' :•' ; t
33S D' A M B O I N S C H E
a e n ürand niet bekennen konde; deze alle wierden van hmb a f t g c r a i v c r t ^ a n de takt
e n berooft, cn daar door z o glad gemaakc als of z e gefchuurt waren: Men heeft toc
noch toe niet eigentlyk ervaren können, van waar al dit hout kwam » zynde voor
Enhomt en na dien tyd diergelyk niet meer gezien; behalven dat men voor zeker weet,datinde
r^hoohtv^^ Kelkepoeti oiElipa Poeü op Keramt Zuidzyde, een groot iluk landts, dat
" met hooge boomen bezet was, gezonken is, ook dat alle groote Rivieren van
Jeoílender
ianilsnen
hoßchen.
Keram door den geweidigen regen in dat jaar veele ilukken landts met boomen en a\
hebben uitgedreven: Toen waren de zoucbranders in hun fchik, d ewe lke dir hout ophaalden
en kloofden, zoo wel tot hetzoutbrandenalstotdekeuken. Nopenshctzoutbranden,
hec is een moeilyk en verdrietigen arbeid,omdathetzoo geweidigrookc,als
m e n ' t z o u t w a t e r daar op fprengt;hoewelhetgekloofdebouteentydlangtevorenmde
Dochal- zon moet gedroogt z yn: Dewyl ze ook geen onderfcheid maken cn ook met w e l maken
können tiiilchen'teenen'tander dryfhout, maar doormalkandernemenzoo als'c hun
v o o r k o m E , z o o kan men wel denken,dat het een zout ookbeter z y als'c ander,mzonderheit
dienden zy daar op teletten, dat z e geen m e l k h o u t , 't welkeenefchadelykeen
by tende m e l k h e e f t . hier toe n eme n , 't w e l k een fchadclyk zout voor de tanden geef t ; gel
y k ook de kalk, die men van koraalfteen met zoodanig hout brand, en zomtyds toc
het P/Hiiȣ-eeten gebruikt, bevonden wor d het tandvleefch-los te byten.
hcauaiim.
De Lapis
Cordialis
befchre-
LXXXVI. HOOFTDEEL.
Lapis Cordialis*
E z e is een gemaaktc Steen door dePormge7en te G f d ; doctl ttU doorgeheel
Indien vervoert wegens zyne goede krachten; doch waar van hy gemaakE
is my onbekent , behalven dat naar oogenfchyn en fmaak zyne voor-
•THcvo^len na amß e i n g r e d i e n t e n zyn, gemalengout, ßezoar, Ambra enMufcus. Hy
IZr^n, . f r de grootte en gedaante van een duiven-ei ofvaneenklei n hoender-ei ,van buiten
S^-^^^fchynt hy vergul t , van binnen donkergrauw met gondepuntjesblinkende,zachtomte
w r v v e n en klaatlyk naar Mufcm en Ambra riekende; van zyn gebrmk en krachten
heb ik 't völgende uit een (MS. ) gefchrcven B o c k , van gezonden,uit hetPortur
e r u i i j ' t i t ^ ^ ^ n l ^ ^ ^ ^^ werkzaami l c CoMia.^, dat 'er tot noch toe gef
vo n d e n is » en daar is geen ander dezen gelyk: De ßezoar of eemg ander Cor-
- Z l kan b^ dit niet vergeleken worden. die het onde r zoekt zal de mtwe rking e vanhet
' Z t n -zelve vinden, gevoelen, en meer, als ik xtggo ofte aanwyze, bevmden.
De qu^ntiteit die men van dezen Steen inneemt, zal 't gewigt van ö gcrfl e kor-
Z l t c ^ r . ,el s z yn, doch wat meer of min doet geen quaad.
diaiis. ' / L h , brandende heete koortzen, wannecr de zieke met groten doril bevangeil
is zoo mag men hem alle nurenietsvandczenöteenmet wateringeeven, wanthydcet
Zu Zen Seen quaad of fchade, maar verilaat ook de g root e hitte en dorlt, en maakt
T d f q u a a d h ^ L de ziekte niet aan 't hart flaat, daar by verlterkt en verbeugt hy
de kranke tot w y n genegen is, zoo zal men hem een wci-
^ r w t - r i m X ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^icb bedro.fc cn zwaarmocdigbevoelt,
, ^hv n^eme V n dezen bteen met w y n , cn hy zal zieh terilont verhgt gevoelen.
. C r ^ s met zwaarmoedi ^ hebbende zal men van den zelven met water mneemcn
r S i T n de koorts kiein is en de droefhei t aandringt, zoo mag men den zelv
e n met gewaterden wyn inneemen. . ^^ ^^
R A R I T E I T - K A M E R . III Boek. 33p
6 . De Perzoon aan de beterende hand of gezond zynde, en eenige zwaarmoedigheit
gevoelende, moet den zelven ^Is te voren gebrulkcn, want hy verbeugt en veri
l e r k t alle leden des lichaams.
7. Ingcnomcn als voren is een werkzaam middel tcgen alle foorten van vergift, 'tzy
door den mond, 't z y op een andere manier ingenomen;als mede tegende beetenvan
Ölangen met brillen, in 't gemeen Coùra Capelo genaamt.
a. Desgelyks tagen de beeten van Adders.
9. Ook tegen de lleeken van bcorpioençn 5 en het neemt terilont de pyn cn vergiñ:
w e g ; en 't is nodig, na dat men van den genoemden Steengedronkenheeft, cen
weinig van den zelven tot ilof te maken, en op de ileeken te leggen.
10. Icmant alle dagcn 's mor g ens noch nüchteren zynde van dezen Steen met water
o f wyn innemende, mag zieh verzekert houden dien dag voor'alle foorten van Venyn
bevrydt te zullen ^yn, zoo van beeten, als van iets, dat door den mond ingenomen
is.
1 1 . Met water ingenomen dient het om 't bloed der boríl te íloppen als mede der
neqze ; het is nodig een wein ig itof van dezen Steen op de w y z e van fnuiftabak in te
fnuiven en 't overige in te drinken.
12. Ook is 'c nut voor inwendige gçzwellen met water ingenomen.
13. Desgelyks bewaart het gezicht als voren gebruikc.
14. Ook bewaart het voor bedorven lacht, gebruikt als voren.
1 5 . Met wyn gebruikt bewaart iemant voor de vierdedaagfche koorts.
A3s voren gebruikt maakt een goede memorie.
1 7 . Als voren gebruikt verdryft de derdedaagfche koorts.
18. Gebruikt als voren bewaart jemant vuor de befmcttclyke quade Melaatsheit of
L a z e r y e .
19. Met water is dienilig voor de kinderpokjes.
a o , Met wyn of water verwekt luit, en verquikt de zwakke en verflaaude door
ziekte,
ZI. Met water doodt de buikwormen.
2.%. Al s voren gebruikt is goed voor de ineetende zwecren of omloop.
23. Met wyn tegen 't graveel en ileen.
34.» Desgelyks tegen de beeten van een dolle hond.
zy. Is mede dieníHg, als voren ingenomen, tegen alle venyn uit de quetzuuren
der pylen of eenig vergiftig g ewe e r , en hier toe is noodzaakelyk den gequetfteneerlE
van den Steen te drinken te geeven, en daar na 't ilof in de wonden te Itrooijen.
26. Met wyn ingenomen is goet voor den afgank, die uit i ioude ontilaat.
27. Met water' voor den afgank, die uit bitte ontüaat.
Met wyn is dienilig en helpt, die niet wateren kan.
29. Met wyn maakt een open lichaam.
30. Desgelyks met wyn of water is goet tegen de vallende ziekte of Apoplexia»
wanneer de perzoon, die deze ziekte onderhavig is, een, twee of mcermaals'sdaags
van dezen Steen moet inneemen.
Dit alles met toellemminge der Onderzoekers en van de ge{lelde in de vergadering
van St. Bauksy het nieuw gezelfchap der Jefuiten te Goa f.
Men vcrkoopt afo re Goa^ Coeïfcbyn en op Ceylon by 'p gewigt, komende een, die
ZOO g root is als een ecnd-ci , 12 Pagodis of 24 Ryksdaalders te ílaan. Hm
viaartíf-^
> \y i
L X X X V Í I ,