4. Fundus dictus, quod eo fundatur , vel stabiliatur patrimo-
nium . Fundus autem et vrbanum aedificium , et rusticum intelli-
gendum e s t.
5. Praedium, quod ex omnibus patrifamilias maxime praeuidetur
, id est, apparet, quasipraeuidium, vel quod antiquiagros, quos
bello ceperant, vt praedae nomine habebant. ' '
6. Oirinis autem ager, vt Varro docet, quadrifariam diuiditur .
Aut enim aruus est a g e r ,id est, s'ationalis : aut consitus, id est,
aptus arboribus : aut pascuus,qui herbis tantum, et animalibus va-
cat : aut floreus, in quo sunt horti apibus congruentes, et floribus.
Quod etiam Virgilius in quatuor libris Georg, secutus est.
7. Rura veteres incultos agros dicebant , id est, siluas, et pa-
scua, agrum vero , qui colebatur. Nam rus est, quo me l,quola c,
quo pecus haberi potest. Vnde et rusticus nominatin': haec agre-
stium prima , et otiosa félicitas.
8. Seges ager est, in quo seritur, vnde et Virgilius : Ilia seges
Georg.v.47. demum votis respondet auari - Agricolae .
9. Compascuus ager dictus,qui a diuisoribus agrorum relictus
est ad pascendum communiter vicinis .
10. Alluuius ager est,quem paulatim fluuius in agrum reddit.
1 1 . Arcifintus ager dictus est, quia certis linearunf mensuris
non continetur:sed arcentur fines eius obiectu fluminum , mon-
tium, arborum, vnde et in iis agris nihil subseciuorum inferuenit.
1 1 . Noualis ager est primum proscissus, siue qui alternis anilium
lib. 4. Select. Antiq. c. i.AREV.
4. Fundus dictus . Seru. Georg. 2.
Fundus dictus ab eo, quod sit rer.omnium
funaamentuin . GRIAL .
5. Praedium melius deducitur a praes9
p ra ed is, quod a praestando Varro vult
dictum . A REV.
6. Omnis ager ; Seru. i t princip.
Georg, ex Varron. GRIAL .
7. Kura veteres etc. ex Seruio ad
2. Georg, v. 412. , qui Catonem aucto-
rem laudat. AREV.
S. Seges cst . Seruius ibidem. GR.
9. Compascuus ager etc. ex Festo .
AREV.
10. Alluuius ager etc. e x Var. au-
ctor. delimit, agror. pag.293, Goes » AR.
11. Arcifinius ager, etc. Frontinus de
agror. qualitate Ager est arcifinius^
quia nulla mensura continetur : finitur
secundum antiquam obseruationem flu-
minibus , fossis , montibus , viis , arboribus
y antemissis aquarum diuortiis, etc.
ergo pro voce vnde , viarum fortasse
legendum hoc lo c o . GRIAL .
lb. De arcifinio, seu arcifinali agro
videndi Siculus. Flaccus de condition,
agror. pag. 3 . , et Aggeus Vrbicus pag.45.
Goes, edition. De subseciuis paulo post
redit sermo. AREV.
12. Noualis ager. Verba sunt Seruii
Georg. 1. GRIAL •
lb . Non est idem ager primum proscissus
y et qui alternis annis vacat .
nis vacat , nouandarum sibi virium causa. Noualia enim semel
cum fructu erant,et semel "vacua .
13. S q u a l i d u s a g e r , quasi excolidus , eo quod lam a cultuia
exierit, sicut exconsul, quod a consulatu discesserit.
14 Vliglnosus ager est semper vuidus . Nam humidus dicitur,
qui aliquando siccatur. Vligo enim humor terrae naturahs e s t,
ab ea nunquam recedens. " . . .
15. Subseciua sunt proprie,quae de materia praecidens sutor
quasi superuacua abiicit. Inde et subseciui agri , quos in pertica
diuisos recusant,quasi steriles, vel palustres. Itemsubseaua, quae
in diuisura agri non efficiunt centuriam , id e s t, iugera cc.
16. Area dicitur tabularum
Ager primum proscissus est, cui primum
immissum est aratrum , quum antea esset
silua , aut terra inculta : et haec est
propria significatio noualis , quam expli-
cat Seruius lib. i . Georg, v.71. Proprie
nouales sunt primum arua proscissa, et
primum segetem ferentia . Sed accipitur
etiam nouale, et noualis pro agro, qui
alternis cessât, et renouatur , vt tradit
Varro lib. 4. de ling. lat. cap. 4. Post
verba semel vacua in primo ms. gotm-
co est haec nota ad marginem , vel ad-
ditio : Vnde Virgilius , Impius haec tarn
cult a noualia miles hahebit ? AREV. ^
13. Squaloris l e t squalidi notatio a
Festo,et alils desumitur ex similitudine
squamae . AREV.
14. Vliginosus . Fiusdem ad illudy
dulcique vligine laeta, Georg, i. GR. ^
lb. Seruius ad 2. Georg, v. in
mea editione : semper vuidus : vuidus
est y qui aliquando siccatur . Alii legunt :
semper humidus : vuidus est y qui aliquando
siccatur . Inter vuidum > et humidum
discrimen nullum obseruari solet. AR.
15. Inde et subseciui - et item subseciua
. Vidend. Siculus Flacc. y et Frontinus
c. de qualitate agrorum . Quod v e ro
attinet ad centuriae nomen y melius
omnino Varro y qui a centum iugeribus
diet am a i t , quam Flaccus , qui a centum
hominib, Vtriusque verba apponemus ,
sed Varronis ita 9 v ti emendata sunt a
Chacone.Siluis igitur quum Romani (inquit
aequalitas : dicta autem area a pla-
Flaccus ) agrum ex hoste captum victori
populo' per bina iugera partiti sunt , cen*
tenis hominibus ducenta iugera dederunt,
et ex hoc facto centuria iuste appelia-
ta . Varro 1. de re rust. c. 10. Iugeri
pars minima dicitur scrupulum , id est,
decern pedes in longitudinem 9 et lati-
tudinem quadratum . Ab hoc principio
mensores nonnunquam dicunt , in sub-
seciuum esse vneiam agri , aut sextan-
tern y aut quid aliud 5 quum ad iugerum
perueneruntjid habet scrupula c cLx x vm ,
quantum as antiquus noster ante bellum
Punicum pendebat . Bina iugera, quae
a Romulo primum diuisa dicebantur
viritim , quod, heredem sequerentur ,
heredium appellarunt, haec postea a centum
centuria dicta . A c , ne quid in ra-
tione vocts requiras 9Âdem lib.5. de lingua
Latin. Centuria primo a centum iugeribus
dicta, post duplicata retinuit nomen
, VI tribus multiplicatae idem tenent
nomen . Festus quoque : Centuria in agris
ducena iugera significat . Vid. not. ad
Varr. a Fulu. Vrsin. éditas . GRIAL .
i Jb. Subseciua etc. Haec verba refe-
runtur a Forcellino , tamquam exvetere
auctore de limitib. agror. apud Rigalt.
pag. 299., sed fortasse alius diuersus auctor
non est ab Isidoro nostro . De sub-
cisiuis y seu subseciuis in re. agraria passim
veteres scriptores , qui dé hoc argument)
agunt in Goes, collection . AR.
16. Varro lib. 4. de ling. lat. VM