ii Í
2 S 4 D ' A M B O I N S C H E
„¡gf roode en geele Agaat ; want zommige lyn roodachtig als rauw vleefch of \vabloedig
vleefch gewalfchen is, en fchier nietdoor fchynende, 't welk de
re zuiver- rechte Carneol zynmoeti andere zyn Oranjeverwig, half doorfchynende, metbreeriaaZi.
de äderen, die zomtyds eenige beeiden vertoonen; zommige ook witachtig als een
iemengtit. ander Agaat: Alle zyn ze ilomp van kanten en vetachtig van aanzien: Daar zyn 'er
ook ZOO vuur igrood, dat men ze voor geele Robynen zoude aanzien, doch aan den
kant hebben ze altyd eenige donkere plekken of äderen.
Kat-oo.
wcerfchy.
Htnde va,
koleur.
If'aar
van veti
foorUH e.
kokuren.
K
XL. H O O F T D E E L.
Kat-oogen. Maleitfch, M a m Cutspng,
At-Oogen, by de Portugeezen Qlhos de Gathos genaamt, zyn een foorte
vanO/tf/ííj-, hebbende tot een byzonder merkteken, dat ze over' t lyfeen
Witte ilraal vertoonen, als men zekeren hoek tegen 't licht keert, zy mögen
dan donker, half, ofgeheel doorfchynende zyn, en van wa; koleur
zy willen, zoo ze dezen flraal niet hebben, zoo zyn 't geen Kat-oogen; doch ilaat
te merken, wanneer men den rechten hoek niet naar 't licht keert, zoo ziet men den
ftraal niet of weinig; ook fchynt de ftraal altyd mooijer en grooter by de kacrs dan
by dag. De flegeile hebben een grauwgeele koleur , zommige naar 't groen trekkende,
evengelyk de oogen der Katten; zommige niet,zommige half door fchynende, enhun
llraal trekt uit den Witten naar den geelen. Men moet ze nietflypen mettafelsof kant
e n , maar rond laaien en flegt polyiten. De llegtfte worden gebruikt tot Brazelettenen
Taternofiers, de haifdoorfchynende worden in ringen gezet , doch moeten van endet
e n platachtig zyn, en niet diep in de kas ilaan.
my dat hy is de ^ßrcholos van Tlinuis Lib.n. Ca^. 10, de welke gelykt naar een v i fch' T.-iVih
00g, en den glans der flerren aanneemt. toio^''^
Daar is noch een ander zeldzaam Kat-oog vaneeti wilde Katkomehde, waàr vah»"?««-
op zyn plaats onder de M e ß k a . £r"jZ't
Dewelke wy Kat-oogen noemen, verdeelen deChineezenin dneverfchiliendefìee^V/-^"'-
nen: De eerfte is de gemeene of donkere Kat-oog, met een witte ftraal, dezeword.^i«'/^'«
in 't Sineefch N;awi lang bac of matta Coetsjìn genaamt, en is weinig geacht als hyUtTiH'
niet klaar is : 1. De beileen dierile is d'Element l leen, dewelkeveelderlei verwen vertoont
by uitnementheit Tsjoe en To-tsjoe, dat is, Edele fieen,
den in de rivieren van Siifawan onder 'c zand verborgen
uit CeiloH komende, die men doorboort en 'er dan koraalen van ma akt ; deze is fchier^""'
nietdoorfchynende, aan d' eene zyde vuilwit, aandeanderegeelachtigmeteenpaarlemoerftraal,
•EimtHt- De mooiile foorte hier van komt nader aan den Opal, en hiet by de Duitfche Jut
Z ¡ i h y weliers Element f leen, Gernma Elementonm,^ heeft de grootte van een e rwe e t , is door-
W i . fchynende als een donker kryflal, waarin mendekoleurendervierElementcnkanzien
fpeelen; want het doorichynend lichaam met de witte melkibaal vertoont de luchr,
Envir^ een geel vlammetje ter zyden het vuur; een blauw plekje het water; de andere don-
; ; ; f 4 f i ; k e r e hoek de zwarte aarde: Nazonnen ondergang vertoonen zy zieh vuuriger dan by
dcH De t e ¿yii wcckc cu teer^ ftponpn, .íía -^aohtj.,.. handclcu moet; men vlnd
z e o p Ceylon in Cambaija. en Pegu.
Eyg.ioof Zy worden in Indien veel hooger gefchat en ook dierder verkogt dan in Europa ,
om dat de Javanen een algemeen gevoelen of waangeloof hebben, dat des bezitrers en
draagers goed niet zal verminderen maar al geftadig vermeerderen; miilchien om dat
menfchen'', dien 't wel gaat, veeie benyders hebben, die de oogen toefluiten om
eenes anderen geluk niet te zien. /y gelooven ook dat Vrouwen , die dezen fteen
draagen, by het manvolk zullen aangenaam worden: Het is ookcenDroomi leen zoo
wel als den Amathiit, want hy maakt geneugelyke droomen, en wil egter van geen
droomer gedragen zyn: De Oude noemden diergelyken fteen íPWím, in' tDul tfch
een Wéze, om dat hy minnens waardig is als een mooi weesjongetje.-
Noch een andere ondervindinge heb ik van den Elementlleen, dat hy in een ring
fiaande, en iiitpuilende gelyk een erweet , de beeiden en koleur vertoont van alles.
't welk zyn affchynzel naar hem toefchiet, inzonderheit als men onder di,k ftaat; hy
voorbeeld. Kens zat ik in een Oran^ay (zynde eengedektvaartuig daar in fatzoenlyke
luiden vaaren :) een zulken ring aan de band hebbende en längs het land vaarende; ik
konde daar in zien de groene boomen, die ter zyden op het land fionden, het bewegen
der fchippers die achter my , en de aangezichten van die neíFens my zaten.'
Indien deze Elementfleen den naam van den rechten niet kan haalen, zoodunkt
my
4iZelve.
Onderi.\
niwg
•van den
Scbryvir.
R A R I T E I T - I C A M E B . III Bock.
en dezelve veranderlyk, daaromis hy milTchien de rechte 0/^/aj-; deze word^r^ "
genaamt, en word gevon- •
: 3- De derdeisdeflegtile»
die men niet ziet als men hem van 't licht afwendt ; hy komt geen^
zins uit de bergen, maar het is een Meßtca uit àeChama StriataciBta Coroerong, boven
in' t IL Boekbefchreven; deze vallen veelen groot indcnZeeboezemvoor "ti_and- ^'""'''^'f
fchap ^¿ang fay omtrent de ftad Kengtsjoehit, en daarom hiet hy Kat-oog Hamisjoe
dat is, Öchulp-peerlen, doch zyn gemeen en van weinig prys.
M e ß k a Bulaug {chynt ook een foortvanKat-oogenofKlement i leentezyn, vanmv '
noitgezien en word zeldengevonden; naar'tverhaal van anderen, heeft hem een vroir ^
op M a k k a f f a r gehad, dewelke was boven plat en rond , beneden uitpuilende als m'
e e n i l e e l , klaarenhaifdoorzichtig; daarinzagmenbydageenlicht, hetwelkbyna Ii
grooter wierd, en 't zelve wierd groot en klein, na dat de maan toe en afnam : De
vrouw, die hem bezat, wilde veele voorzeggingen daar mede doen, maarzy wierd
by den gemeenen man gehouden,dat ze een gemeenzaame geefl { S p r i t u s f a m i l i a r i s ) hadde.
Dergelyke Gemma befchryft Tlìnìus Lik 37. Cap. 10. onder dennaamvan Seleni- piini^s
t i s , datis, Maanileen, onàexicheìà&ny&n Selenites la^h , 't welk is
glas. Een anderen fteen heb ik gezien Van Ooft-Keram gebragt indegrootteenrondte
van een mufquet-kogel. groenachtig als bottel-glas, in de middel met een geel én
wandelend lichtje, dergelyke de Italiaanen en d e L a t y n e n ^ ^ r ^ j - n o eme n .
Dewyl men my dikwyls wys gemaakt heef t , dat de Ceilonfche Kat-oogen uit de
Zee of uit eenig Zeegedierte komen , zoo heb ik zekeren Chirurgyn iafl gegeven ,
die een tocht naar Cetlon dede, dat hy ter dege daar naar zoudevernemen, dewelke
d a n t o t m y w c d e r k c c r c n d e , bcà.K. a .do , ^.t hy'cr naar gevraagt hadde, te weten^-^Ì '
naar de zelve lleenen, die wy m *c Duitfche Ka t -oogen, in 't Portugeefch Olhos deGa-^^'"*^"'
thosy in'tMalabaarfch, T o n e À e M j d u d i noemen, endiithyv&nd'Mandersgesniinder
berichtheeftkonnenbekomen, dandatzeopde Ceilonfcheilrandendoor deZeeopse
worpen wierden: Dit verhaalkanikqualykvanalleKat-oogenopnemen, immerseeen
zms van de klaare en doorzichtige,hier boven Element iben genaamt, maar wel van de an
dere donkere, dewelke miffchien in eenige fchulpen groeijen of uii der zelver fchaal gemaakt
worden : Inzonderheit komt my niet waarfchynlyk voor van eenßeen, die de onze
mede voor eenfoor t e van Kat-oogenhouden en de Sinezen boven op hun Tar tar iche mut
zen draagen, waar van de Sinezen beveftigen, dat hy uit een Zeefchulpgehaalt wor d • h J
is rond m de grootte van eenmufquet-kogel , doorboort,van verwe als vuil yvoor,doch tei
weérzydenheefthyeenplekalseenoog. meteenpaarleweerfchyn; zoomoetmenook
denbovengenaamdenedelenElementileenonderfcheidenvaneenanderengeffiaaktenElementfteen,'
t welk eenkoni l igglaswerkis,hal f doorfchynend,waarvandegeeleen blauwe
koleur zeer aardigdoor malkanderen loopen,inzonderheit als ze hoekig zyn, waar van
men oorhangzelsenPaternofters maakt ,zyndemerkelyk ligterdan denatuurlykeßeenen
Dochdoorboorde korrels van de Ceilonfche S teenenhebikzei fgezien, hoeweldel
zelve wat flegter van alloy zyn* wc iuc ,
WederommynSchoonzoon.Monfr. P F j h a n d U u r m t m s , h e e f t o ^ t t i y n v ^ r t o t k r ^ y
N n a ' be .
I t