eil aan zijn munt en toi als een hoofdplaats te herkennen, ’t Moet
dus reeds vroeg een belangrijke plaats zijn geweest. Maar bisschop
Ansfried zou haar stellig niet meer herkennen, wanneer hij er
nog eens kon terugkeeren! Stond zij sinds onheugelijke tijden haar’
rang als hoofdplaats af, wies de.stichting der Brabantsche hertogen
in het nabunge, onder O rt he n gelegen bosch, haar reeds sinds
het midden der 12äe eeuw ver boven het höofd, onder de dorpen
mag Vught een der aanzienlijksten en welvarendsten worden ge-
noemd. Gebouwd aan de groote wegen van d en Bosch naar
Br e d a en E i n d h o v e n , die zieh hier splitsen, was het verkeer
er levendig vöör dat de spoorbaan werd gelegd; en nam de spoorweg,
in 1868 geopend, ook veel van de drukte van karren en rijtuigen
weg, hij bevorderde er op andere wijze leven en bloei, terwijl
t er nog in den zomertijd aan bezoekers en equipages geenszins
ontbreekt. Een niet, onbelangrijke nijverheid, door looijerijen,
brouwerijen, een olieslagerij, een spijkerfabriek en sedert eenigen
tijdook door de groote stoomdrukkerij der Cathol ieke Il lust rat ie
vertegenwoordigd, verspreiden er welvaart. Maar aantrekkelijk is
’Wooral door de vele nieuwe en deftige heerenhuizen en de tal-
njke buitengoederen, deels in het dorp zelf, deels in den naasten
omtrek te vinden. Het heeft dus alleszins aanspraak op ons belangstellend
bezoek en wij mögen ’t waardeeren, dat de; regen
althans lang genoeg ophoudt, om ons de kennismaking te vergunnen.
Wie van den kant van den Bösch komt, zou welligt omtrent
het aanzien der Vughtsche heerenhuizen een. wat al te groote
verwachting opvatten. Bij den ingang van het dorp liggen, be-
halve eemge villa’s, een paar groote en bree.de gebouwen. Het
eene, eigenlijk uit twee huizen bestaande, door hooge witte
muren en kapitale mrijpoorten verbonden, heet S o p h i a ’sburg.
Een uitgestrekte tuin, met hoog en eerwaardig geboomte, ten
deele achter de muren gelegen, behoort er bij. Deze bezitting
ontving haar’ tegenwoordigen naam naar niemand minder, dan
naar onze overleden Koningin, terwijl daaraan tevens min of meer
de herinnering aan de beroemde S o p h i a k e r k t e Constantinopel
is verbonden. Dit landgoed toch, in den jare 1847 door koning
Wil l em II gekocht, Staat op de plaats van het oude Karthuizers-
klooster, sedert 1471 alhier gevestigd en in 1566 door, beeld-
stormers uit den Bosch geplunderd en verwoest, na in 1543 ter-
naauwernood een dergelijke ramp van de Soldaten van Maa r t e n
van Ros sem te hebben afgekocht. Her togKarel de S t o u t e ,
onder wiens bestuur de stichting herwaarts werd overgebragt,
verlangde dat zij den naam zou dragen van de kerk, die in het
jaar 1453 tot diepe smart der Christenheid in handen der ongeloo-
vigen was gevallen. De kloostergronden, aan particulieren bell
oorende , stonden geruimen tijd a l s de hofstede Vlij t-en Zegen
bekend, maar sedert ruim 30 jaren prijkt op de steenen palen
der hoofdpoort weer de dubbele naam: So phi ae Domu s 1471
S o p h i a ’s b u r g 1848, waarin de herinnering isjmreenigd
aan de voormalige bestemming van het gebouw en aan zijn rang
als koninklijk eigendom. Tegenwoordig behoort het intusschen niet
meer aan het vorstelijk geslacht.
Het andere huis, er tegenover, draagt den bescheiden naam
van P a r v a Domus - ’t kleine huis in den gevel. En als
dit gebouw met zijn breed front nog maar een „klein huis” mag
worden genoemd, dan hebben wij ons in Vught op het ontmoeten
van colossale bouwgevaarten voortebereiden ! Deze verwachting nu
zou wel eenigszins worden teleurgesteld, maar wij vinden toch m
en nabij het dorp meer dan een heerenhuis, dat evenals S o p h i a s-
b u r g en P a r va Domu s een belangrijke uitgestrektheid gronds
beslaat.
Wij komen van den kant van het station, längs den breeden,
met linden beplanten weg, van waar verschillende dwarswegen uit-
gaan, allen met .grooter en kleiner huizen in ’t groen omzoomd.
Wij ontvangen terstond den indruk, dat het een groot dorp is
. en het duurt eenigen tijd, eer wij zijn aangekomen in wat als
de kom kan worden beschouwd, waar, bij de tegenwoordige Her-
vormde kerk, de wegen naar Breda en Eindhoven uiteenloopen.