f .
n i
R Ä R I T E Y T - K A M E R . i i l . E o e k . 2 1 3
• wetenf chappen en daar t o e b e h o o r e nde we r k t u i g c n , d i e t o t h e r c ydi y k e l e v e ndi e n e n ,
oor fpronke lyk den Me n f c h invloei jen do o r 't g e i t a r n t e , na dat hy 't zelve guni i ig o f
ongunl t ig h e e f t ; waar uic men danbe i lui r en ma g , da tdi enÄi l r a i i f c l i e fmid, di ede n
Menf chen ingegeven h e e f t , Iioe z e h ame r s , beicels, en di e rge lykc inl t rument en tot
het fmc eden nodig zuüen ma k e n , o ok in ' t Do n d e r - v u u r , waar ove r hy 't ge z a ch
heef t , dergeiyke ini t rument cn zonde r Me n f c h e n banden ma k e n k a n > g e l y kme n z i e r ,
dat veele planten de gcdaant e van eenig iiuisraad o f oor logs wapenen hebben ; z o o
dat icder s ge i tarnt e de dingen op aarden f o rme e i t naar de f c h e t s , dewe lke haar Go d t
in de eer r te Schepping toegceigenc h e e f t : I k zal dan den L e f e r hier na malkander '
voor i lel len eenige van zulke metaJ l i fcbe Do n d e r - t t e e n e n , dewe lke my g e t o ont z y n ,
en waar van ik gehoor r h e b , latende een ieder zyn oorde e l v r y , en 't nader o n d e r -
zoeken bevolen. My n i s e enDonde r f c i i opj e v o o r g e k ome n , hebbende z e e r n e t d e g e - Ee^
daante van e en f chopje ui t den ronden Vi e rkant , me t een i tuk van e en l leel daar aan,
aan de f c l ierpte was he t y vinger s b r e e d , aan de zyden 3 vinger s h o o g , en d e
noch twe e vinger s lang, en binnen h o l ; in 'c e e r i i e aanzien was *t vuilzwartalsver-"'^^^^"*"
roei l k o p e r , en i tonk o o k ge lyk ander k o p e r , d a tme nme t v e t t e o f fwe e t ige banden
aantai t , maar gef chuur t zynde k r e e g 'c de k o l e u r v a n g eme e n r o o d k o p e r , do ch wa t
bleeker e n n a a r 't geele t r ekkende , behoudende hier en daar eenige fwa r t e pl e k k en
of l iuikj e s , die men niet f choon k o n d e k r y g e n , enf che enen van ande r e fubf tant ie t e
zyn : Ocnt r ent de fneede was 't redelyk f c h e rp, en harder als geme en k o p e r , t e r we e r -
zyden van den l ieel l iepen 3 o f 4 ui tbui lende äderen naar de kant en van 't S chopj e t o e ;
aan de e ene zyde ze e r e enpa r ig, als o f z e van Menf chen banden gema akt wa r e n ; de
ücel was als ge z egt is h o l , doch de holligheid liep aan d' e ene zyde wa t k r o t n in ' t
S c h opj e , de Üeel was o o k niet r o n d , maar gedrukt aan we e r z yden me t e e n i t omp e
kant , en aan de bovenkant van 't huisje liep hy o o k onordent e lyk.
In 't jaar 1675. zond dcKoningyanTambocco eenige gefanten naar Amhon om e eni - ITMOP
ge gef chef ten te v e r n g t e n , dewe lke die S c h o p j e mede b r a g t e n , en van dewe l k e i k Ä ^ ^
het me t gr o o t vlei jen en g o ede be t a a l ing'gekr egen h e b b e j deze v e r z e k e r d e n op h u n ^ " ^ ^ ^ '
manne wa a rhe id, dat dit S chopj e gevonden was v o o r 3 jaaren omtrentTo?mäa»oeen7Zlt''
Negor y van Celebes Ooi l : -kuf t ,da a r e en g r o o t B i n n eme i r e n v e e l y f e r . h u t t e n z y n , z o o
da t f chi e r de heele Negor y uit yfer fmeden b e ü a a t ; als nu i n ' t zelve 1 6 7 6 « ^ jaar o d z e - verhaai
k e r e nacht e e n fwa a rDo n d e r -we e r v o o r g e v a l l e nwa s , en deBadja van dien plaats des
morgens .ui tging om te z i e n , waar de donde r gef lagen hadde , vond hy e enige b o o - ^ Ä ,
men m i lukken g e f l a g en, enda a r by e en kui l vo l f lykig wa t e r , 't we lk me n t e v o r e n
nooit gezien hadde , daar in hy z o o lang me t de vo e t en omwr o e t e , tot dat hy die
Schopje vond 5 T w e e jaaren daar na hebben h em die van r amb o a o ' c ze lve a fgenome
n , als zy h em den Oo r l o g a andeden, en dewy! ik me t den Badja van Tamhcco
in goede kenni s I t o n t , en hem al e enige jaaren om diergelyke Donde r i l e enen moe i lyk
gevalle hadde , heef t hy zieh bewegen laten' t zelve vo o r my a f t e l { a a n ;He t g e n o em- f r m
de Donde r - f chopj e nu hier a a n g e b r a g t , e n a a n onz e We r k b a a f en g e t o o n t z y n d e kon-^'^'^'^
den z e ' t .zelve anders niet aannemen dan voor een we r k van Menf chen banden g^-hkefe'''"'
maakt , wo rdende me e l l daar t o e b ewe e g t do o r de vier v o o r n o emd e vo o r en o f aderen,
die z o o eenpaar ig l i epen, a l s o o k d o o r d e h o l ! i g h e i d d c s i l e e l s : Z y hebben ' t o o k
nader g e t o e t f l , en bevonden 't ze lve van onge lyke fubiknt i e , te we e t e n aan d' e ene kant
harder dan aan d' ande r , in de kuiltjes z o o g r o f en fwar t als roe f l ig y f e r : Z y onde r
mochten ook de kanten van den l l e e l , die niet gefoldeer t wa s , doch b evonden daar
gecn teken van, bef loten de rha lven, dat het mo e i l g c g o t e n zyn , ' t we lk o o k niet
niogc lyk^f chynt , dewyl de holligheid z o o k r om i i ep: D e br enge r s o f Tamboccanen
lachten z e wat ui t , vraagende wa t doch de Menf chen in hun land bewegen z oude e en
•/.ulk onbruikbaar we r k i luk te fme eden o f te gi e r en, 't welk noch rot graven noch tot Ä T
\ cgcen bequaam wa s , en dar noch in een l and, daar men yfer ove rvloedig heef t e v ^ Z c l -
of ze me t zagen , wat moc i r e en arbeid he.t een Mc n f c h kol l en zoude e en zulk on- / ? " - " ^ ' «