium numerum heic nunc recenfere,
fuifque quamlibet cum Auétoribus refutare, qui
circa veram Nymphae vel Chryfallidis formam,
atque mutationis modum, errantes, fuis foliàrum
iraaginationum ibrdibus totam hanc rem obicu-
rarunt, inquinarunt Se corruperunt. Quid e-
nim òpus eft haécdifcutere? Quum fic a fine fe-
cimdae hujus thefios noftrae removeremur lon-
gius, Se fimplex veritatis demonftratio erroribus
quam validiflime refellendis fola lùfficiat.
rf .Inf* Th.
Lib. l i .
cap. i .
deviateli van bet toekomende Dìerken, eygentlìjk
het weefen van bet Popken beftaat, ofie de ken-
nife van den grontveß der natuurelijke verande*
ringeilgeleegen is. Het felve dan in het voorige ge-
noegfaam aangewefen hebbende : en luft,het my nuniet,
foo op dative te veerdiger ten eynde van ditonstvoeede
voorßel koonien moogen, als meede om dat de enkele
voorßelling der wadrbeid het alderkragtigße de doo-
ling kan overtuygen, een groot getal van gevoelens
hier op te baalen , ende defelve in de perfoonen te
voeerleggen, dewelke entrent de viaare gedaante van
een Popken, ofte Gulde-popken, als meede de manier
baarer veranderinge, gedvoaalt bebben : Ende fio
door valfcbe gevoelens defelve feenemaal bebben koo-
men te verdonkere», te bevuylen , ende te ver der-
ven.
Quandoquidem tamen elaboratiifimum D.
Moufetì opus omnium fere illorum manibus teri-
tur, qui Infe&orum naturae Se mutationibus in-
veftigandis operam navant ; atque id ipfom non
modo propriis laudati Àuétoris, aliorumque Vi-
rorum do&iflìmorum, Wottoni, Gefiieri, Si Pentì
H, experimcntis nititur; verutn praeterea qua-
dringentis pluribus e Scriptoribus, quos inter Si
Ccleberrimus Aldrovrandus locum habet, conge-
ftum, tum etiam ad Arifiotelis, Philofophi fo-
migeratiflìmi, regulas adeo exafte conformatum
eft, ut non nifi rariflime ab iis recedat : hinc abeile
i . Inf. Th.
Lib. i i . c*
m ■
fané non poiliimus, quin ea heic allegemus,
quae Ipiè, in fuo ilio de Infetti* libro, de Bom-
byeum transmutationibus, tanquam exemplum
reliquarum omnium, at contra indolem Se veram
harumee mutationum rationem, proponit, di-
cens a. Illud pulchrum & obfervatione d'tgnum; caput
Bombycis caudam Papttionis in metamorphofi illa
Aurelidna conftituere; caudam vero caput, qttod in
reliquie item Erucis omnibus in Aurèliam verfs con-
tingit. Et rurfus eodem loco b, ubi data opera
de Chryiàllidibus agit, haec pronunciati Neque
os illi, neque aliud manjeftum membrum. Quae qui-
dem omnia cum contrarientur penitus perfpicuis
Se diftinótis, quas ante expofuimus, obièrvatio-
nibusnoftris, atque ex ha&enus diétis focile re-
fellantur, haud ulterius difeutiemus. Ncque Se
mirabimur deinceps, eruditiflìmum hunc Bri-
tannum, infelici feduótum errore circa res quam
faciliime inveftigandas (qui ipfe crror ab aliis
jamdum pereximiis Anglis, in libro quodam
Catalogus Plantarum circa Cantabrigiam nafeentiunt
inicripto, notatus eft) ne verbulum quidem de
vero iftarum mutationum modo muflkaflè: cum
tamen
Egter tiademaal het doorgeleefde werk vandert
Heer Moufetus^f in de banden van meefl alle de
onderfiekers van den aart, ende de veranderingen
der bloedeloofe Dierkens, bevind: bet welke vorders,
bebalven dat het ßeunt op de onderv indingen van
hem felve, als op die van de HeereA Wottonus ,
Geinerus ende Pennius; nog uyt een getal van meet
als vier hondert fihryv ers, daer onder fig me de de
vermaarde Aldrovandus bevind, is famen gefielt /
ende naa de regelen van den roemruebtigen Wyjgeer
Ariftoteles, daarby niet als feer Jelden qfgaat, ge*
van nt; fco iß , datweniet hinnen nalaaten voorte
ft eilen, wathy van de veranderinge der Sydewur*
men, als een voorbeelt van. alle andere, maar noch.
tansteegensden aart ende waarheid haar er verwifelin-
gen,in Jyn boek vande Bloedeloofe Dierkens, voorßelti
Illud a pulchrum (feyt by) & obforvatione di-
gnum ■ caput Boffibicis caudam Papilionis in metamorphofi
illa Aureliana Conftituere ; caudam
vero caput, quod in reliquis item Erucis Omnibus
in Aureliam verfis contingit. En wederom
in V felfde Boek b, bandelende voordägtelyk van
de Gulde-popkens. Soo fegt by: Neque os. illi neque
aliud manifeftum membrum. Welke faaken
nademaalfe tegens onfe voorgeftelde klaare ende on*
derfiheidentlyke ondervindingen ßryden, ende ligte-
lyk uyt het geene alreede gefegt is , wederlegt werden;
foo füllen wy fe niet verder aänroeren. Ons
ook niet meer verwonderende, dat defe doorletterde
Engelfinan, foo ongelukkig dwaalende ontrent dingen,
die feer ligt te onderfeeken Jyn ; en- welkt
dwaaling wy ook alreede, by andere feer opmerkely-
ke Engelfehe Heeren, in een boek dat f e van de
Planten ontrent Cambrits waffende befebreven heb-
ben, fien voorgeßelt; ons niet bet geringfte van de
waare
fip
Ë Î B L I À N A T U R A È;
Eutìen éòdem in càpite contra Arifiotelis, Philofophi
celeberrimi, effotum re&e concludat,quod
Chryiàllis Erucae haud fit ovum. En ipfo ejus
Verba! Gaeterum, inquit, quid hie cum ovo com-
tn union is ? illud alio Animali deponitur , exfers a-
ttualis vitae & motus : Aurelia a nulla deponitur ,
fed ab imo in aliúd transformatur. Interim, quantum
vis neget Aureliam ovum eife, haud tàmen
& Animal earn appellare audet -, ftatuens potius,
quod fit medium quodpiam inter hoc Sc illud A-
iiimal ; cum juxta ipfius opinionem fit tertium
quid inter Erucam Sc Papilionem. Ita enim porro
loquitur: Nibilominus Ovum non efe Aureliam
ex praedittis fatis patet, eft que revera Erucae in
banc, atque bujus in Papilionem tranfmutatio quae-
dam dicendo, non generatio. Verum quandoqui-
H dcm res haec Ipfi nimis prodigiosi Sc quafi peni*
tus inexplicabilis Videtur, quae tamen admodum
facile explicaripoteft, nec nifi ab Imaginatione
lioftra impenetrabilisfingiturj hinc, qiiodin e-
jusmodi cafibus haud raro fieri folet, ad i’mmen-
iam Dei potentiam confugiens hifcc verbis finit :
Satis fcio, quam Ariftotclici ingenium mirifica trans-
mutatione torquent, & Dei indeterminatam Potentiam
nobis commendant.
Sed fuo relinquimus geiiio Eruditorum illos,
qui temere opinantur, uti cujuslibet alterius, ita-
¿hujufeereiveritates invetullis atque celebriori-
bus Au&oribus recónditas effe: cum tamen alma
mater, Natura, aeftate quavis nudas eafdem
átqúe manifeftiflimas nobis exhibeat; Sc infiiper
adeo benigna fit, ut, media etiam hyeme, ope
calorisj fornace aliave arte excitati, fuas in hifce
rebus mutationes* prout pluries fumus experti,
clare nobis demonftrare haud renuat. Videamus
potius Uno alterove fpecimine* quam palpabili-
busmendaciis genuinae8c nativae harumce mutationum,
quae naturales diintaxat membrorum
in conipeStum prodeuntium pullulationes funt,
imagines ab ejufmodi etiam Viris commaculatae,
inquinatae,Scobfufcatae fint,quitam indagatione
generationis Animàlium in genere, quam perti*
naciflimo mutationum horumce fpeciatim Infe-
ftorum fcrutinio totam aetatem triverunt*
Primus igitur in Scenam prodeat alter illc Democritus
, Harveus, qui limpidis Experimenta
rum veritatibus in eo praeprimis adverfotur,
quod cum Ariftotele ftatuat, Cbryfallidcm, quae
ipfum tamen revera Infeftum eft, perfettum efie
ac ovum, at^ue ex hoc demum ope transformatio-
nis InfeStum nafci debere. Audiipfiifima Ejus
■ ZI> verba a, ubi ait: Talia quoque funt Infettorum femina
waare monier baarer veranderingen körnt tc Jeggen.
Te regten nochtans tegens den vermaarden wyjgeet
Ariftoteles /« V felfde hooftftuk befluytende, dat eeit
Guide-popken van een RupsgcenEy is. DitJyn Jyni
wourden: Caeterum ifegthy) quid hic cum ovo
communionis ? illud alio animali deponitur, ex-
fors aflrualis vitae Sc motus: Aurelia a nullo de*
ponitur. Sed ab uno in aliud transformatur;
Egter boeWcl by lochent het een Ey te wefen, foo
dürfe by ook niet Jeggen het een Dier te Jyn: maar
by boud ftaande, dat bet iets is tufchen, bet eene Dier,
ende bet andere; als fynde by hem een der de tufchen
een Rups ende een Cappel, by vaart dm voort. Nihi*
lominus (fegtby) Ovum non eile Aureliam ex
praediftislatis patet, eftque reveraErucasin hanc,
atque hujus in Papilionem transmutatio quaedam
dicenda, non generatio. Maar nademaal hem de
feak al te wonderlyk ficbywt, ende als geheel onop-
lofelyk; die nogtans feer ligt is te verklaaren , endi
niet Jwaarder i s , als wßtje ons felve v erbeeIden s
feoneemthy, gelyk in foo een gclegentbeyt wy dik*
maal fien gebeuren, Jyn toevlugt tot GODS onbe-
paalde Mogentheyd: eindigende in deefe woorden.
Satis foio (fegt by ) quam Ariftotelici ingenium
mirifica transmutatione torquent, ScDEIinde*
terminätam potentiam nobis commendant; jj
Maar verlötende de geleitet de, d&welkebaar fe e r
verheert inbeeiden, alle ende ook defe waarheeden,
inde oude en vermaarde fchryvers opgeflooten te Jyni
daar nogtans de vrugtbaare natuur alle feomers de
felfde naakt en klaar aan ons vertoont; ende daar en
booven mg feo milt is, datfe in H midden van de
winter, doormiddel van een oven, ofte andere door
kunft veroorfaakte wärmte, ons haare veranderingen
ontrent deefe faaken, gelyk wy meenigmaal on-
der von den hebbeh, niet en wygert klarelyk te vertoo*
men. Soo laat ons nu eens, in een oße twee voor-
beelden, fien; met wat taftelykeonwaarheeden JelJs
perfoonen, die haar leeven,foo in bet onderfoeken van
de teeling der dieren in 9tgemeen, als in bet onver-
drietig navorfeben van de veranderingen deefet
Dierkens in 9t befonder, doorgebragt bebben, de
Juyvere en de waare vertooningen deefer verwife-
liiigen; natuurelyke uytgroeingen in kenbaare lee-
den, bemeüfelt en verdonkert bebben.
Voor eerft komt ons dan te vooren de tweede De-
mocritus, Harveus ,dewelke daar in teegensde hei*
dere waarheeden deefer ondervindingen met Ariftoteles
over een komt, dat by bet Gulde-popken, dat
inder daad bet Dierken felve i s , een volmaakt Ey
noemt, ende waar uyt bet Dierken door vervor-
mingnog eerß gebooren fiou moeten werden. Syne
morden luyim, infyn*toek tum de vwrtctlmg det
F % B>“