, 0 4 . E T Y M 0 L 0 G I A R V M D UT
gium redd it. Nam c o n g i u s sex metitur sextariis : a quo et s e x t a r i o
nomen dederunt .
7. C o n g i u s autem a c o n g i e n d o , id est, per augmentum crescendo
vocatur. Vndepostea pecunia, beneficii gratia dari coepta , c o n -
g i a r i u m appellatum e s t . Vnusquisque enim sui temporis imperato
r , fauorem populi captans, adiiciebat , vt largior videretur in
donis .
3 . C o n g i a r i u m autem specialiter mensura est liquidorum , cuius
et rem simul, et nomen a romanis impositum inuenimus.
9. M e t r e t a est mensura liquidorum . Haec a mensura accepit
nomen , p is o o v enim mensuram dicunt graeci : et inde appellata metreta
, licet et vrna, et amphora, et reliqua huiusmodi nomina men-
surarum sint : tarnen ista hoe nomen a denarii numeri perfectione
accepit. M e t r u m ad omnem mensuram pertinet ; piTçov enim grae-
c e , latine mensura d ic itu r. Nam et c y a t h u s mensura est, et a m p h o r
a mensura e s t , et quidquid plus, minusue c ap it, mensura est.
Sed ideo hoe nomen specialiter sibi assumpsit, quod sit mensura
perfecti numeri, id est, denarii.
10. M o d i u s dictus ab eo quod sit suo modo perfectus . Est
autem mensura librarum xliiii. , id e s t , sextariorum xxii. Cuius nu-
meri causa inde tracta e s t , eo quod in principio Deus x xn . opera
fecerit. Nam prima die septem opera fe c it, id e s t , materiam informent
, angelos , lucem , caelos superiores, terrain, aquam , atque
aerem .
batho hebraeorum respondere dicitur.
AREV.
10. Modius - seruatur . Omnia ex E-
piphan. GRIAL .
Ib. Fortasse Epiphanius, et Isidorus
de sextariis hebraicis loquuntur , qui romanis
tertia parte sunt minores : sed,
V t aduertit Mariana, dici tune deberet,
modium continere sextarios viginti quatuor
. Sed prae oculis semper habendum,
mensuras, et pondera pro locorum va-
rietate mutari; et fortasse Epiphanius mensuras
Samaritanorum , vnde ipse genus
ducebat, plerumque intelligit . Isidorus
autem Epiphanii auctoritate se tuetur.
AREV.
Minus bene in nonnullis editio-
nibus congium neutr. pro congius : quod
idem vitium in veter. glossar. occurrit.
Figuram congii expressit Fabrettus c.7.
pag. 526. Verbum congiendo apud alios
non reperio . Medio aeuo dicebatur con-
giare , seu congeare, licentiam abeundi
concedere , quod itali dicunt congedare.
a r e v a l .
8. Congiarium autem spec. E x Epiph.
apud quern men do se legitur apud hebraeos.
GRIAL .
9. Denarii numeri : confirmatur hinc,
legendum apud Dioscoridem lib. 5. c. 82.
metretam esse mensuram decem congio-
rum : âlii legunt octo, alii duodecim . Metreta
, cuius fit mentio in sacris literis,
aerem. Secunda die firmamentiim solum. Tertia die quatuor: maria,
semina, sadones , atque plantaria. Quarta die triarsolem, et
lunam , et stellas. Quinta die tria: pisces, et reptilia aquarum, et
volatilia. Sexta die quatuor : bestias, pecudes , reptilia terrae , et
hominem . Et facta sunt omnia xxn. genera in diebus sex. Etxxn. gene-
rationes sunt ab Adam vsque ad Iacob , ex cuius semine nascitur o-
riinis gens Israel. Et xxn. libri Veteris Testamenti vsque ad Hester . Et
xxn. literarum sunt elementa , quibus constat diuinae legis doctrf-
na . His igitur exemplis modius xxn. sextariorum a Moyse secundum
sacrae legis mensuram effectus e s t. Et quamuis diiiersae gen-
tes huic mensurae pondus vel adiiciant ignoranter, vel detrahant,
apud hebraeos constitutione diuina tali ratione seruatur . Modius
enim a modo dictus. Hinc et modica , id est, moderata . Modicis
enim modius nomen imposuit. Nam modica pro paruis abusiue ,
non proprie dicimus.
ix . Saturn genus est mensurae iuxta morem prouinciae Palae-
stinae, vnum , et dimidium modium capiens , cuius nomen ex he-
braeo sermone tractum est. Saturn enim apud eos nominatur sumptio,
siue leuatio: eo quod qui metitur, eandem mensuram sumat, ac
leu e t. Est et aliud satum mensura sextariorum xxii. capax, quasi
modius.
12. Bathus vocatur hebraica lingua ab olearia mola, quae bath
apud eos, vel batha nominatur , capiens quinquaginta sextarios ,
quae mensura vna molae vice proteritur .
13. Amphora vocata, quod hinc,et indeleuetur. Haec graece
1 1. Satum genus est mens. - capiens .
E x Hieronym. in Matth. 13. GR.
lb. Cuius nomen ex Hebr. etc. Hae c,
et quae restant vsque ad finem ca p., ex
Epiphanio sunt , in quibus siquid v itii
e s t, id nos non praestamus , sedlsidorum
satis tectum tanto auctore ducimus .
GRIAL .
Ib. In glossis in vetus testamentum,
quas ex codice I. archiuii Vaticani edere
inter appendices, vbi locus opportunior
videbit'ur,cogito, ad cap. 16.Genesis satum
dicitur habere modium , et semis. AREV.
12. Grialius edidit Batus : communis
scriptura est bathus : sed vocatur etiam
battus . De mensura haec fere Mariana
T o m . IV .
loc. c. Bathus capit sextarios romanos 48.
hebraeos 72. Vel certe bathus duplex erat,
minor aequalis ephi, maior proportione
sexquialtera cum minore comparatus .
AREVALVS.
13 H in c , et inde leuetur : quia per
syncopen dicitur amphora ab .
Amphora romana quadrantal dicebatur,
quia ex pede romano in quadrum facto
Constabat-. Volusius Metianus De asse:
Quadrantal , quod nunc plerique AM -
PHORAM vocant , habet vrnas d u a s ,
modios tres etc. Amphora graeca, seu
attica tres vrnas continebat . Fannius •
Attica praeterea dicenda est amphora
nobis 5 - Seu cadus : hanc fa c ie s , nostrae
Q q