7. Aen. 519- buckia insonans solicitudinem ad bella denunciabat. Virgiliiis : Qua
b u c i n a s i g n u m - D i r a d é d i t . Tuba autem proelium indicabat, vt :
9 . Aen. 5 03. At t u b a t e r r i b i l e m s o n i t u m d e d i t a e r e c a n o r o . Cuius sonitus varius
est. Nam interdum canit, vt bella committantur: interdum, vt in-
sequantur eos , qui fugiunt, interdum receptui. Nam receptus dicitur,
quo se exercitus recipit : vnde et signa r e c e p t u i c a n e r e di-
cuntur .
5. C l a s s i c a sunt cornua, quae conuoçandi causa erant facta, et
7. Aen. 637. a c a l a n d o c l a s s i c a dicebantur : de quibus Virgilius : C l a s s i c a i a m q u e
s o n a n t . Apud amazopas autem non tuba,sicut a regibus, sed a résina
sistro vocabatur feminarum exercitus.
C A P V T V.
Virg. X I .
Aen.644.
D e a r m i s . iff A r m a generaliter omnium rerum instrumenta sunt : vnde et
vbi reponuntur , a r m a r i a dicta sunt. Item arma,et tela omnium
generum ; sed a r m a sunt, quibus ipsi tuemui', t e l a , quae emitti-
mus. Nam arma dupliciasunt, id est, vel quibus percutimus, vel
quibus tegimur.
2. Arma autem proprie dicta sunt, eo quod a r m o s tegunt. Nam
arma vel ab a r m i s dicuntur , id
p e r a r m o s - A c t a t r e m i t -, vel d v o
E Seru. Aen. 1 1. Bello dat sig. r. c. Butina
. GRIAL .
Ib. Cuius sonitus varius - receptui .
E x eod. Aen, 9. ad v . signa sequentum .
GRIAL .
Ib. Nam receptus - dicuntur. E x eod.
Aen. 1 1. ad v. Planities i. i. tutique receptus
. GRIAL.
Ib. Virgilii versus ex 9. Aen. ita ha-
bet : A t tuba terribilem sonitum procul
aere canoro - Increpuit. AREV.
5. Classica sunt cornua . Idem Aen.'].
Ciassicum dicimus et tubam ipsam, et
sonum , et eod. libro ad Hortinae classes
: Hortini équités, qui et classes dicuntur
, vnde et eorum tubas classica dicimus
, etc. Vid. Ascon. in Diuinat. GR.
Ib. Apud amazonas, etc.£ Seru, Aen.
2. ad > Regina in m. p. y. at sistro . GR.
est, humeris , v t , L a t o s h u i c b a s t a
tov açvoç, id est, a Marte.
Ib. Cur classicum signum pugnae in-
eundae esset, luculenter explicat Caesar
lib. 3. de belio ciuili cap. 92. Est quae-
dam animi incitatio etc. Vide Vulpii not.
ad Tibuilum lib. 1. eleg. i . v . 4. Martin
cui somnos classica puisa fu g en t. De si-
stris vide a me notata in comment, ad
lib. 2. contra Symmach. v. 527. AREV.
Cap.V. n .i. Arma generalit. etc. Seru.
Aen. i .a d v . Arma virumi tabulaeque :
Arma dicuntur cunctarum artium instrumenta
. GRIAL .
Ib. Tuemur passiue, vt alibi etiam Isi-
dorus vtitur . AREV.
2. Arma autem proprie dicta s. eo
quod arm. ex eod. Aen.i\. Erige et arma
v ir i, etc. GRIAL .
Ib. A b armis : ita etiam Festus. AR.
C A P V T V I .
D e g l a d i i s .
1 C j ' l a d i u s generaliter dicitur ensis in proelio,sed e n s i s ferrum
tantum : g l a d i u s vero totus. Proprie autem appellatus gladius, quod
g u l a m diuidit, id est, ceruicem secat. Ad hoc enim primum est
factus: nam cetera membra securibus magis caeduntur, collum gla-
dio tantum •
2. A c i e s autem gladii ab a c u m i n e dicta. C a p u l u s vocatur, vel
quia c a p u t est gladii, vel quia ibi c a p i t u r , v t teneatur . Nam alias
acies ferri non sinit. M u c r o non tantum gladii est, sed et cuius-
libet teli acpmen : dictus a longitudine . Nam paxpov graeci longum
dicunt: hin^ et machaera . M a c h a e r a autem est gladius longus ab
vna parte acutus.
3. F r a m e a vero gladius ex vtraque parte acutus, quam vulgo
spatham vocant. Ipsa est et r o m p h a e a . Framea autem dicta , quia
f e r r e a e s t. >Nam sicut ferramentum, sic framea dicitur, ac proinde
omnis gladius framea .
4. S p a t h a a passione dicitur verbo graeco, quoniam i r a Q t i v grae-
Cap. VI. n .i. Alii inter ensem , et gla-
dium ita distinguunt, vt ensis fere de militari
dicatur , gladius de vrbano . Verum
haec discrimina aut r.ulla sunt, aut non
öbseruantur . Forceilinus ensem dicit esse
gladium militarem : sed postmodum verb.
gladius asserit, nihil dicere eos , qui hoc
discrimen afferunt. Iilud certius, ensis
vocem esse poeticam . Gladium a clade
Varro deducit lib. 4. de ling. lat. cap.24.
Arma vererum insigniora multi obserua-
tionibus suis illustrarunt} nec paucos Fa-
bricius saepe laudatus in Bibliographia
cap. 18. commémorât . AREV.
2. Mucro non tantum gladii e s t. E
Seru. Aen. 11. ad v . alto stat vulnere
mucro . GRIAL .
Ib. Machaera - framea - spatha . Aug.
in ps. 149, Framea appellatur, quam vulgo
spatham dicunt. Sunt enim gladii ex
vna parte acuti, ipsi sunt macbaerae, ipsae
frameae 5 etiam spathae appellantur . Sed
legendum fort as sc apud Augustinum ex
vtraque parte , non ex vna . GRIAL .
Ib. Machaera melius fortasse deduce-
tur a pugno . AREV.
3. Augustini tempore apud afros fra-
mea pro gladio vsurpabatur, vt colligi-
tur ex epist. 120. cap. 16. Antiquiores
latini hastam voce germanica frame am
dixerunt. Tacitus cap. 6. de German.
Hast as » vel ipsorum vocabulo frame as ge-
r u n t , angusto, et breui fe r ro ,sed ita a-
c r i , et ad vsum h a b ili, v t eodem te lo ,
prout ratio p o s c it , v e l cominus 9 v e l emi-
nuspugnent . Confer Becmanum , qulde
romphaea etiam agit pag. 920. AREV.
4. Spatha » graece proprie est
instrumentum latum 9 et oblongum , quo
pharmaca , et alia miscentur : a cuius si-
militudine gladius latior spatha vocatur
: defluxitque nomen in vulgares lin-
guas . Spatula in pectoribus , et rectius
spathula est costa latior, vt apud Api-
B b b 2