Muta Labacca.
Hot hit
tnt maik.
ncUrge
bragt
VJord.
264 D' AMB O i N SCHE
n e d r a g t z y , doch de Inländers weeren van des zelfs oor fprong anders niette verhaal
e n , dandat hetvan de Weilkant kome; In 'feinde van' t xelvcjaar heefc hymy 00k
een fnoertje gezonden, 't welk hy zeide het oprechte Mutti Laiatta te zyn, zynde u voet
lang, digt geregen van p!atachtigekorrels, in'tmiddcn groote, nadeeindenalleokskcns
k leinder , anders van gedaante als koraalen van 't kleinfteilach, maar oranje rood,
wegende7dubbeltjes »byhemgefchacop i-rail goudsofte i^ryksdaalders waardy.
a ^ h i f i i - Eenigelnboorlingenvan Timoren Rotty van my naar dir gewas ondervraagt deden
daar van 200 verfcheide verhaalen, dat men zeggen zoude het onder huneen opgede
ftemt we r k te zyn voor de Holländers te verbergen 5 wat Mntu Labatta zy en waar het
• valt: want het is by my niet gelooflyk, dat zoo veele Inlanderts niet zouden weeten,
waar dat ding vandaan kome, 't welkzy zoogemeen draagen: De Rottineezen zeggen,
dal het opT^wörvakin 't bergachdge LandfQhapiTÄÄÄfiii, in *t gemeen Xo/^wbay
genaamt, omtrcnt die plaatfen daar het gout valt: Men vind het als kleine en
hoekige korrels in 'c gebergte, die aan 't vuur gehouden zaamen Imelten, of zoo
andere zeggen, niet fmekenmaar alleenlyk gloeijenden week worden, dav men ze
eifen met een hamerije fatfoeneren kan tot platte fchyf^es, cn dan meteen gloeijend
yierdraad doorbooren : Die het fmelten ilaandc houden zeggen, dat men veele korrels
aan een yierdraad moet rygenen overhetvuur houden, tot dat ze aan malkander
fmelten , en dan met een ander yfer daarover ftrykendat ze effen worden ; 't welk
koud gevvorden.isgeeft een lang pypje, datmendan naar believeninftukken breekt,
d ' e i n d e n plat flypt en aan draaden rygt : Daar loopt echter eenfoort onderdi e befiorven
geel is, van buiten geftreept als kor a a l en, van binnen doorgeboort enzwart
fchynende ilukjes te zyn van lang gebeiigde tabaks-pypen: vraagt gy de T/wzow?;?»,
waarnet wai t , zy zulleneenilemmigontkennen, ^•äXMutu Lahatta^"^ hunLandwaff
e , en wyfenu na JViit-'ö, daar hetmiiTchien opbeideplaatfen valt.
i.^'^ltT ^^^^^ geboorte-plaats dan overflaande zullen wy het beichryven, gelyk het ons voorbtt
zthe. gekomenis: Het zyn korteltjes van verfcheide gedaante, de meeiteals dunnelchyfj
e s , zommige als kaaskens, andere als ftukken van pypen, van fubftantiede bleeke
ofgeelekoraaleiiiiaallkomende, demeefteroodgeeh zommige wat rof ler , zommige
waibleeker, dat men ze voor lang gedragene koraalen zoude aanzien» indien ze die
gefchikteformhadden» haaroorfprongis niiar 'twaarfchynlyktte ui thctgebergte, en
derhalvcn mineraal, vallende zoo wel in kleine ftukjes als in lange takken, die van
binnen hol zullen zyn; hoezynudoor het vuurgefmolten en geformeertworkctv^
qr den, zulien wy aan het nader onderfoek beveelen: Immers het heeft my niet willen
e ^ J ^ J i gelukken, want de ilukjes van Mutu LahattaCiVQx\ vuur gehouden wierden welgloeien
rood, maar geenzins week en gefmeedig veel min vloeijend.
ßvfl-.'ir. Men Verdeelt het in twee foorten , want de grootile korrels , endie beilnaarhet
fZ'un, blcek koraal trekken, noemen de Inboorlingen van de voorfchreve Eilanden'Uö-Äi?«
Ua Boa '•> ^^^^ weioig aan een fnoer en dier, men vind 'er korrels van zoo
/vtfadcjgvoot als hazelnoten, waar van hunne Orangcayen maar 3 aan eene fnoer geregen om
T^da. draagen: Oe tweede foort hiet by hun TT^da , 't welk kleine korrels zyn,
meer van hetgeele dan ran het roiTe hebbende, en veelilechier van prys; behalven
Df ?dc,deze twee oprc-chte foorten heeft men noch een baflaart Mittn Labatttiy 't welk zy
'¡"^rT van Hechte iteentjes maaken, ja het fchynt veel meer een gebakkene aarde te z y n , dewelke
zy OLider de oprechte mengen om den hoop te vermeerderen; doch ander e fegg
e n , datdezeBailaart-koraal hun toegebragt word door dieKelings van de kuilC«?-
romanäcly diezein hun Land van eenzeker e flach van aarde bakken; andere fnoeren»
•diede gemeene manen devrouwen om'tiyfdraagen, zynde 3V0etenlang, hebben
loode Pyramydjes aan d'einden, die zy aflaaten hangen als quailen; deze fnoeren
hebben vecl Schorri morri door malkander gemengt , waar vanpas'tvierde deel opr
c c h t i s , ofz paargrootere korrels omt rent demidden: Het ander goedje is gemengt
van Kryftal, liernfteen, zvearteenkoleurdeGlaS'koraalen, als mede eenigekopere
kor-
(otTt.
IT aar-i
f'M:
•VJoräm.
R A R I T E Y T - K A M E R . ìli. Eoek.
korrelfjes, van de middenkleinder en kleinderaflopende, dochallesinzekergytal,
welkevermengingezymaaken, cpdatiederzynfnoerkennemoge.
Het is met geen andere naam onder ons en de Indianenbekent, danmetdeiiMa-
XM-i^TiMutu Labatta oiMuttaZahatte, 't welk fchynt te willen zeggen een iteene
Paeri, by de Timoreezen en Rottineezen is echter deze naam onbekent , maar wel de
twee te voren genoemde Va-Boa en T:{eda. ^
I n d e voornoemde Eilanden Solor, en deomgelegenetotr^^ir^^^^-toe,
naaa het gout niet hooger in waardy dan dit Mutu Lahatta /t welk in't gemeen regen de
haivezwaarttevanhetiiechteTimorfchegoutbetaaltword; daar maggeenOra«^>É^7
of z y nVr o uwz y n , ofzymoeten eenige korrels van het om'den hals draagen:
Men kan ook niets anders o fbeter s vindendan Mutu Labatta om m die Eilanden
llaaven te koopen, daar men voor twee fnoeren van de bovenilaande lengte een
ilaafkankrygen. ,
DeEXompagnieheeftdaaromveelmoeitegedaanomderechtemynevantoprech-;^^.^^^^^^
te Mutu Labatta, op 't Eiland groot Weft-Zuid-Well van Timor gtXtgtx^,
t e f o e k e n , m a a r heeft daar over een fchip verlooren, en daar nahet werk Ur.ten
ken, vermitsv^ r a d e r y d a a r o n d e r l i e p , gelyk boven in Sr. PFykerßoots verhaal aan-. . «
geroert word ; dewyl nu zoo een groote hoop Orangkayen op Timor en Rotty zyn , ' •
dat hun na gcgeeven wordi n zekere Nogory i i o Orangkayengzie\t te zyn, daaralle
des zelfs onderdaanen maar 109 waaren ; dewelke Orangkayen alle echter van de?e
Mutu Labatta willen draagen, diesvolgens moet daar nootzaaklyk veel vaifch goedje
onderlonpen, het welk dan die geene ter dege moeten leeren k ennen, die op die plaatfen
handelen: DezeKoraalen, lang bydie fmeerigcmenfchen gedraagen, beilerven Dfz^h^
zeer blecken worden van binnenzwart, deweikezydan wederom zuiveren, met een
loogwaterdaar inzachtjes gewreeven en.wederomgedroogt: Ik hebbezu!ksgeprobeert
aan zoodaanige i lukjes, diebuiten geilreept enpypeformig wa a r en, en bevonden;-,^.««
dat ze wel zuiver wierden, maar beilurven, daar na grauwer dan zy te voren waaren
, zoo dat het miffchien een byzondere loog moet zyn. Anders zyn ganfch geen
Medycinalekrachtendaaraanbckent, zoo datbuiten twyifeldeeenigileoorzaak van
haar waardy zy ten deele d' inbeeldingen zinlykheid der Inländers, die ze milTchien om jr„
gezondheid en goed geluk draagen, ten deele om dat het zoo weinig en zelden
vonden word ; het zy zoo *t w i l , het is zeker dat de Inländers ons niet willen open- W
haarenden plaats, daar het gevon den word, gelykhet eeozeernydigeNatieis,
noch andere koilelyke gewaflen en metaalen van hun L and voor ons verborgen houd.
X X V I I L HOOFTDEEL.
Marc album. W u fVater- Ayer Pocti.
E Zeeomtrent deBandafche Eilanden word jaarlyks op zekeren tydtwee- Marc
maal wit, niet by dag maar by nagt klaar fchynende, en zoodaanig licht¿J^™
van zieh geevende, dat men de lucht en 't water qualyk onderlcheiden v«.
kan, daarom het wat gevaarlyk is zieh dan met kleine vaartuigenop
Zee tebegeeven, om dat mend'aankomende dyningenen ilortingen nietgewaar kan
worden, alzoo zy metdelucht een koleur hebben; Bydagheeft het water zyne gewoonlyke
koleur, enmenkan daar aan geenonderfcheid bemerken, noch in reuk
nochinfmaak, behalven dat de Vaartuigen indit water leggende dan ligter verrotten
als op een anderen tyd; zoo eer als de bon onder is en de donkerheit des nagts begint,
dan ziet men'het See-water wit en helder gelyk zommige verrotte houten,
als
'\hik
• h. 'i '1 •
ih