13. Sagum autem gallicum nomen est: dictum autem sagum
forte,ptimum quadrum,eo quod apudeosprinuim quadrants, velquadruplex esset.
quadratum. Paenula est pallium ciiin fimbriis longis . La cerna pallium
fimbriatum, quo olim soli milites vtebantur. Vnde et in distinguen-
dacastrensi, vrbanaque turba, hos tog a to s , illos lacernatos vocabant.
Inde autem lacernae , quasi amputatis capitibus fimbriarum, neque
ita laxis, vt simt paenularum .
15. Mantum Hispani vocant, quod manus tegat tantum .. Est
enim breue amictum.
16. Praetexta puerile pallium est, quo vsque ad sedecim annos
pueri nobiles sub disciplinae cultu vtebantur . Vnde et praetextati
pueri appellat! sunt. Dicta autem praetexta , quia praetexebatur
ei latior purpura .
17. Casula est vestis cucullata , dicta per diminutioncm a casa ,
quod totum hominem tegat, quasi minor casa . .Vnde et cuculla ,
quasi minor cella : sic et graeci planetas dictos voluut, quia oris
Philipp. 5. 6. 8. et 14. GRIAL.
13. Bochartus lib. 1. Chan. cap.42.
©bseruat, sagum esse a sacco, non contra
saccum a sago : adeoque negare vi-
detur, sagum verbum gallicum esse . AR.
14. Paenula est pallium cum fimbr.
long. Satis id confirmant Ciceron. verba
in Miloniana : Quid minus promptum
ad pugnam, quum paenula irretitus , rhe-
da impeditus, vxore pene constrictus esset
? Quin et paenula quoque ipsa stri-
cta 9 et angusta fu it et grammaticorum,
et rhetorum . Tacit. de causis corrupt,
eloq. Quantum humilitatis putamus elo-
quentiae attulisse paenulas istas, quibus
astricti, et velut inclusi cum iudicibus
fabulamur ? GRIAL .
Ib. Lacerna - quo olim soli milit.
Propert. Texitur haec castris quarta lacerna
tuis. GRIAL.
Jb. Inde autem lacernae , quasi am-
put. cap. Festus in lacerare : Lacerna,
quod minor capitio sit . GRIAL.
15. Mantum Hispan. P o llu x : fietvrv»9
iuxTÊêV Tl Ttó XötXUpgVW Q&IVOX)) opiov . Ergo
fusiorem agnouit hanc vestem Pollux 9
quam Isidorus, si notationem re d p i mus .
GRIAL *
Ib. Vox manto adhuc apud Hispanos
viget : sed pro fusiori veste accipitur •
In glossariis scribitur etiam mandum pro
mantum . De manto 9 eiusque etymolo-
gia fuse agit Ducangius, et qui eius glos-
sarium auxerunt • AREV.
16. Praetexta puerile pall. Recte , sed
fu it etiam praetexta magistratuum . Kid.
Vest. , et Bayf. GRIAL .
17. Planeta - Birrus - Melotes . Vid.
annot. in Cassian. Quod autem in omnibus
libris legitur birrum bibrum dicunt,
mendum puto . Namfiippoç apud Suidam
dic itur9et in Gloss. V f fm birrus. GR.
Ib. Casula non solum pro veste cucullata
sumebatur, sed etiam pro ipsa cuculla
. Theodemarus abbas : Cucullam nos
esse dicimus, quam alio nomine CASK-
LAM vocamus . Accipitur etiam pro planeta
9 seu veste sacerdotali, Rabanus lib.
de ordine antiphonarii cap. 21.9 et ex eo
Vgutio 9 et Ioannes de Ianua : Casula d i-
citur vulgo planeta presbyteri 9 quia instar
paruae casae totum tegit, , et signât
charitatem . Plura alia Ducangius lauda-
tus . Bonarrotius in Vitra pag. 170. p la -
netam ex paenula deriuatam ostendit,
neque eius, vt vestis sacrae, mentionena
errantibus euagantur . Vnde et stellae planetae,ld est, vagae , eo
quod vago sui errore, motuque discurrunt.
18. Birrus a graeco vocabulum trahit : illi enim birrum bibrum
dicunt. . . .
19., Melotes, quae etiam pera vocatur, pellis est caprina, a collo
pendens ,praecincta vsque ad lumbos . Est autem habitus pro-
prie necessarius ad operis exercitium. Fiebat autem prius, vt quidam
aestimant, depelliculis melonum . Vnde et melotae vocataesunt.
20. Fimbriae vocatae.. . Orae vestimentorum, hoc est, fines, ex
graeco vocabulum trahentes . Graeci enim terminum opov vocant.
C A P V T XXV.
De palliis feminarum.
, £ \ egg.iiillum est praelautum reginarum amiculum, vnde et appel»
ante concilium IV. Toletanum anno 634.
reperiri astruit -, in qip tamen concilio
alii patenam , non planetam , legunt.
Nonnulli vsum planetae, a diaconis adhi-
bitae iam tempore S. Gregorii Magni >
inualuisse colligunt ex Ioanne diacono,
qui lib. 4. cap.83. vitae S. Gregorii ima-
ginem Gordiani diaconi iussu eiusdem
S. Gregorii eiKctam describit, cuius habitus
castanei coloris planeta erat sub
dalmatica. Vide Bottarium tom.i. Romae
subterr. pag. 206. Isidorus fortasse scri-
psit'j graeci planetas dictas . AREV.
18. Fortaslse legendum . illi enim bir•
rum PIRRVM dixerunt. Glossae veteres :
Buppov , gavS-c'v , xdj wvppcV . Glossae Isi-
dori : Birrus , rufus . Birrus pro quauis
veste sumebatur, sed aliquandd pro sum-
ptuosa , vt in régula S. Isidori cap. 13.
Lintco non oportet monachum in d u i, ora-
rium, birros , planetas non est fa s v t i .
Nonnulli etiam birrum proprium fuisse
episcoporum indumentum censent, quod
rochetum vulgo vocant. De birro Ros-
weydus in Onomastico copiose agit prae-
ter alios, quos Ducangius excitât . AREV.
19. De pelüculis melonum . Imino
uhxuv , id e s t , ouium, quamuis melonis
animalis supra meminerit lib. 12. cap.2.
». 40. GRIAL •
Ib. Certum videtur , ab Isidoro scri-
ptum depelliculis melonum . Nam prae-
ter Papiam ,e t Vgutionem 9 qui Isidorura
fere excribunt 9 in eadem sunt sententia
Ioannes Hierosolymitanus cap. 38.de in-
stit. monachor., et Theodemarus abbas in
epist. ad Carolum Magnum : Quod tegu-
mentum ideo sic appellatum e s t , quia so-
lebant antiquitus de illius animantis p elle
fieri 9 quod MELOS propter rotundita-
tern sui corporis appellatur . Hoc tamen
etymon parum viris criticis placet.AREV.
Cap. XXV. n. 1. Regillum . Kid. FesL9
etNon. G R IA L .
lb . Peplum . Seru. Aen. 1. Peplutn
proprie est palla picta feminea Mineruae
consecrata . Hodie tamen abutuntur hoc
nomine. GRIAL .
Ib. In codice Vaticano 623.9 de quo
in Isidorianis cap.93. num. 34. 9 legitur
cum Grialio ; Regillum est praelautum :
zXnpraelatum . In pepli explicatione Isidorus
consentit graecis • Vide Io. Nico-
laum cap. 12. de triumpho romanorum .
AREV.
\
M m m 2