LIBER DECIMVS NONVS
De nauibus, aedificiis, et vestibus.
C A P V T I.
De Nauibus .
A 1 • rtium quarumdam vocabula, quibus aliquid fabricatur, vel
instrumenta artificum , vel quae ministerium exhibent, atque aliquid
huiuscemodi, deinceps ex parte notanda studui.
2. Artifex generaliter vocatus , quod artem faciat : sicut auri-
f e x , qui aurum . Faxo enim antiqui pro facio dicebant.
3‘ Nauclerus dominus nauis est appellatus : ita quod nauis in
sorte eius sit : xA»poç enim graece sors dicitur . Ceteri autem in
n3ui in contributione sunt.
4. Gubernio, qui et gubernator , quasi cohibernator , quod coganicam
,fo llem , harpastum. Pila arena-
ta fortasse ea est, quae harpastum dici-
tur . Martialis lib. 4. epigr. 19. Seu len-
tum ceroma teris , tepidumque trigona , -
Siue harpasta manu puluerulenta rapis .
In harpasti ludo victoria eius partis erat,
quae harpastum extra limites aduersariae
partis eiiciebat . Pro qui pila alii ha-
bent qui pilam : malim , qui illam . Scilicet
qui in pilae ludo peccabant9 suranv
feriendam praebebant . AREV.
Cap. I. n. 1. Scriptores de re nauali
veterum in thesauris Gronouiano , et
Graeuiano videri possunt. AREV.
2. Artifex gener. nom. Vt graecis
TiXTtov. GRIAL .
lb . * Faxo 'çvofecero 9fecerim , vti fa-
Kim pro faciam, reperitur in muitis pro-
batis scriptoribus . AREV.
3 . Nauclerus. Qui et nauicularius,
et magister nauis a iureconsuliis dicitur,
qui nauem habet propriam , v e l conda-
c tam , cuius obuentiones , ct redditus 0-
mnes a c c ip it. A t Isidore inf. c. 19. Nauicularius
nauium est fabricator, sicut ca-rpentarius
carpenti . GRIAL .
lb . In contributione sun t. Contributions
v o x apud iureconsultos frequens 9
v t tit. de leg. Rhod. de iact. GRIAL.
lb. Etymologia naucleri fortasse pro-
prietatem rei indicat , non veram vocis
originem : nauclerus enim esse potest a
nauicularius, vt nauta a nauita . Non de-
sunt tamen , qui Isidorianam etymolo-
giam genuinam esse tradant. Vide Bec-
manum pag. 726.9 et Sauaronem in Si-
don. lib. 6. epist. 8. Atque id persuadet ,
quod graece eodem modo dicitur vuv-
. AREV.
4. Gubernio 9 qui et gubernat. Gloss.
Guber. ( mutila .credo voce ) Kv^ipu'ruç.
Gubernium pro gubernatore dixisse Labe
rium in Ana Peranna, ait Agellius lib.
16. c .y . Legitur quoque archigubernius,
siue etiam archigubernus lib. 36. Dig. tit.
1. c. 46. Item guberna pro gubernaculis,
d ix it Lucretius : Disiectare solet magnum
mare, transtra, guberna . Et Lucilius apud
Non. Proras despoliate, et detundite guberna
. GRIAL .
hibeat prudentia sua hiberna ^ id est, tempestates maris.
j . Nauta a naue dictus per deriuationem . Nauita autem pro
nauta poetice dicitur , sicut Adauors pro Alars . Nam rectum est
nauta .
6. Remex vocatur , quod remum gerit ; sic autem w #« c, quomodo
tubex , dicitur nominatiuo casu .
7. Epibata graeco sermone appellatur , qui latine dicitur su-
perueniens. Hic nihil habet negotii , sed naulo dato in alias terras
transire disponit.
8. Nauim quidam perhibent dictam, eo quod gnauum rectorem
quaerat, id est, peritum , sapientem, strenuum, qui continere , et
gubernare nouit propter maritima pericula , et casus : vnde est illud
Salomonis , Intelligens gubernacula possidebit. Lydii autem primum pr0uerb.
nauim fabricauerunt, pélagique incerta petentes, peruium mare vsibus
humanis fecerunt.
9. Rates primum , et antiquissimum genus nauigii e rudibus
tignis, asseribusque consertum. Ad cuius similitudinem fabricatae
lb . Quasi cohibernator . Hoc certe
etymon a criticis nostris nequaquam ad-
mittetur, nisi quatenus explicat partem
aliquam muneris- gubernatoris nauis .
Apud Laberium gubernium non pro gubernatore
, sed pro gubernatione acci-
piendam multi putant. In Digestis pro
archigubernius alii praeferunt archigubernus
. Verbum ab Isidoro prolatum gubernio
repetitur a Papia, et in Glossa-'
riis antiquis , non aliunde , vt puto , de-
sumptum, nisi ex ipso Isidoro . AREV.
5. Nauita pro naut. E Seru.Georg.i.et
Aen.6.sic Graeci v<Ivthv9 et vetvdrfiv . GR.
lb . Seruio , et Isidoro contrarius est
Festus , ex cuius sententia, a Fuluio Vr-
sino suppleta , colligitur , N A V ITA S secundum
incorruptam consuetudinem di-
ctos 9 quos nunc N A P T A S dicimus . AR.
6. Quomodo tubex,f . quomodo et
obex j de cuius genere vid. Seru. GRIAL.
7. Epibata . Inde aV/^ctr^c/, naues ve-
ctoriae. Dicuntur etiam epibatae , qui tu-
telae causa adsumuntur . Vid. Poll. GR.
8. Eo quod nauum rect.Ita libri Gotth.
recte. Assignat autem nauo suam etiam
etymologiam ( v t nauus s i t , qui nouit )
quam prob am 9 nihil moror . Interpretan-
tur quidem Glossaria eodem modo nauum .
Nauus £/ƒ#ƒ£*>V . Nauus spTrpetKToç 9 £vc?px-
<pw 9 ivx-lvtiToç . GRIAL .
lb . Lydii primum nauem . Sump turn
videtur e x Histro Graeco scriptore 9 quern
latinum a Hieronymo factum quidam exi-
stimant . GRIAL .
Ib. Griali us in textu reliquit gnauumy
quamuis in nota praeferre videatur nauum.
Multi quidem. nauum pro gnauum scri—
bunt : sed retineri nihilominus potent
gnauus 9 admissa etiam etymologia Isido-
riana , siue cum Festo dicamus, nauum
dici a nauium celeritate . Apud Isidorum
malim nouerit pro no u it. AREV.
9. Rates prim. Plin. lib. 7. cap. 56.
Naue primus in Graeciam ex Aegypto
Danaus aduenit, ante ratibus nauigaba-
tur inuentis in mari rubro . GRIAL .
lb. Ratariae . De quib. Agell. memi-
nit lib. 10. c. 25. Sed Radarias appellari
quidam malunt. GRIAL .
lb . Rates abusiu. - inuicem trab. E
Seru. A e n .i . ad illud 9 Disiecitq. rat. GR.