iif;
pro^fJ
ñl lUiicrs
De
proc
.oz^ D' AMBOINSCHE.
v^rdfciskruid gehaalt. met een naalde doorhet been v .n een hond trok, ktende den
díaat daar in íleken í wanneer nu de hond tekenen maakre dar hy ílerven ^'üde, gaf
mcn hem gefchrapten Bei^oar mei warer in, genas hy daar door 200 hield men den
r n v o o r ' g o e c i , enzoont , dan verwierp . e n h e . . De M.eijers toe.renhen.^
dus • Zv fmeeren dunnen kallc op een wit hnnen en wryven den Be:^oar daar op,
n i ' v e r f t hv terttont het linnen geel zoo is hy goed , maar verft hy langzaam , we>
of donkergeel. xoo houden ze hem voor gemaakt: Dewyl egter deze
- ' I f - proeí niet al te vait gaat, zoo houde ik deze manier: üruk een heet gemaakte fpy-
L r t e g e n s d e n tor. is hygoed. zoofpringende fchilíFeren daaraf. ishy valfch,
zoo gaac de heete fpyker daar in en de Iteen fmelt; of breek eenige fchilffertjes daar
a£í.>n legt dezelve op een heetyzerblek, de opregte fpritigt in kleine ñukjes en vervakzonderrook,
devalfchefmelt metrookeneen hersachiigenreuk, want hyword
v a n e e n i g h e r s g e m a a k t : Inftukkengebrokenhebben allede optegteeen holiigheiten
daarinietskafachtigs, gelykeengedroogdt blaadje: De valfche zyn ook maffief, of
hebbenietsdatmenligtbekennenkan, vanmenfchen daar in geíleken te zyn. DeSinezen
hebben noch een verdragelyker manier om te vervalfchen, makende uit veele
-«kleine een grootenopdusdanigewyze: Dekleine floten zetoteenfynpoeijerenmaken
í £ ; t m e t w a t e r e e n f y n d e e g , daar van fmeeren zy dan over een fteen, eerftin dedikte van
en mes laiende 'i zelve i' elkens droogen cer zy het ander daar op fmeeren en zoo
foorts toe dat het geheele deeg verbefigtis, op dat de íleen mede fchilfferig worde.
Deze gemaakte Bczoar is qualyk van den natuurlyken t'onderfcheiden en ookbyna
v a n d e z e l v e krachten ais uit dezelve Hoffe gemaakc, wordende dus uit veele kleme
«.eengrootegemaakc, omdatdegrootemeergelden: Egter kan menze daar aanbeken-
«« «^--nen om dat van de natuurlyke het bovenlte velleken afgenomen het onderlte altyc
g l a d d e r i s e n meer blinkt, het welkde gemaakte zoo niet doen.
fÄ* Deprysishedendaagsveelvermindertvandenouden, daar meneenKaraatvanhet
eroofle ílag voor 8 ítuivers plagt te verkopen: i Karaat van het middelflach voor 4
en 6 iluivers ; van het kleinüe flach voor 2 en 3 íluivers: Hedendaags kan mente
Bantem een grooten fteen. die meer dan 1 onfe weegt voor 8 en 1 0 Ryksdaalders :
het klein en gemeen ílach voor 4 en f Ryksdaalders de onfekopen. O^Succadan^
^nBanjarmaßn^. pkatfenop5.r«..,zynzeook voor minder prys te koop.
Naar 't vooríchrift der Sinefche dodoren moet men dezen íleen digt geüoten be-
S I waren, op dat zynefynedeel t jes niet vervl iegen, daarommaken ze tot leder grooten
r ' ' fteen een b y z o n d e r doosjevanwithout. daar in ze den fteen met kattoen bewonden
Í g T b e w a J n , gelyk m e i ze cok te koop vindt: Zy wiüen ook dat men by' t innem¡
nvan den ^.r.^rdetanden niet raken zal, om dathydezelve bederft, daarom
gieren ze denzelven op eenblaatje ofgeutje denpatient in den mond. De mmfte do-
% is logrein. maar men neemt'er ook tot 3 0 grein in, want men kan hem met te
veel innLen, inzonderheit ais menzweetenmoet, Zy gebruikenbemtegensallerhandingenomenfenyn,
brandigekoortzen, ziekten, dieuitMelanchohquehumeurenontílaan,
alsfchorftheit, de beginnende melaatsheit} en om de jeugt fris en ge.
zont te bewarenplegen ze tweemaal 'sjaarlykstepurgeeren in Maart en beptember,
wanneer de Zonin den Evenaar komt, en de voigende 5 dagen nemen ze dagelyks
het gewigte van iogreinrjes5.;^.^r inmet rozenwater . waar mede zy de jeugt onderLuden
willen. AlhetvoorgaandeuithetvoorfchriftderSinezenzalmenverlhaa
^andennieuwen Aapelteenennietvandie uit de Bokkenkomen, dewelke
*» V
fierkea.
iltc die
by de OBze
ge^rHikt
van den nieuwen Aapeueencuiuc.vau.x.v u.v ^
bnn onbekentzyn. 0ns volk neemt den
dan e^'ertytsrwam een gemeenen íleen wat groter dan een hazelnoot deilen ze ilegts in
3 o f 4 deelen, en neemen t'elkenseendeelopeenmaal i 3 f 4 . d e e e n , en neemen t Xn»... , , „
•"'^f">anhetdierM»V^í(andersM« i i™. j ' twelkhy niet anders befchryft dan eengefteerte?
^^ Aapin'tLandfchap®,«Vte,byhemg«i/Ägenaam^'twelkvolwelnete^
voelef
quius
R A R I T E I T - I C A M E R III Boek. 303
en bloemenis; men vangt de Apen met ftroppen, flacht ze en betaft ze over al , waar builen
aan'tlyfzyn, daarin mendenG^ai^i-Äö vindt, Wiens proefis met kalk als boven>
en hy wil ze binnen niet vol hebben. In Shm worden ze meeft gebruikt tot de kraamvi'üu
wen om het nawee te verdry v e n , dngegeven met een gekookt mengzel van CaffomhaenHoijchjeei
datis, drakenbloet in kleine koeken, om te zuiveren en te verfterken.
Mansperfoonen nemen hem in met flappen /Irak, 't welk hun ¡wyn is. D e Be~
toar extraäo ex animali fagittd transfixo > quod fovebat^arum. fagittie in foucorpo^
rey datis, van den iBf^f-^r gehaalt uii een diermet eenpyl doorfchoten, 'twelk een
gedeelte van den pyl noch in zyn lichaam hadde« Vide Mißell, CurioJ. ad Anmm 1670.
obf.iis^
L V L HOOF TDE E L .
Enorchis Silicis. Mefticabatuapi,
IN 't jaar 1671. hebben myneJongens op de ¿uidzydevan Boerot omtrent den ¿'Enor*
^TAnA\•^]^Wayfammai daar men veele vuurileenenvind, ineenrotze, dien ze
klieven wilden rot gerief van hun vuurflag,in des zelfs middenen holligheit gevon- fchrr-m,
deneenenanderen Witteniteennaar deholligheit gefchikt,ook veelmeer de hol- gevvr.iien
ligheit en de uirwendige ileen naar den ingefiotenen : Hy was in de grootte en van gedaante
van een duiven-ei, vuilwit, en donker, wat weeker dan een ordinariskeiileen,
egter by nacht vuurendeals men hem tegen eenen anderen fleen floeg. Men mag hem
houdenennoemeneenfoorte \^nEnorchis^ waar vzxiTlinmsLib. 37. cap. xo.
In't jaar 1 6 6 7 . als d Ht.Cornelts Speelman den oorlog op M a k k a j ß r voerde, heefc
een Boetonder middenineen Keifteen op dat Land en in des zelfs midden gevonden
een diergelyk eiförmig ileentje, niet wit maar blauwachtig en het zelve aan den voornoemden
Admiraal gefchonken. Men zoude alle deze ileenenniet qualyk rekenen onder
de Joden-fteenen, dewelke altyt gevonden worden in 'thart vanmar- Sy
merof andere diergelykegrootei leenen, want het komt myniet waarfchynlyk voor.J^'^'J^
dat zeker Chirurgyn my verhaalt heeft in Suratte gezien te hebben vrugten van een/ff^^«.
Boom, waar uit de Joden-ileen gehaalt Wierde, waar van hy ook een handvol toondeganfchnatuurlykengelykformigmet
die wyinons Landhebben. Ikhoude't daar^J^J^^'^'-
voor, dat alle diergelyke ingeflotene fteenen eerftgemaaktzyn, en daar na van den ¿««¿v^.
omvattenden marroer of andere Keifteenen, dewelke in'teerft een vloeijende ftoffe
waren, omgeven worden.
LVIL HOOFTDEEL.
Ophitis Seionica, Ceilonfche S langenf i e en,
OM tot den Slangenileen te komen,
van den welken men veele waare enook
zal ik voor laten gaanhet gQtnPhilipfus Bal-^^^I'^S'^'.^ ^eOphi
tes Seionica
of
kluchtige dingen verhaalt,
deus vanden gemeenen en in Indien overal bekenden Slangenileen fchryfr -äe puZ
V erdeilende den zelven in natuurlyke en ge maakte, naar zyn zeggen beide /„XIS?
van een fatzoen, te weeten in de grootte van een dubbeltjeof halve fchelling, platrond,
zwartachtig, en in de midden met een witoog. De natuurlyke komt voort van eentTuIj^el
Waterflang, als men den zelven met den ftartophangc over eenpot met water, xon