fíxz
2 9 8 D- A M B O I N S C H E
geefch, TeJra de Porco d"*E/pinha, Maleiifch, Culiga Landa'. Deze isklein, niec
grooter dan één musquetkogel, ros, glad als Spaanfche zeep, byzonder als men hem nac
maakt, bp het minftè aanrakendetöngezynbitterheit-meedeelende, hy i?weinigte
vinden en zeer dier, want de waarde dezes fteens is hedendaags 7.0 hoog geklommen,
dat men het ftuk van6o tot löo Ryksdaalders verkoopt: Van zynekrachten
hebben andere genoegzaam gefchreven ; zyn gemeeneproef is, -dat hy in water gelegt
het zelve terftont bitter maakt tngenomen het zweet uitdryftendaardoor den brand
vandekoortfebluft. De Sinezennòemen hem da t i s , wilde Varkenfteen»
verftaande milTchiendaar onder mede de Yzevarketts, gelyk wy in h gemeen ook doen.
Zy hebben noch een ander proef, nemende-den fteen in de handt en houden hem
b'eflooten, tot dat hy warm word, dan zuigen ze op den arm en zoo ze eenige bitterheit
dZrwyívestx it.
Hun
pw/.
ieiVßeagaer.d s t1i /BsrHiíäet/af.
Ftit rf».
Vdta wue mlkien . tdecnr ti yknr ag- a"-l•i "duer fchre -
proevèn, zoo houdenzehemvoorgoet . Deonzehebbenditnagedaan, maarhet
fchynt dat onze tongentedikzyn, ofdatdezeproefnietaltytvaftgaat. Debefteworden
omtrent Malakka gevonden, en tegen over op Sumatra in de ftad Baiicaiis ; op
de Kuft Cbromandely op Ceilon en andere piaatzen vind men ook wel Yzervarkens,
maardiehebbengeenen fteen , ofdie zehebben zyn debefteniet.
De gémèene Varkenfteen ook Tedra ¿/iPörrogenaamt, in't Maleitfch, Meßicade
Scho, doch beter Mefltca habt, zegt men te groeijen in de maage van wilde Varkens *
Deze v.iHen op iÄfaiÄffaeninhetLaodfchapTöÄi^iW, daarze de wilde berglieden aan
deftrandwoònders brengen, naar hun zeggen uit eenige wilde Varkens gehaalt. Deze
zyn grootefdan de voorlchrevene, ligter en zoo ros niet , maar vaal als een half gebakken
fteen, zoo giad niet, en moeten welö uuren in't water leggen, eer het bittet
word 5 zy hebben dikwyls een viltig aanwas, gelyk áePil¿e 'Porcorum'm voorgaande
Hoöftdeel, daarom wy in't eerfte meenden, dat wy den XQgKtnTedra de Torco
gevonden hadden, doch geene bitterheit daar aan proevende, bielden ze't voor een
ondeugend goet. Ik hebbe6 diergelyke fteenengezien, door dePortugezenaan onzen
Reßdent Timor verkocht onder den naam v2.no'^xt%iePedradePorco» gelyk
miffchien waar was, want naar myn oordeel warenzegekomen van wilde Varkens op
het groot tiland Ende valiende: Zy waren in de grootte van een okkernoot ; zommige
kleinder van fubltantie, en van koleur alseven gezegt; Na dat ze 6 uuren in water gelegen
haddeii, gaven ze aan het zelve eennatuurlykefmaak van Slangenhout, waar uit men
oordeelen zoude, dat de Varkens de wortelen van Slangenhout eeten » en dat het Slangenhout
, 't welk mede op Endegxo^it, dezelve kracht hebbe als de Varkenfteen ; doch
op het zelffte Kiland vind men ook Yzervakens, maar kleinder van lyf dan de Malakkifcheen
met kortepennen, meer naar Eegels danVarkensgelykeude.
Lapilli è felle apri.
dEeefona dret.r '
In de galblaas van de wilde Varkens vind men ook zomtyts kleine hoekigefteentjes
als ciceren, hooggeel als^donker ooker, zommige hardachtig , zommige bryzelig,
van fmaak zoo bitter als galle, doch niet ícerki deze zyn noch nietonderzocht wat
krachten zy bebben : Ik heb in eene blaas 7 ftuks gevonden, alie ruim zoo groot ais
cicer, hoekig, glad,tuíTchendetandenbrokkelig. ineenanderwiltvarkenop^oíro
zyn gevonden 3 íteentjes in de groote van piftool-kogels, mede hoekig en brokkelig
ais uitveele kleine ftukken t'zamengezet: Deeerfterfteentjeszyngevonden in een
galblaaze van een mager wild varker of wilden Beer, op Hitoe in 't jaar 1667. in de
groote en gedaante ais kleine hoekige boontjes; zy lieten zieh ligt fchrabben en wryven
loe poéijer, van koleur regt als drooge geel gom of Gutta Cambodja.
Fedra dt Forco van Larentuque
EenvUr- Deze Tèdra de Pòrco is in de groote van een Lemon nipis of kleinder, word víin 'hioort. c'c
m..e 'doer dSei-n
R A R I T E Y T - K A M E R ; 111. BOCL 299
de Portugezen van SolorLarcntuquegehmgx, zoozy zeggen, gehaaiimteenige wilde
Varkens; het zyn zeer broffe bolletjes, oneffen r o n d , hier en daar gefchilffert en afgefprongen',
buitenuit denroiTen en grauwengemengt, binnen grauw en zooteer , dat
men ze met de nagels van de vingers bryzelen kan toteenfyn meel, derhalven
menze zachtjes met water op een ileen wryft eninneemt tegen de konr t s , defmaak JV-.^
is in »t eerll vvat fpe9eryachtig, trekkende naar de mede^ynale wortelen Lufa Radja en
Kaixßafado. in't laalle merkelyknaar üangenhout trekkende, dies men zeggen zoude
,^datdevoornoemdeVarkensveelvandieworielsmoetengegetenhebben. ^^ ^^^
De TedradeTorco van Malakkagt^omsn, in de grootie van een middelbare pruim, ¡^¡^-¡.¡^^ ^
woegio Johorfcheraaafenofix Japanfche maafen, doende 110 Condoryns, en'tP.drade
goldt 3d4 Spaanfche matten. Daar is noch een derde foorte van AtTedra de Porco, b.ar
llegterdand'andere, gelykendenaarfyneviltofdeballen, diemenuitzommigerkoe- ™ ''
beeilen maagen haalt: Dezeis mede brosenmoetzachtjesgewreevenworden, waar
vanmenomtrenteenlepelvolinneemt, debitterheitisklein.
Ecnio-e Fxperimenteerde krachtcn van "Fedra deForco}XLt kmeenzeker
(MS^ gcichreven werk aangehaaken hier
op volgende voorgeftelt:
I. Is dienftig voor den fteen, en ik hebbedaarmedegenezenzekerenMinnebroedervan
d'ordre vanSt. Franpßas,
j . Tot de bloetloop, waar mede zeer veele heb genezen.
3! TothetColyk, gelykdikmaalsondervondenheb.
4 Tot alle gebreken van winden voortkomende.
Tot bort ofmordexin, 'twelkmetveelbraakenenafgangaankomt.
6. Voor fenyn is't krachtiger dan Bez^ar,
7. Tot dePleuriseendodelykeziekte.
8 Totallerhandepynvandemaag.
9. Totdekortzeneenkrachdggeneesmiddel.
10. Totallerhandehartkloppingen.
I I . Totdevallendeziekte.
11. Tot alle windenin'tlichaam.
13. Tot afdry Ving en dodmg der wormen.
„,oe t eenteinig van de fubltanue gefchrapt en dan van't zelve water gedronken
™ l n r d e P S fes zelfs is zorntycs .00 Ducaten. byzonder
T h o d zelveligteLrisU, Iho. ebe t eHrhyOi s . OWasF T D E E L .
Lapis è Cervo.
I
N de maage van een Hertebeeft, door cnze Jagers op Combello gmngen, is o^Upjs
gevonden een witte Steen in de grootte en gedaante van een duiven-el,
hard en glad, dat wy hem voor een keifteen aanzagen, en ook noch daar7;,
voor houden, om dat hy by nacht vuurt gelyk een ander keifteen: De
siffing is dat het Hertebeelt hem onder het drinkenmoetingeOokt hebben: Mif-™.^^,,
fchien was hy cerft hoekig ofonordentlyk gelyk men andere Cteenenziet, enis daar j . ,
V i t m!'