Vedsrc
ftort zyndedc
ßtthtjlt.
Ishyd
Jn ander
luaar.
deerf.
Eh iuotden
door
hungetß'iyk'
üaor etn
grow prejeni
am
hunni Keningen
dczelve
¡ehruikt
xjordea.
En hoe
dig zy di
hew Mr en
Han
viaange
lo^fda»
D' A M B 0 I N S C H E
hoe meer veranderingen van koleuren> wölken en water zy van binnen vertoonenj
hoe koftelyker zy zyn.
De derdeisveelilechterdandevoorige , doch in de Zuid-Oofter Eilanden tot
wortoemeergeacht dan o'^Kcram: Deze zyn driekaniig met een ronden lug, van
groen, bruin,enblauwglas, daarin vcele kuikjes gegraaven zyn, en dezelve gevuit
met geelenroodiak-werk, 'c welk met 'er tyd daar weder uitvalt ; deze pîekkenzyn
zoodaanig geordineerc, dat'ereenroodetuirchentweegeelekomt, alleomtrent een
vinger breed en loopen dwers overden rug.
De hilanders betwillenons met grooten eernf t , dat deze geen gemaakte maar natuurlykeileenenzyn,
uit de bergenofui tzee körnende, en dewinfucht raadonze Natie
aan, dat m e n z e b y dat gevoelen laat, want het is een van de vermaartfte koopoeanfchappen
onder deze Inländers, zoodatmen vooreen van de ilechtüe eenilaafkan
krygcn, maar zooze mooi gewater en naar hun fin gewölkt zyn, kanmenwel 5,
10, en meer ilaavenvoor een krygen ; ja zy voeren onder malkander oorlog om de
zelve : Van waar uu deze Riijgen k o ome n , kan men nict eigentlyk weefen, her waarichynlykÜe
is, dat eerryds de Portugeezen de zelve in deze Eilanden gebragt en de
menichenwysgernaakthebben, dathetkoilelykeSteenenwaaren; want hetiszeker,
dar de hedendaagfche Papen in Bengale, en op de kull vanCcrö^Ä«Jf/dergelyke Armringen
geeven aan die in hunne Tempelen eiferen ; die zy buiten twyiFel van eenig grof
glas maaken : Evenwel kanmen niet eigentlyk weeten, hoe en waar uit zy die maafe^
n, en dat zezulkewaterenhebben: Oit is teverwonderen , dat dejavaanen, die
door een lange omgang met d'fcuropeës nu fnedig zyn gew o rden, evenwel derechte
groene Mamacurs opkopen , en ajn hunnen Koning tot een groot prelent vereeren.
iVa^rm Nu zullcn wy verhaalen, wat de Alphoreezen van met deze Ringen doen;
degemeene man mag de zelve niet hebben, immers niet openi lyk, en het moetal een
grooten Radja zyn, die 'er een bef i t , houdende zieh ryk genoeg, als hy deze drie dingen
heef t , een Üeene ächotel of Tingln Batu , een Mamola of Iteene Pot , van
wit Porfellein van buiten met figuuren, loofwerken draaken verfiert, eneenzulken
Mamakur.
• De twee eerile dingen, aïs in 't voorgaande Hooftdeel vermeldt is, worden met
kattoen, gomuto, en rottang digt bewenden, dat men weî een uur te doen heeft,
eer men een los fnyd, ook worden ze in d e aardebegraaven: Mamakur ^voràodk
met kattoen en linnen bewonden, en boven in 't huis aan een hoogen balk opgehangen,
em dat hy naar hun zeggen in geen killen wil beiloten zyn : Op de nieuwe
maan haaleii zc hem af, en doen hem offerhanden met een hoen ; ja zy doopenhem
zomtydsin 'tbioed vaneenhoen, zeggendedathierdoorzynewaterenterdegevoor
den dag zuüen koomen; als zy tenoor logofoproofwi l lenui tgaan, zoobefchouwen
ze hem ook, en willen daarin goedofquaadgelukvoerzien; hetisnietongelooflyk,
dût de Leugengeeft daar onder fpeeit, en door deze weet zyne dienaars
iets te v e r toonen , waar na zy hun können fchikken.
Ten tyden van àQnQomtmtxxTHermanvznSpeult^ wanneerd'eerfteoorlogenin
Amboina begonden, wierd Lijfabatts op Kerams Noordkull ook afgelopen, aiwaar
onzen Gnatahoedi Paulo Görnas in 't huis van den overfte aan een balk een zulken
Mnntakitr vond: Deze was blauw naar \ groene trekkende, gelyk het glas aan den
voetvandefyneroemers, metwater, wölken en vierkoleuren van binnen.
Radja Saulau de machtigite onder de Alphoreezen o\>'Keram hadde eertyds een
den ooHj- glasgrocHen Mamakur, waar over geduurig oorlog gevoert wierd metzyne naabuuren,
zeivegt' zoo dat hem nu d'een nu d'ander bezat ; eindelyk raakte hy in banden van onsvolk,
xwt. ¿jg i^çjj^ i l raksnaar ' tVader landzonden, enlietendergelykeRingenvanglasmaaken.
dewelke zy met den oprechten aan die van Keram vertoonden om te v e rkoopen, maar
die van Keram wiiten met der haaft hunnen ouden en rechten Ring uit te kiefen, en
begeer-
F« vjor-
RARlTEIt-KAMEPv J11 B o c k . 241
begcerde d'andereniet , hoewel d'onzefchier geen onderfcheid daar aan zaagen,
geene wolkjes maar wel zandkorreltjes konden befpcuren ; wilde men derhaiven ^^ '••••^t
vreedemethunhebben, zoomoeß men hun den rechten Ring wedergeeven: Ik achte
dat men deze Ringen van geen gemeen glas, maar van doorfchynend /imoits moet
maaken, gelyk de fteene Taternoßerszyn, die den BernOeen gelyken.
De Prsefident Simon Cos namaals Gouverneur in Ambouia heeit in' t jaar 16;f. in Simon'
de Negory Koccohay op Kerams Noordkuf t een zulken Mamaknr moeten wcgneemen,
om dat deNabuurige Negory oorlog daarom voerde» dochdeCapitein/Jö£'/t?w^, die-"""-
het gefag over deze Landftreek voerde, endeonzeanders weltoegedaan was, toon-^'^^^;^
de zichzeer misnoegt hier over , zeggeade dar zulken Ring wel 100 Slaaven ja een heele
Negory waardig was; doch zy hebben hem nier weder gekregen, dewyl hy weggernakt
is: In de Zuid-Ooiier Eilanden, als gezegt is , worden deze Armringen met
roode en geele plekken geemaljeert met een grof- emaijeeriel, 'c welk daar ligc uitipringr,
en gemeenlyk kan men een ilaaf voor een k rygen; doch die van een eenpaarige
blauwe of groene koleur zyn, en in dcweike naar hun zinlykheid veele walken
fpeelen, houden ze voor ongelyk beter; Die van Sem MaltaswBabber"i/fordQnhs'
fchuldigt, dat ze vallche Macurs können maaken, doch die zy van de rechte ligc
können onderfcheiden; hoe zulks toegaat is roy onbekent , dewyl ik niet weet , daf
de voornoemde Eilanders de konllvanglasmaakcn verÜaan, behalven die v&n Keram GUfeßet-
Lauty dewelke de groeee ftukjes van-gebrokene bottels naerüig opfoeken, in een^kcramuitgeholde
houtskoel weeten te fmelten, endaaruit zulke TchooneSteenenmaaken,^^^^^^"
die men voor Toepaazen enChryfoprafenzoudeaanzien , doch een goedkenner kan
ze ligt van de natuurlyke onderfeheiden, als men ze uit den Ring neemt, wanneer
men aan de kanten de-glasachtigheid ftraks gewaar word; dewelke ook by nagt
nietvuuren: Uit de zelve Eilanden heb ik een A/^/^ar gekregen , opdenbodemruim
een duim breed, aan de binnenzyde zeer oneifen en heuveüg, van aanzien
maar als men hem tegens 't licht hield, halfdoorfchynend endonkerblauw, daarop
ftonden geele enbruine plekken met bochten door malkander lopend'e, waar van d e "»B- '
hardfte fcheenen emaljeerfel te zyn, ©aar de uitgefprongenc waarenmetlakvervult
H y vuurde bv nagt geenzins, behalven aan de dikke kanten van den bodem, daar
hy met een Amboinfchen Kryftal geflagen een weinig vuurde, gelykalie glasachtige
fteenen; De gemeene gelt 7 Ryksdaalders, een goede if of 16; alshy geheeiblauw
is metbruinblauwe efpaariche w ö l k e n , word hy 'Dittir Radja genaamt , waar voor zy
16 en ao flaaven geeven: Wenige Makkailaren en Maleyers geeven voor , datze deze
Mukurs eer II op Atchin gekocht enin de voornoemde Eilanden gebragt hebben, 't
welke ook waarichynlyk is, wantdePortugeezen bevaaren dezelve Eilanden niet of
weinig, enop7?i»<?r, daar zy woonen, worden de A/^iÄrj-niet geacht: De rechte
grasgroene Makurs worden hedendaags niet meer gevonden, en als 'er een voorden "yy^^ f j ^
dag körnt, ZOO koopen hem de Javaanen en Maleijers op, die hem dan met gout be- -voaxe» ««
fiaan en met andere gefteentenbezetten, dewyl zy noch aiin die me n i n g z y n , dat het
een natuurlyke Steen zy.
Ik hebbe my laaten berichten , dat op de kuft Coromandel de manier zy by hunne ^
glasblafers, datzedeilukkenenftollen vaneen klompgrof glas van allerhande koleur «»'XV '
op'tlaatftzaamen in een pot fmyten, en eenigedagen in den fmeltoven laaten ftaan Vl'o^/^]"'
hier uit word een klomp geformeert v^n g roen, blauw en ander gekoleurt glas, daar in "-«rt«»
zomtydswonderlykewolken enkoleurenfpeelen, na datde ilioife vunofzuiverisge-^i»,J^<
weeft al het welk by geval voorkomt ; want als zy \ zelve met opzet willen maaken >
ZOO. wil 't hun niet gelukken, van welken klomp het waarfchynlyk is, dat de Mamakurs
gemaakt worden, hoewel zyniet danzuivere glaaze Armringen draagen.
Van Ringen hitr befehreven geejt ons de Hr. Rumphius i'weeafbeeldingen op dei
L!{. aangexvezen, benejfens zyn Eed.aanwy^ngen ; te weten dteby de letter A. 'ivas van
een donkergroen en blau-j^acbtigglas \ aan de binnen zy de glad en heel donker alsßeen ;
H h i ook