1 1 . Inter omnia metalla aes vocalissimum est, et maximae po-
t. A«n. testatis, idco et aenea limina , vnde et Virgilius ^foribus cardo stridebat
ahcnis. Purgamenta aeris cadmia, et chalcitis.' Cadmia aerugo
aeris: chalcitis aeris flos .
12. Cadmia gignitur in metallorum aeris,atque argenti forna-
cibus, insidente nidore. Namque vt ipse lapis, ex quo fit aes,
cadmia vocatur, sic rursus in fornacibus existit,et nomini sui ori-
ginem recipit.
13. Aeris flos fit , seu gignitur conflationibus, resoluto , atque
reliquato aere, superfusa frigida. Repentina enim densatione tam-
quam de sputo reparatur flos .
14. Aeruginem aes quoque creat. Nam laminae aereae super
vas aceti asperrimi sarmentis superpositae, atque ita distillantibus,
quod ex eo cecidit in ipsum acetum, teritur , et cribratur.
C A P V T XXI .
Virg. S. Aen.
44«.
V I . -L err
De ferro.
rrtim dictum , quod farra, id est, semina frugum terrae
condat. Idem et chalybs a Chalybe flumine, vbi ferrum optima
acie temperatur. Vnde et abusiue dicitur chalybs ipsa materies ,
vt Vulnificusque chalybs .
2. Ferri vsus post alia metalla repertus est. Cuius postea versa
in opprobrium species. Nam vnde prius tellus tractabatur, in-
1 1. Aeris flos : ex Dioscoridê . Vide
Sakuasium Exercit. Plinian. pag. 1078.
AREVAL.
14. Aeruginem quoq. creat . Nam
laminae aereae . Hoc de cerussa Plinius
c. 18. GRIAL ,
Ib. Atque ita distillantibus . A i. distillantes
. GRIAL .
Ib. Genuinum videtur, atque ita distillantes
; nam praecedit superpositae , et
nominatiuus pro ablatiuo absoluto apud
Isidorum , eiusque aequales in mss. mem-
branis saepe occurrit. AREVALVS .
Cap. XXI. n. 1. Vnde et abusiue 9 etc.
E Seru. Georg. 1 , ad illud 9 At Chalybes
nudi ferrum . GRIAL .
Ib. A Chalybe flumine : nunc Cabe in
Gallaecia, cuius Iustinus » et Silius Ita-
licus meminerunt . Sed aduertit Flore-
zius tom.15. Hisp. sacr. pag. 51. 9 cha-
lybem a populis Asiae, qui chalybes di-
cuntur , sic appellari ; ac fortasse a chalybe
flumen Gallaeciae Chalybem voca-
tum fuisse. AREV.
2. Ferri vsus post alia metall. rep.
Lucretius 9 Inde minutatim processit fer-
reus ensis 9 - Versaq. in opprobrium species
est falcis ahenae . GRIAL .
lb . Ferri autem metall. p. vbique rep.
£ Plin. 34. c. 14. j a quo sunt fere 9 quae
de modo cruor effunditur. Nullum autem corpus tarn densis inter
se cohaerentibus, et implicitis dementis, quam ferrum: vnde inest
illi duritia cum frigore. Ferri autem metallum pene vbique repe-
ritur:sed ex omnibus generibus palma serico ferro datur. Seres
enim hoc cum vestibus suis, pellibusque mittunt. Secunda parthi-
co -, neque alia genera ferri ex mera acie temperantur. Ceteris
enim admiscetur mollior complexus .
3. Differentia ferri plurima iuxta terrae genus. Nam aliud molle,
plumboque vicinum, rotarum, et clauorum vsibus aptum : aliud
fragile, et aerosum, culturae terrae conueniens : aliud breuitate
sola placet , clauisque caligariis : aliud pbiginem celerius sentit.
Stricturae vocantur hae omnes,quod non in aliis metallis,a strin-
gendo apte vocabulo imposito . Aquarum vero summa differentia
est, quibus ferrum candens immergitur, quo vtilius fiat : sicut Bilr
bili in Hispania , et Tirasone, Comi in Italia .
4. In acuendo ferro, oleo delectatior fit acies, vnde et tenuio-
ra ferramenta oleo restingui mos est, ne aqua in fragilitatem du-
rentur . A ferro sanguis humanus sese vlciscitur. Contactum namque,
celerius rubiginem trahit. Cum ferro magnes lapis concor-
diam habet. Sola enim haec materia vim ab hoc lapide accipit ,
retinetque longo tempore. Ex eodem lapide architectus quidam
Alexandriae templum concamerauit, vt in eo simulacrum ferro in
aere pendere videretur . Ferrum accensum igni, nisi duretur icti-
bus, corrumpitur . Rubens non est habile ad tundendum, neque
antequam albescere incipiat. Aceto, vel alumine illitum ferrum ,
fit aeris simile .
restant . GRIAL .
Ib. Ceteris enim admiscetur mollior
complexus . Sic etiam iuterpungendus locus
P lin ii. GRIAL .
3.. Culturae terrae conueniens . Haec
vtrum Plinio Isidor us , an Isidor 0 alius
adiecerit 9non dixerim . GRIAL .
Ib. A stringendo apte vocabulo imposito
. Sic o.l. ; ab stringenda acie v. imp.
Plinius \v te r ex alter 0 restituendus s alii
viderint . Mihi Isidorianor. cc. lectio non
displicet. Seru. Aen. 8. strictura est terra
ferri in massam coacta : nihil de acie .
GRIAL.
lb . Sicut Bilb. aliquid deesse videtur
. Vid. Plin. GRIAL.
lb. A stringendo apte vocabulo imposito
: Salmasius hanc lectionem probat
pag. 1083. Exercit. Plinian. Nihilominus
alii retinent apud Plinium a stringenda
acie vocabulo etc. De strictura ferri vide
infra lib. 19. cap. 10. n. 1. AREV.
4. Oleo delectatior . S. 0. lib r i : deli—
catior apud Plin. GRIAL .
Ib. A ferro sanguis hum. s. v. Verba
sunt P lin ii. GRIAL .
Ibid. Ferrum accensum . E x e> 1$.
GRIAL.